جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«کتاب الملة و نصوص أخرى» نوشته ابونصر فارابی، در مجموعه آثار سياسى فارابى از جايگاه نظرى ويژه‏ اى برخوردار است. فارابى در اين كتاب با تقسيم علم مدنى به دو بخش‏ فلسفه مدنى و فقه مدنى و ايجاد تناظر تئوريك بين آن دو، در واقع‏ مبنايى نظرى براى ديگر مباحث ‏سياسى خود در آثارى چون آراء «اهل‏ مدينه فاضله‏»، «سياست مدنيه‏»، «فصول مدنى‏» و «احصاء العلوم‏» تدارك ديده است. ملة (دين و آيين) عبارت است از آراء و افعال وضع شده، مقيد به ‏شرايطى كه رئيس اول براى جمع وضع مى‏ كند. و هدف او اين است كه به مدد بهره‏ گيرى مردمان از دين، به غرضى كه در مورد آنها دارد، نائل شود و يا به كمك آنان، به غرض مشخص برسد. و جمع، ممكن است عشيره باشد و ممكن است مدينه (شهر) يا ناحيه باشد و ممكن است امت‏ بزرگ و يا امت هاى‏ بسيار باشد. و رئيس (اول) اگر فاضل باشد و رياستش هم در حقيقت فاضله‏ باشد، همانا در تقدير و ترسيم دين، خواهان آن است كه هم خود و هم‏ همه كسانى كه تحت رياستش هستند به سعادت قصوى كه سعادت حقيقى است، برساند. این کتاب شامل دو بخش است، بخش نخست ملت (دین و آیین) و رابطه آن با فلسفه، رئیس ملت و جانشینانش، و پیشه فقه و پیوندش با فلسفه را معرفی می کند. بخش دوم علم مدنی را به طور عام و علم مدنی را به مثابه بخشی از فلسفه به طور خاص معرفی می کند و گویا فصل پنجم کتاب احصاء العلوم فارابی یعنی درباره علم مدنی، علم فقه و علم کلام را به ذهن خواننده متبادر می سازد. این کتاب به طور کلی ملت و واضع آن، علم مدنی و تحقیق و تفحص درباره آن و تبیین آن را معرفی می کند. یعنی این کتاب ملتی را که باید واضع شریعت برای هر امتی با هر شهری یا در هر زمانی مشروعیت ببخشد، ارائه نمی دهد، بلکه اصولی را که واضع ملت باید بداند و در وضع ملت از این اصول پیروی کند تبیین می سازد.

کتاب «دلائل تحريف الكتاب المقدس» نوشته شريف سالم، به دلائلی مبنی بر اثبات تحریف کتاب مقدس (تورات و انجيل) پرداخته شده است. اعتبار کتاب مقدس، اعم از عهد عتیق و جدید از نظر عقلی و نقلی و نیز شواهد تاریخی و علمی مخدوش است به همین جهت نویسندگان آزاد اندیش در وجود حضرت عیسی و حضرت موسی علیهماالسلام تردیدها کرده اند. بنابراین وجود تحریف در کتاب مقدس غیر قابل کتمان و انکار است و به حکم عقل و نقل و شواهد تاریخی کتاب مقدس به شدت مورد دستبرد منحرفین و دنیاپرستان واقع شده است. بنابراین، گزاره های خودستیز و متناقض در کتاب مقدس، ناشی از تمایلات ضد الهی افراد منحرف است. در این کتاب پس از بحث ادوات تحریف در سه مبحث النساخ، التقلید الکنسی و اعداء المسیحیة من الیهود و الوثنین به بحث تحریف کتاب مقدس پرداخته است.

کتاب «طائفة الموحدين من المسيحيين عبر القرون» نوشته احمد عبدالوهاب است. این کتاب گروه موحدین، از مسیحیان در گذر قرون است. در فصل اول کتاب که مقدمه تاریخی است به مطالبی چون شوراي نیقیه و صور و وقايع بعد از درگذشت قسطنطين امپراطور رومی مسیحی اشاره شده است. فصل دوم کتاب موحدین در قرون اخیر است و در آن به وضعیت مسیحیان در اروپا و امریکا اشاره کرده است و در فصل آخر نیز به اسلام و مسیحیت پرداخته است.

کتاب «جهود العلماء المسلمين في دراسة الكتابات الاستشراقية حول القرآن الكريم رصد وراقي» نوشته علی بن ابراهیم حمد نمله، در خصوص تلاش های تحقیقی علما و دانشمندان مسلمان در نوشته هایی است که مستشرقان در خصوص قرآن کریم نوشته اند. در این کتاب که به نوعی کتابشناسی است، هر یک از آثاری که در این خصوص نگاشته شده است، زیر مدخل نام پدیدآور شرح و توضیح داده شده است. قرن هاست که بسیاری از شرق شناسان و اسلام شناسان غیر مسلمان اعم از غربی و غیر آن به پژوهش درباره قرآن پرداخته و راجع به مصدر قرآن، تاریخ جمع و تدوین آیات، ادبیات و ساختار آن و معارف و محتوای قرآن کریم، نظریه های گوناگونی ابراز کرده و هزاران کتاب و مقاله منتشر کرده اند. آنان گاه به تجلیل از قرآن و تبیین زیبایی ها و معارف و تعالیم والای آن پرداخته و گاه به دلیل عدم دسترسی مستقیم به منابع اسلامی، دچار برداشت های نادرست شده اند، چنان که برخی از آنان به تحریف یا اتهام های دروغین و تهاجم های غیر منطقی دست زده اند.

