جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پایان نامه پس از معرفی شریف رضی و خاندان او، مقام علمی، شعر شریف رضی، استادان او، معاصران و شاگردان او، فصاحت و بلاغت، حقیقت و مجاز، معرفی کتاب تلخیص البیان و ارزش علمی آن یکایک آیاتی از سوره های حمد، بقره و آل عمران که در آن جنبه ای از مجاز وجود دارد و در آن کتاب آمده، شرح شده است.

این تحقیق(پژوهش) به شرح و بررسی حدیث مبارک سلسلة الذهب می پردازد؛ که از زبان مبارک حضرت ثامن الحجج(ع) در نیشابور روایت شده است. ابعاد گسترده ی اصول دینی از دو بعد، توحید(لا اله الا الله) و امامت(انا من شروطها) مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. فصل اول توضیح و شرح واژه های حدیث و بررسی نظریات صاحب نظران گذشته در خصوص حدیث را در بر می گیرد. فصل دوم و سوم به چگونگی شرایط ورود به حصن الهی که همسان توحید با تأکید بر تفسیر معانی(لا اله الا الله) و امام شناسی به شرح ویژگی های انسان کامل، شرایط خلیفه الهی و صفات امام می پردازد. در فصل چهارم اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی زمان امامت امام رضا(ع) هنگام حکومت بنی عباس مورد بررسی قرار گرفته و به بیان چگونگی مسئله ولایتعهدی می پردازد. در یک نگاه کلی هدف عمده و اصلی این پژوهش شرح و بیان اهمیت حدیث شریف سلسلة الذهب می باشد. واژه های کلیدی : حدیث : ( تهانوی) در ( کشف اصطلاحات الفنون) می گوید : ( حدیث در لغت ضد قدیم است و استعمال می شود در کلام کم و زیاد، و در اصطلاح چنانکه مرحوم شیخ بهایی در کتاب نفیس(وجیزه) نوشته است عبارتست از ( کلامی که از قول یا فعل و یا تقریر معصوم حکایت می کند.) سلسلة الذهب : وقتی جمله ای از کسی نقل می شود، گاه چندین نفر در بازگو کردن آن نقش دارند و آن را از قول کسان دیگر روایت می کنند. این افراد را در اصطلاح علم حدیث، ( سلسله سند حدیث) می گویند. مثلا در همین حدیث، که امام رضا(ع) این سخن را از قول پدران خود نقل می فرماید، این افراد سلسله سند این حدیث نامیده می شوند. از آنجا که همه این افراد، امامان عزیز ما شیعیان هستند، این حدیث در تاریخ به عنوان حدیثی که همه سلسله سند آن طلایی و زرین هستند معروف شده است و آن را ( سلسلة الذهب، یعنی رشته طلایی) نام داده اند. توحید : توحید یگانه گردانیدن، یکتا قرار دادن، حکم به واحد شیء، یکی دانستن چیزی و حکم به یکتایی آن. حصن : دژ، قلعه، پناهگاه، جای محکم و بلند. امام : پیشوا، پیشرو ( نزد شیعه اثنی عشری) هر یک از دوازده پیشوا که نخستین آنان علی بن ابیطالب ( ع) و آخرین آنان مهدی ( عج) است امامت : یعنی پیشوایی و زمامداری کلی در تمام امور دینی و دنیوی.

