جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مبنای تفکر غرب مدرن, اومانیسم یا انسان محوری است. اومانیسم واژه ای است که معمولا" درباره فلسفه های برجسته, ادبیات و اندیشه بعد از دوره ی رنسانس یعنی از اواخر قرن 14 به کار می رود. رنسانس به معنای تجدید حیات است و چیزی که در آن دوران حیات دوباره یافت, هنر و فرهنگ باستانی بود که بعد از قرن ها فراموشی و میرایی, با محوریت انسان و تفکر اومانیستی از نو جان گرفت و زنده شد. اومانیست ها تاریخ فرهنگ یونانی را تاریخ وقوف به ارزش حیثیت انسان و استقلال فرد انسانی و قائل شدن غایتی خاص و ارج بیکران برای روح هر فرد انسانی می دانند. آن ها بر آموزش و تربیت انسان ها تاکید زیادی داشتند و معتقدند راه رسیدن به آن عصر تنها از مجرای فرهنگ و ادبیات کلاسیک امکان پذیر است. البته باید در نظر داشت که اومانیسم دامنه معنایی گسترده ای دارد به طوری که انباشت و تنازع معانی پدید آمده در این عرصه به شدت تاثیر گذار و مجادله برانگیز بوده است. لکن, اومانیسم در کلی ترین مفهم بر اندیشه یا کوششی اطلاق می شود که مرکز توجه آن به انسان یا شئون انسانی باشد. چنین نگرشی در سیر تحول اندیشه بشری تاثیر بسازایی داشته است که از آثار و پیامدهای آن می توان به خردگرایی, طبیعت گرایی, آزادی خواهی, سکولاریسم و تساهل و تسامح اشاره کرد. در دنیای معاصر تمدن و تفکر غرب و مظاهر آن, چیزی نیست که از آن گریزی باشد. تفکر و تمدنی است پویا و جویا و گسترده که بر همه نقاط جهان امروز سایه افکنده است. از این رو شناخت آن و بررسی نقاط ضعف و قدرت آن ضروری می باشد. در این فرصت کوشیده ایم در حد بضاعت خود به نقد و بررسی نگرش اومانیستی بپردازیم برای این منظور از اندیشه استاد شهید مرتضی مطهری ( ره) بهره برده ایم

عنوان پایان نامه، نقد و بررسی شبهات وهابیت در مسأله مهدویت است. در این رساله، تلاش شده است عقاید کلی وهابیت را دربارة مهدویت و انتقاداتی که در این زمینه از سوی آنان وارد شده است، مورد بررسی قرار گیرد و در هر قسمت به شبهات، پاسخ داده شود. تاریخچه هر فرقه ای دردل خود نکات قابل توجهی را نهفته است. لذا کلیاتی در مورد پیدایش عقاید وهابیت وبنیان گذاران این مکتب و عقاید اصلی این مکتب و در نهایت نگرش آنان در مورد مهدویت،بررسی شده است. شبهاتی که وهابیان در رابطه با منشأ اعتقاد به مهدویت در بین شیعیان واردکرده اند، اینست که آن را به عبدالله بن سبأ نسبت داده اند و از آنجا به یهودی بودن این اعتقادرسیده اند که به هر یک از این شبهات پاسخ داده شده است. درباره تولد حضرت مهدی (عج)، واینکه ایشان اکنون هستند و وجود دارند مطابق با احادیث متعدد از شیعه و سن ی، مطالبی جمع آوری شده است. هم چنین، دلایل و هابیون بر عدم تولد ایشان مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. یکی از شبهات اصلی که در حقیقت باعث شده است وهابیان را به انکار وجود حضرت مهدی (عج) برساند، مساله طول عمر است. بحث طول عمر و عوامل طول عمر و کسانی که دارای طول عمر بودند و در نهایت پاسخ به شبهات آنان از جمله مطالبی است که در مورد آن بحث شده است. بررسی فلسفه غیبت حضرت مهدی (عج) از دیدگاه عقل و نقل موضوع دیگری است که موردحمله شبهات وهابیون قرار گرفته است که مفصلا به آن پاسخ داده شده است.