شرح فصوص الحكم ابن عربي (قاساني): شرح العارف الكامل كمال‌الدين عبدالرزاق القاسانى على فصوص الحكم للشيخ محيى‌الدين بن العربىنام کامل این کتاب می‌باشد، گرچه مؤلف، نام خاصى براى كتابش ننهاده است، ولى از عبارت خطبه كتاب كه مى‌فرمايد:جماعتى از اهل عرفان از من درخواست نمودند كه برايشان كتاب فصوص الحكم ابن عربى را شرح نمايم، نام مذكور اقتباس گرديده است. مؤلف آن، عارف نام‌دار، عالم عامل، ابوالغنائم كمال‌الدين عبدالرزاق قاسانى(متوفاى 730ق)، است. در اينكه نسبت مؤلف، قاسانى يا كاشانى است، اختلاف است. مشهور آن است كه ايشان كاشانى است كه منسوب به كاشان، از شهرهاى معروف ايران است، اما استاد حسن‌زاده آملى مى‌فرمايد: تحقيق آن است كه ايشان، قاسانى است كه منسوب به قاسان که همان معرّب كاسان است، و از روستاهاى اطراف سمرقند است. به همين خاطر، ناشر محترم و دانشمند، جناب عالى‌مآب، آقاى محسن بيدارفر، بر روى جلد، «القاسانى» را مرقوم فرموده‌اند. همان‌گونه كه از نام كتاب پيداست، در اين كتاب، «فصوص الحكم» ابن عربى، شرح مى‌شود. شيخ كامل مكمل، محيى‌الدين ابوعبدالله محمد بن على، معروف به ابن عربى طائى حاتمى اندلسى، مشهور به شيخ اكبر، بزرگ‌ترين عارف جهان اسلام محسوب مى‌شود. او داراى تأليفات بسيار زيادى است كه دو اثر از آنها، از اهميت و شهرت بسزايى برخوردار است. اولى، «الفتوحات المكية» است كه بزرگ‌ترين دانش‌نامه عرفان اسلامى است كه از زمان تأليف تا كنون، هيچ تأليفى قابل مقايسه با آن نمى‌باشد و دومى، «فصوص الحكم» است كه مهم‌ترين اثر تحقيقى ابن عربى است، زيرا اين كتاب از آخرين نوشته‌هاى مؤلف به شمار مى‌رود. اين اثر، اگرچه از نظر حجم كوچك است و قابل مقايسه با «الفتوحات المكية» نيست، ولى از نظر تحقيق و محتوا بى‌نظير است. «فصوص الحكم» ابن عربى، كتابى است كه تا به حال بيشترين شروح و تعاليق و رديه‌ها را به خود اختصاص داده است. مؤلف، در خطبه «فصوص الحكم» مى‌گويد: «من در يك مكاشفه روحانى، در دهه آخر محرم سنه 627ق، در شهر دمشق، حضرت رسول الله(ص) را ديدم كه كتابى در دست مبارك اوست و به من فرمود: اين، كتاب «فصوص الحكم» است. آن را بگير و به مردم برسان تا از آن بهره ببرند». از اين عبارت، به‌خوبى فهميده مى‌شود كه حضرت رسول(ص)، اين كتاب را «فصوص الحكم» ناميده است. عبدالرزاق قاسانى، انگيزه تأليف «شرح فصوص الحكم» را در مقدمه چنين بيان مى‌كند: «گروهى از اهل حق و حقيقت و ارباب عرفان و معرفت، به‌ويژه دوست بزرگوار، عالم عارف موحد محقق شمس الملة والدين، قدوه ارباب يقين، محمد بن مصلح، مشتهر به شمس تبريزى، از بنده درخواست نمودند كه كتاب «فصوص الحكم» ابن عربى را براى آنان شرح نمايم؛ به شرط آنكه چيزى از گوهرهاى گران‌بهاى آن را مخفى نكنم و تا جايى كه امكان دارد اسرار و رموز آن را آشكار كنم». در درس شرح فصوص عبدالرزاق، عده‌ى زيادى شركت مى‌جستند كه سه تن از آنان، از چهره‌هاى درخشان عالم