نظریه مطابقت یکی از اساسی ترین نظریه در چیستی صدق قضایا است که سابقه آن به یونان و ارسطو می رسد هر چند در آثار ارسطو به طور مستقل به این بحث پرداخته نشده است. عمده فلاسفه اسلامی به طور قطع و بلامنازع به این نظریه معتقدند همچنین بسیاری از فیلسوفان غربی در تعریف صدق قضایا به نظریه مطابقت قائلند. اساس این نظریه این است که صدق قضیه، یا حکم عبارت است از مطابقت آن با واقع و نفس الامر و این مسأله مبتنی بر دو اصل است اول اینکه واقعیتی هست و دوم اینکه ذهن ما قادر به کشف واقعیت می باشد. بنابراین قائلین به این نظریه اعتقاد جازم به رئالیسم و واقع نمایی علم دارند. مشهور حکمای اسلامی واقع نمائی علم را از طریق انحفاظ کلی طبیعی میان عین و ذهن تبیین می نمایند اما از آنجا که این تبیین خود نیاز به اثبات دارد و فلاسفه اسلامی دلیلی جز تمسک به ابطال سفسطه برای آن ندارند به نظر می رسد در حکمت متعالیه با تکیه بر مبانی خاص، بتوان مسأله ارزش معلومات را به گونه ای تبیین نمود که نیاز به انطباق ماهوی نباشد بدین نحو که علم، حاصل اتحاد نفس با صور مثالی و عقلی اشیاء است در نتیجه سنخیت وجودی بین معلوم بالذات و صور مثالی یا عقلی اشیاء وجود خواهد داشت. نظریه مطابقت در حکمت متعالیه با تکیه بر مبانی خاص خصوصاً معنای خاصی که علامه طباطبائی از واقع و نفس الامه ارائه می دهند تخصصاً از بحث اصطلاحی ارزش معلومات خارج و از مقوله حضور خواهد بود.

با آمدن آیین آسمانی و شریعت اسلام دیگر بشر به حدی از تکامل و بلوغ عقلانی رسیده بود که دیگر بیم تحریف گفته های پیامبرانه و تغییر در کتب آسمانی و خدشه دار شدن اصل نبوت،نمی رفت و بشر تا حد زیادی ارزش و منزلت وحی الهی را می شناخت. دیگر نیازی به تحدیدوحی و نبوت ها نبود. از این رو سلسلة نبوت در نقطه ای به نام محمدیه (صلوات الله علیه و آله)متوقف گشت. اما این به معنی بی نیازی نسل های آینده از آیین و شریعت الهی نبود، بلکه نیاز اوهمچنان باقی و آیین اسلامی می توانست تا ابد شریعتی جاودانه و فراگیر واقع شود. این مساله مورد پیدایش دیدگاه ها و رهیافت های مختلف شده، که برخی از ناحیة نیاز و برخی از ناحیة علت به این مهم پرداخته اند، که خود باعث دامنه دار شدن این بحث و چه بسا سبب شبهات گوناگونی دراین راستا شده است. روشن شدن فلسفه ختم نبوت و اثبات مسأله خاتمیت چه با رویکرد عقلی وچه نقلی، می تواند راه برخی شبهه افکنی ها را در این مسیر سد نماید و یا پاسخگوی برخی ساخته ها و شبهات در این زمینه شود. شبهاتی که از دو ناحیه مطرح گردیده اند، دسته ای ساخته وپرداخته فرق ضاله ای چون قادیانیه و بهائیت هستند که به منظور ایجاد تفرقه و چند دستگی، به دنبال اطاعت از عاملان اصلی این بازی دست به ایجاد فرق و مذهب های ساختگی زده و از هیچ گونه ادعایی فرو گذار نکردند و تا مرز ادعای نبوت و در نهایت الوهیت هم پیش رفته اند. مهمترین مشکل این گروه آیات و روایاتی بود که در زمینة خاتمیت وجود داشت، که این افراد به راحتی باتغییر و تحریف و مغالطه گری این دلایل نقلی را به نفع خود تفسیر به رأی نمودند، که مهمترین آن، آیة ‎40 سورة احزاب می باشد. اما دسته دیگر شبهات از ناحیه برخی روشنفکران مسلمان مطرح شده، که در صورت ظاهر شبهه نبوده، بلکه فقط تفسیری خاص از مسأله ختم نبوت بوده است و طرح آنها موجب نقد و بررسی های مختلف شده است. اینکه فلسفة اصلی ختم نبوت رشد عقلی و علمی بشر باشد و دیگر به تجدید نبوت و آموزه های وحیانی نیازی نباشد و امثال این عبارت پردازی ها، که در واقع سبب ختم دین و دیانت و بی نیازی کامل بشر از آموزه های الهی و وحیانی می گردد. و یا مفتوح بودن باب وحی بر همگان و به عبارت دیگر تجارب دینی فراگیر که سبب لوازم و اشکالات مختلفی چون الهی نبودن کتب آسمانی، وحیانی نبودن آموزه های دینی و... می شود. و امثال این تفاسیر که سبب خدشه دار شدن مسأله خاتمیت می گردد.

هیوم با طرح علم طبیعت انسانی سعی می کند مبنای تازه ای برای علوم ایجاد کند. حضور این مبنای تازه بیش از همه در علم اخلاق وی چشمگیر است. وی مباحث اخلاق را با نقد مبانی عقلی در نظریه های اخلاقی آغاز می کند, به اعتقاد وی عقل نمی تواند مبنای اصول و قواعد اخلاقی باشد, چرا که عقل امری خنثی و بی اثر است, در حالی که اخلاق علمی عملی است که جنبه انگیزشی و فعال آفرین دارد. ادله انکار عقل که حجم اصلی رساله را به خود اختصاص داده در دو اثر عمده هیوم رساله در باره طبیعت انسانی و کتاب تحقیق در مبادی اخلاق مطرح شده است. درلایل رساله که در قالب چهار دلیل ارائه شده در پس اثبات نکارآمدی عقل و جایگزینی احساس است. از میان این دلایل, دلیل اول از اعتبار و اهمیت بیشتری برخوردار است. هیوم این دلیل را اینگونه تقریر می کند: " فلسفه عموما" به دو بخش نظری و عملی تقسیم می شود و از آنجا که اخلاق همیشه تحت عنوان دومی درک می شود, تاثیر آن بر فعل و انفعالات ما و فرا رفتنش از احکام سست و ملایم فاهمه مسلم است این مساله با تجارب عام اثبات می شود. تجربه ای که ما را از این مساله آگاه می سازد این است که انسانها اغلب تحت تاثیر تکالیفشان هستند, مثلا" به واسطه ی اعتقاد به بی عدالتی از برخی افعال منصرف می شوند و به واسطه ی اعتقاد به ظیفه به افعال دیگری سوق داده می شوند. بنابراین از آنجا که اخلاقیات بر فعل و انفعالات تاثیر می گذارد. در نتیجه اخلاقیات نمی تواند از عقل ناشی شود... مادامی که پذیرفتیم عقل هیچ تاثیر بر فعل و انفعالات ما ندارد بیهوده است ادعا کنیم که اخلاق با استنباط از عقل کشف می شود. یک اصل فعال هرگز نمی تواند بر یک اصل منفعل مبتنی باشد و اگر عقل به خودی خود منفعل است باید در همه ی اشکال و ظهوراتش منفعل باقی بماند." دیگر دلایل رساله همه به نوعی به این دلیل باز می گردند. ادعایی که در دلیل چهارم مطرح می شود یعنی مساله" اخذ باید از هست" فراتر از یک دلیل در رد تاثیر عقل, سرآغاز مباحث مختلفی در باب خاستگاه. و منشاء اخلاقیات است که تا عصر حاضر ادامه داشته است. نظریه ایجابی هیوم که در بخش سوم رساله آمده است نظریه حس اخلاقی است که بر مبنای آن منشاء تمایزات اخلاقی و اصول و مفاهیم آن امری درونی و مشترک میان همه انسانهاست. این امر مشترک که به نحوی جنبه پیشنی دارد, حس خوشایندی یا ناخوشایندی انسان را جهت داده و به سمت حکم اخلاقی که فقط از کلیت و ضرورت روانشناختی برخوردار است می کشاند. به این ترتیب هیوم اگر چه از ادعای نخستین خود مبنی بر ایجاد علمی یقینی همسنگ دیگر علوم عقب نشینی می کند اما در توجه به احساس به عنوان یکی از وجوه مهم حیات انسان, آغازگر حرکتی است که تا کنون ادامه داشته است.