ادب و عرفان بودند: يكى، شمس تبريزى است كه گذشت و ديگرى، عارف شهير، علامه داود بن محمود قيصرى، بزرگ‌ترين شارح فصوص الحكم است و سه‌ديگر، ركن‌الدين مسعود شيرازى، معروف به باباركناى شيرازى است كه «فصوص الحكم» را به فارسى، شرح و ترجمه نموده و نام آن را نصوص الخصوص فى ترجمة الفصوص، نهاده است. علامه قيصرى، در آغاز «شرح فصوص الحكم» مى‌فرمايد: «بنده، خداى سبحان را به خاطر سه نعمت بزرگ شكر مى‌نمايم: اولى، استاد بزرگى چون عبدالرزاق، نصيب من گرديد؛ دومى، كتاب مهمى چون فصوص الحكم، به دستم رسيد و سومى، شاگردان باشور و شوقى، در درسم حاضر مى‌شدند». اين كتاب، مشتمل بر سه مقدمه و بيست و هفت فص است. سه مقدمه، تمام اصول «فصوص الحكم» را در بر دارد. مقدمه اول، در تحقيق حقيقت ذات احديت است. مقدمه دوم، در بيان حقايق اسما و غير متناهى بودن آنهاست و مقدمه سوم، در بيان شأن الهى است. عناوين بيست و هفت فص، به شرح زير است: 1. فص آدمى؛ 2. فص شيثى؛ 3. فص نوحى؛ 4. فص ادريسى؛ 5. فص ابراهيمى؛ 6. فص اسحاقى؛ 7. فص اسماعيلى؛ 8. فص يعقوبى؛ 9. فص يوسفى؛ 10. فص هودى؛ 11. فص صالحى؛ 12. فص شعيبى؛ 13. فص لوطى؛ 14. فص عزيرى؛ 15. فص عيسوى؛ 16. فص سليمانى؛ 17. فص داودى؛ 18. فص يونسى؛ 19. فص ايوبى؛ 20. فص يحيوى؛ 21. فص زكرياوى؛ 22. فص الياسى؛ 23. فص لقمانى؛ 24. فص هارونى؛ 25. فص موسوى؛ 26. فص خالدى؛ 27. فص محمدى. «شرح فصوص الحكم» قاسانى از شروح موجز و مزجى «فصوص الحكم» به شمار مى‌رود، فلذا به شرح الفاظ و عبارات، كمتر پرداخته و بيشتر، جانب معنا و محتوا را رعايت داشته است و از ايجاز مخل و اطناب ممل منزه است. مؤلف چون در تفسير و تأويل قرآن تبحر داشته است، در شرح معارف عالى، از حقايق قرآنى و تأويل آيات الهى، بسيار بهره گرفته است، فلذا شرح او، مشحون از استشهاد و استدلال به آيات قرآن است؛ براى تأييد مطلب مذكور، يادآور مى‌شويم كه بزرگان فرموده‌اند كه عبدالرزاق، كتابى به نام «تأويلات القرآن» داشته است كه به غلط، به نام «تفسير ابن عربى» معروف شده است. گواه صحت اين مدعا، عبارت شارح در صفحه 310 «شرح فصوص الحكم» است كه مى‌فرمايد: «بنا بر تأويل تابوت، به بدن انسانى و تأويل موسى، به روح، فرعون به نفس اماره و درخت به قوه فكريه تأويل مى‌شود و هر كس تطبيق و تأويل مى‌خواهد، به «تأويلات القرآن» كه قبلا نوشتيم مراجعه نمايد». ويژگى ديگر اين شرح، آن است كه از اخبار و روايات، در شرح مطالب عرفانى استفاده نموده است؛ حتى مى‌توان احتمال داد كه شارح علامه، در نقل احاديث، گرايش شيعى دارد، زيرا ائمه را با القابى كه ويژه علماى شيعى است، ذكر مى‌نمايد؛ به‌عنوان نمونه، چند مورد را نقل مى‌نماييم: در صفحه 92 مى‌فرمايد: «پس اين، مانند كلام اميرالمؤمنين، على رضى الله عنه است هنگامى كه سخن خوارج را شنيد كه گفتند: حكومت نمى‌باشد مگر براى خدا كه فرمود: سخن حقى است كه به آن، باطل اراده شده است». در صفحه 102 مى‌فرمايد: «اميرالمؤمنين، على كرم الله وجهه مى‌فرمايد: اعلام وجود به آن شهادت مى‌دهد...»؛ تعبير اميرالمؤمنين، مخصوص شيعيان است. در صفحه 232 مى‌فرمايد: «به همين خاطر، امام محقق جعفر بن محمد صادق فرمود: رحمان، اسم خاص است»؛ در اينجا، به امامت برحق امام جعفر صادق، تصريح نموده است. وى در چند جاى ديگر به امامت امام مهدى(عج)، اقرار نموده است. در صفحه 42 مى‌گويد: «خاتم اولياء، گاهى در حكم شرع تابع است، مانند امام مهدى(عج) كه در آخر زمان مى‌آيد، زيرا او در احكام شرعى، تابع محمد(ص) است، ولى در معارف و علوم و حقايق، تمام پيامبران و اولياء، همه، تابع او مى‌باشند و اين، با آنچه گفتيم، منافات ندارد، زيرا باطن مهدى، باطن محمد(ص) است و به همين خاطر، گفته شده: مهدى(عج)، حسنه‌اى از حسنات سيد المرسلين(ص) است و حضرت رسول الله(ص)، فرموده است: «همانا اسم او، اسم من و كنيه او، كنيه من است و او داراى مقام محمود است» و اينكه او تابع است، ضررى ندارد در اينكه او معدن علوم تمام پيامبران و اولياء است، زيرا او در علم شريعت و احكام، پايين‌تر است، ولى در علم تحقيق و معرفت به خدا، بالاتر است». در صفحه 53 مى‌فرمايد: «و خاتم آباء در اين نوع، مهدى(ع) است». در صفحه 294 مى‌فرمايد: «هارون(ع)، امامت مطلقه داشت، زيرا پيامبرى بود كه با شمشير مبعوث شد، مانند امامت مهدى(ع)». از مجموع مطالب بالا به‌خوبى استفاده مى‌شود كه به احتمال قوى عبدالرزاق قاسانى، عارف شيعى بوده است؛ حتى مى‌توان گفت شيعه دوازده امامى است، چون‌كه در چندين مورد به امامت حضرت مهدى(ع) تصريح نموده است. در تحقيق پيرامون جن چنين مى‌نويسد: «جن، ارواح قوى متجسد در اجرام لطيف است كه جوهر نارى و هوايى بر آنها غلبه دارد؛ همان‌گونه كه جوهر خاكى و آبى بر ما انسان‌ها غلبه دارد و به خاطر لطافت اجسام آنها و قوت ارواح آنها، خداوند آنها را قدرت داده است كه به اشكال مختلف دربيايند و توان حركات سريع داده و مى‌توانند كارهايى كنند كه از قدرت و توان بشر بالاتر است، مانند فرشتگان؛ به جز اينكه جن، زمينى و پست است، ولى فرشتگان، آسمانى و عالى هستند و خداوند عالم است». (شرح فصوص الحكم قاسانى، ص 237 - 238). وى هم‌چنين تحقيقاتى پيرامون كيفيت احضار تخت ملكه سبا، بلقيس، توسط آصف بن برخيا در صفحه 237 و تفسير و تأويل ايمان فرعون در صفحه 310 نموده است كه بدانجا مراجعه شود. در آخر براى حسن ختام، حكايت عاشقانه‌اى را كه شارح در صفحه 329 نقل نموده است، بيان مى‌كنيم: «اصمعى نقل كرده كه در بيابان، از كنار سنگى كه بر سر راه حجاج بوده و اين بيت بر آن مكتوب بوده است، گذر نموده است: ألا ايها الحجاج بالله خبروا