کانت در طبع دوم کتاب «نقد عقل محض» در مبحثی تحت عنوان «رد ایده آلیسم»، برای پاسخ به شکاکیت در باب عالم خارج، استدلالی ارائه می کند تا نشان دهد که وجود اشیاء خارجی شرط ضروری آگاهی از خود در زمان است و از این رو حتی تجربه درونی که از نظر دکارت تردیدناپذیر بود، تنها بر مبنای تجربه بیرونی امکان دارد. این راهبرد ضد شکاکانه که به نام استدلال استعلایی مشهور شده، توسط شارحان و فیلسوفان معاصر مورد تفسیرها و بازسازی های مختلفی قرار گرفته است. استدلال استعلایی ضد شکاکانه، شکاکیت در باب عالم خارج را از این طریق ابطال می کند که سعی می کند نشان دهد تجربه یا شناخت عالم خارج شرط ضروری برخورداری از نوعی شناخت، مفهوم یا توانایی شناختی است که از نظر شکاک غیر قابل مناقشه است یا لازمه بیان موضع شکاکانه است. استدلال های استعلایی ضد شکاکانه نوکانتی و نیز تفاسیری که از استدلال کانت صورت گرفته است، اغلب یا رویکردی معرفت شناختی دارند (که وجود اشیاء خارجی را شرط توجیه نوع خاصی از احکام می دانند)، و یا مبتنی بر تحقیق گرایی هستند (که وجود اشیاء خارجی را شرط معناداری احکام مربوط به آن ها می دانند). اما هیچ یک از این رویکردها نمی تواند پاسخی رضایت بخش برای رد شکاکیت ارائه دهند. در این پایان نامه تفسیری از استدلال «رد ایده آلیسم» کانت طرح و بررسی شده که نشان می دهد این استدلال ناظر است به شرایط ضروری تشکیل نوع خاصی از باورهای ما. بر مبنای این تفسیر، مقصود اصلی کانت در رد ایده آلیسم این است که تجربه عالم خارج شرط ضروری آن است که اصلاً بتوانیم حکمی در باب نظم حالات درون ذهنی خویش صادر کنیم. واژگان کلیدی: شکاکیت، شکاکیت در باب عالم خارج، ایده آلیسم، رد ایده آلیسم، استدلال استعلایی.

برای بررسی نقد عقل دکارتی در آثار فوکو و لیوتار، ابتدا اندیشه دکارت به عنوان پدر فلسفه مدرن و واضع مدرنیته مورد بررسی قرارگرفته است. ویژگی عقل دکارتی، عدم وابستگی به عقلی ماوراء طبیعی است و نتیجه آن استقلالی است که انسان مدرن به دست می آورد و سوبژکتیویسم پدید می آید. تفکر مدرنیته در اندیشه کانت و هگل پی گیری شده و در انتهای بخش اول، نیچه و هیدگر دو منتقد اندیشه مدرن که عقل باوری را مورد نقد قرار داده اند و راه را بر تفکر پست مدرن گشوده اند، مورد بررسی قرار گرفته اند. در بخش های دوم و سوم اندیشه فوکو مورد بررسی قرار گرفته است. محور اصلی فکر فوکو عبارت است از مفهوم قدرت و ارتباط آن با حقیقت ، سوژه، دانش ، سلطه و رهایی. فوکو در پژوهش های خود از دو روش دیرینه شناسی و تبارشناسی استفاده نموده است . هدف دیرینه شناسی تحقیق در باره شرایطی است که در آن سوژه ای (مثلاً دیوانه یا بیمار) به عنوان موضوع شناخت ظاهر می گردد. کاردیرینه شناس توصیف قواعد حاکم بر کردارهای گفتمانی است. فوکو در آثار دیرینه شناسی تاثیر عقلانیت های خاص را در پیدایش علومی از قبیل پزشکی، روان پزشکی و علوم انسانی مورد توجه قرارداده است

رابطة ذات و صفات الهی یکی از اساسی ترین مسائل کلامی است، اندیشمندان مسلمان فارغ از روشها و مبانی فکری هر یک دربارة آن گفتگو و ابراز عقیده نموده اند و بیشترین نزاع دربارة صفات ثبوتی ذاتی حقیقی و ذات اضافه و حالت مصدری آنها مانند علم، قدرت و حیات است. اما در زائد بودن صفات فعل و صفات اضافة محض اختلاف مهمی در بین اندیشمندان مسلمان نیست. فرقه های قدریه و جبریه جزو اولین گروههای مسلمانی هستند که صفات آفریدگان را از واجب تعالی نفی کرده اند، هر چند به معتزلیان آراء گوناگونی نسبت داده شده است، اما دیدگاه پذیرفته شدة بیشتر آنان عینیت صفات با ذات است و نسبت نظریة نیابت به آنان براساس تحقیقاتی که انجام گرفته است به نظر می آید درست نیست. دیدگاه تفسیر کنندة صفات به احوال از سوی ابوهاشم جبایی به دلیل نفی وجود و عدم از حال مردود است. محدثان اهل سنت با صراحت دربارة رابطة صفات ذاتی حق تعالی با ذات اظهار عقیده نکرداه اند. محدثان امامی عموما صفات ثبوتی را به سلب اضداد تفسیر نموده اند. چنین دیدگهی علاوه بر ناسازگاری با برخی از روایات اثبات کنندة صفات، به خالی بودن ذات از واقعیت صفات بازگشت می نماید و قابل پذیرش نیست. براساس برخی از احادیث، قبل از پیدایش مکتب کلامی اشاعره گروهی از مسلمانان معتقد به زیادت صفات بر ذات بوده اند و ائمه معصومین آنان را قائل به تعدد خدایان و خارج از ولایت خویش دانسته اند. ابوالحسن اشعری و پیروانش منشأ صفات ذاتی، چون علم، قدرت، حیات و غیره... را صفاتی قدیم و زائد بر ذات می دانند و چنین باور دارند که اتصاف خداوند به عالم، قادر، حی و غیره... بدون مبدأ زائد بر ذات محال است. آنان برای رهائی از اشکال تعدد قدما دیدگاه صصفات نه عین ذات و نه غیر ذات را ابداع نمودند و برخی از آنان ذات و صفات را یک موجود قدیم می دانند. متکلمان امامیه صفات ذاتی حق تعالی را عین ذات می دانند. و نسبت ناروای تجسیم و تشبیه به برخی چون هشام ابن حکم دور از واقعیت است. آنان به دلیل کاملترین خداوند، اتصاف او را کامل ترین نحوة ممکن یعنی عینیت صفات با ذات می دانند. برخی از حکمای مسلمان چون ملارجبعلی تبرییزی و قاضی سعید قمی به دلیل مخلوق دانستن موجد موصوف و شباهت باری تعالی به افریدگان با فرض اتصاف، هرگونه وصفی را از ذات خداوند نفی نموده و آیات و روایات حکایت کننده از اوصاف الهی را توجیه نموده اند. این نظریه علاوه بر مخالفت با آیات و روایات اثبات کننده صفات و عقلانی نبودن توجیهات، به دلیل خالی دانستن ذات از صفات کمال و بازگشت به نقص در واجب قابل پذیرش نیست. دیدگاه اتحاد مفهومی صفات منسوب به ابن سینا علاوه بر ابهام و عدم ارائه استدلال با لوازم نادرستی چون اشتراک لفظی مفاهیم صفات در واجب و ممکن و عادم امکان شناخت خداوند و فایده نداشتن حمل صفات متعدد بر ذات حق مردود است. سهروردی از معتقدان به عینیت صفات با ذات است و نسبت انکار صفات حقیقی با عبارات وی سازگاری ندارد. بسیاری از فیلسوفان مسلمان به دلیل واحد بسیط دانستن و کمال مطلق و واجب از جمیع جهات بودن خداوند، صفات را عین ذات می دانند و به نظر می رسد تنها راه قابل اعتماد و سازگار با روایات، دیدگاه وحدت مصداقی و تغیر مفهومی صفات است. بسیاری از عارفان مسلمان نیز در بعد وجودشناسی صفات چنین دیدگاهی دارند. آنان مقام احدیت را خالی از هر اسم و رسم و صفتی می دانند ولی مقام و احدیت را مرتبة ظهور کثرت اسماء و صفات می شمارند و از حیث معناشناسی صفات را به اعتباراتت و نسبت ها تفسیر نموده اند، که چنین دیدگاهی با واقعیت داشتن صفات ناسازگار است./

یکی از براهین با اهمیت و عمیق اثبات وجود خدا برهان کیهان شناختی است. به همین لحاظ دراین مقال به مباحث گونه گون پیرامون این سنخ از برهان می پردازیم. در ابتدا این برهان را در پهندشت تاریخ می بررسیم و سیر تاریخی و چگونگی تدوین و نضج آن را از نظر می گذرانیم. از افلاطون تا دهه های معاصر در برگیرنده این پیشینه سیر تاریخی می باشد. سپس سه روایت مشهور و مهم این برهان را تبیین و تدقیق خواهیم کرد. این قول متکی بر نظر کرایگ است که برهان کیهان شناختی را در سه روایت عمده: کلامی کیهان شناختی، برهان وجوب و امکان و برهان مبتنی بر اصل جهت کافی می داند. سپس بر اساس معتبرترین براهین مربوطه هر یک از روایت های فوق الذکر را تشریح و توضیح می دهیم. و آنگاه ایرادات و اشکالات بنیادین و اساسی را که بر پیکره هر یک از براهین و مقدمات آنها از جانب منتقدین وارد آمده، ابتدا بیان و سپس به بررسی و ارزیابی این انتقادات وارد آمده می پردازیم. البته در این راه سه مفهوم عمده از هر برهان را گزینش و مباحث را پیرامون آن مفاهیم مطرح می کنیم: مفاهیم علیت، وجوه و جهت کافی این سه مفهوم اصلی و اساسی هستند.