یکی از ارزشمندترین میراث مکتوب ائمه که تا کنون برای بسیاری از اهل علم و بصیرت ناشناخته مانده و گرد غربت بر روی آن نشسته رساله حقوق امام سجاد علیه السلام مجموعه ای از حقوق و وظایف انسان در برابر خدا و خلق و اعمال عبادی و اعضاء و جوارح است. حقوقی که امام سجاد علیه السلام در این رساله مطرح می فرمایند، مجموعه ای از حقوق مصطلح امروزی در علم حقوق و فقه اسلام نیست، بلکه حقوق اخلاقی است که غالبا در علم اخلاق از آنها سخن به میان می آید. سرچشمة اصلی این حقوق و پشتوانة آن، ایمان به خداوند بزرگ و دستورات حیات بخش اوست و حق اوست که اصل است و سایر حقوق از آن مشتق می گردد، زیرا حقوق دیگران زمانی مفهوم پیدا می کند که انسان بر خویشتن غلبه کند و حق صاحب حق را بدهد. آنچه که امام سجاد علیه السلام در این رساله بر آن تأکید می فرمایند این است که حق قبل از آنکه گرفتنی باشدف دادنی است. نکتة دیگری که در این رساله قابل توجه است اینکه رسالة حقوق حاوی تمام حقوق شرعی نیست، بلکه اهم حقوق را مورد بحث قرار داده و در نهایت اختصار و ایجاز متعرض آن شده و در نتیجه ابعاد هر حق را به طور کامل بررسی نکرده است. در فصل اول این پژوهش به تبیین معنای لغوی و اصطلاحی حق و کاربرد قرآنی آن و مراد امام سجاد علیه السلام از حق و تلازم حق و تکلیف و اسناد و توثیق رساله حقوق و دورنمایی از زندگانی امام سجاد علیه السلام پرداخته شده و فصول دیگر به شرح و توضیح فرازهای این میراث گرانبها اختصاص یافته است. برای شرح این مجموعه غالبا به آیات قرآن و سخنان امیر مؤمنان و سایر معصومین علیهم الاسلام استناد شده است.

كتاب حاضر در موضوع علم كلام است. این کتاب به معرفى و شناخت طبقات معتزله و محدثان موافق و علماء آنها می پردازد. هدف از این اقدام، شناساندن طبقات معتزله است. بيشتر مطالب اين كتاب برگرفته از كتاب طبقات معتزله قاضى عبدالجبار است و قسمتى هم از كتاب حاكم نيشابورى أخذ شده است كه البته نام كتاب حاكم مشخص نيست.

این تحقیق با موضوع «رابطه نفس و روح در تفسیر المیزان و شرح اصول کافی » است که یکی از مباحثی است که از زمانی که بشر پا به عرصه هستی گذاشت و خود را شناخت همواره ذهنش را مشغول نموده است. هدف از این تحقیق، شناخت رابطه نفس و روح از حیث مجرد یا مادی ، قدیم یا حادث، تبیین نحوه تعلق و رابطه با بدن و ... است که به روش توصیفی تدوین شده است. این تحقیق در چهار فصل تدوین شده که فصل اول شامل کلیات و ادبیات تحقیق می‌باشد که در آن به سابقه تاریخی موضوع پرداخته شد. در فصل دوم دیدگاه ملاصدرا ، فصل سوم دیدگاه علامه طباطبایی و فصل چهارم اشتراکات و اختلافات این دو فیلسوف بیان شد و در پایان نتیجه‌گیری لازم بعمل آمده است. نتیجه این تحقیق روشن نمود که روح و نفس مختص انسان نبوده بلکه در حیوانات و سایر موجودات نیز با توجه به مرتبه و مقام وجودی‌شان وجود دارد. رابطه نفس و روح، رابطه وجودی و مجرد است نه عدمی و مادی، رابطه تولد و حیات است نه مرگ و نیستی. بدین معنی که با پیوستن روح در بدن و حدوث نفس به حدوث بدن، موجودی به نام انسان پا به عرصه گیتی می‌گذارد. از سوی دیگر این نتیجه حاصل گردید که رابطه نفس و روح با بدن، رابطه اتحادی است نه انضمامی.