رساله فوق الذکر در چند بخش تنظیم یافته است . بخش اول، فهرست مطالب و مقدمه و زندگینامه (بیوگرافی) کانت و چهار متفکر بزرگ اسلامی معاصر را (استاد شهید مطهری و استاد شهید صدر و استاد مصباح یزدی و استاد دکتر مهدی حائری یزدی) در بردارد و بخش دوم تحت عنوان « مراحله » گزارش اجمالی آرائه کانت است و بخش سوم زیر عنوان « مرحله دوم » در برگیرنده نقد و بررس آراء کانت در چهار زمینه : 1- شناخت شناسی 2- هستی شناسی 3- فلسفه علم 4- فلسفه اخلاق است و پایان بخش رساله، جمع بندی نهایی از کل مطالب رساله و فهرست منابع و ماخذ تحقیق می باشد. یکی از بخشهای مهم این کار تحقیقی، گزارش درست، علمی، بیطرفانه و دور از تعصب آراء کانت در مرحله اول و ارتباط با مواردی است که مورد نقد و سنجش محققان اسلامی قرار گرفته است . بخش اهم این پژوهش، نقد و بررسی آراء کانت در چهار زمینه فوق الذکر است که تحقیق بنیادی و اساسی تر آن مربوط به مباحث شناخت شناسی است که نقشی کلیدی در تمام مباحث فلسفی دارد و در ان به خوبی شبهات هیوم، کانت، پوزیتیویستها و روشنفکران غربزده امروز که همان گفته ها را با رنگ و لعابهای گوناگون تکرار می کنند ،توسط محققان بزرگ اسلامی، مورد تحلیل و نقد و بررسی عالمانه قرار گرفته است. در مرحله نقد و بررسی اجمالی آراء کانت در چهار بخش شناخت شناسی و هستی شناسی و فلسفه علم و فلسفه اخلاق مسائل بطور جزء به جزء و علیحده و به روش تحلیلی مورد توجه قرار گرفته با آنکه در مرحله اول آراء کانت به نحو سیستماتیک و یک پارچه مطرح گردید لکن از باب ضرورت و سهولت دسترسی دیدگاههای نقد برانگیز او در هر مسئله بصورت اختصار مطرح شده است و در هر مورد که نیاز به ارزیابی و سنجش مجدد و توضیح و تبیین بیشتر بوده نگارنده فرصت را غنیمت شمرده و از آن بهره کامل برده است. قابل توجه است که این کار تحقیقی بنحو آکادمیک و بدور از هر گونه تعصب و غرض ورزی و قضاوتهای عجولانه انجام پذیرفته تا آنکه به همین جهت مورد تشویق پاره ای از مجامع تحقیقاتی قرار گرفته است و پیشنهاد چاپ آن را در سطح وسیع به نگارنده داده اند. در این رساله حقانیت وغنای پربار فلسفه و عرفان اسلامی در عرضه حقایق فلسفی و پاسخگوئی به شبهات گوناگون عقیدتی و تهاجم فرهنگی بخوبی جلوه نموده است . در پایان قابل ذکر است با استقبال زایدالوصف اساتید حوزه و دانشگاه مواجه شده و با نمره عالی مورد پذیرش قرار گرفته است.