از نظر هایدگر هستی خودش هستنده ای یا چیزی در میان سایر هستندگان و چیزها نیست بلکه چیزی است که به آنها تعین و معنا می بخشد. در این کتاب به ضرورت پرداختن به پرسش دربارۀ بودن یا هستی از نظر هایدگر اشاره می‌ شود. هایدگر این ضرورت را بر دو پایه وجودشناسی و بودنی تشخیص می‌ دهد. بر پایه اول موضوع اصلی خود بودن است و انسان نیز از آن منظر دیده می‌ شود. بر پایه دوم منظر بودنی ها است که محور است. بخش اصلی کتاب خود مشتمل بر دو بحث کلی است یکی تحلیلی بنیادین زیستنده و دیگری زیستنده و زمان. هایدگر پس از ارائه روش تحلیل وجودی به تفاوت آن با انسان‌ شناسی و روان شناسی زیستنده‌ شناسی تاکید می‌ کند. آنگاه بر همین اساس به تشریح مباحثی چون بودن در دنیا، دنیا بودگی دنیا، نگرش هرمنوتیکی با دیگری بودن، خود بودن خود-روزمره فهم حالت بودن ارتباط زبانی و نهایتاً دغدغه می‌ پردازد. او در چارچوب مقوله دغدغه به عنوان مقوله محوری مقولاتی چون حقیقت اضطراب و عیانی (بروز) زیستنده را به بحث می‌ گذارد. در قسمت بعد، هایدگر به وجه دومی که در عنوان آن آمده‌ است یعنی زمان می‌ پردازد. پرسشی که هایدگر در هستی و زمان مطرح می‌ کند «پرسش هستی» است، یعنی همان پرسشی که از سرآغاز فلسفه اندیشه‌ های فیلسوفان را به تلاطم افکنده است. از این‌ رو این کتاب از حیث موضوعش تازگی ندارد. اما وجه «مدرن» آن شیوهٔ بررسی هایدگر از این مسئله و تعیین هستی انسان (دازاین) به‌ مثابه دروازهٔ ورود به شناخت هستی است که پس از سرآغازهای اصیل و خیره‌ کنندهٔ آن در فلسفهٔ یونانی ماقبل سقراطی دیری است که حتی پرسش از آن به فراموشی سپرده شده است. تحلیل اگزیستانس دازاین از طریق ساخت‌ های «ممکنی» که «اگزیستانسیال» نامیده می‌ شوند «اونتولوژی بنیادی» نام می‌ گیرد که شرط امکان ذاتی همهٔ اونتولوژی‌ ها را تشکیل می‌ دهد. زیرا دازاین هستنده‌ ای است که هر پرسش فلسفی از آن سرچشمه می‌ گیرد و به آن باز می‌ گردد. از همین‌ رو بسیاری از مسائل فلسفه همچون پروا، خود بودگی و دیگر بودگی، جهان، مکان‌ مندی و زمان‌ مندی، مرگ و غیره صورت‌ بندی‌ های متفاوتی کسب می‌ کنند. این اثر فضای فلسفی قرن بیستم را تحت‌ تأثیر قرار داده و الهام‌ بخش بسیاری از برجسته‌ ترین متفکران پساساختارگرا همچون میشل فوکو و ژاک دریدا بوده است. اگرچه تاریخی بودن هستی موضوعی است که هایدگر همواره آن را کانون توجه و تفکر خویش قرار داد و در طول حیات فکری‌ اش هرگز آن را رها نکرد، اما در تصویر وسیع تاریخی‌ ای که او در سراسر اندیشه‌ اش ترسیم کرد، تغییرات تاریخی هستی‌ شناختی در کتاب هستی و زمان مولود موقعیت‌ ها، مفهوم‌ سازی‌ ها و عکس‌ العمل‌ های اگزیستانسیال دوره ای بشری است. هر چند همین عکس‌ العمل ها و مفهوم‌ سازی‌ های مجدد به نوعی برآمده از هدایت‌ ها و راهنمایی‌ های جهان و هستی است؛ اما در دوره‌ بعدی این تغییرات، بخشی از تاریخ خود هستی انگاشته می‌ شوند، تاریخی که خود حامل و تعیین‌ کننده هر وضع و موقعیت بشری است. بدین‌ ترتیب در ظاهر گونه‌ ای وارونگی وجود دارد؛ هایدگر پیش از چرخش ظهور و انکشاف حقیقت را که خود به ظهور و انکشاف هستی قائم است، به وجود دازاین منتسب می‌ کند. اما هایدگر پس از چرخش می‌ گوید این خود هستی است که تاریخ دارد و اساسا تاریخ همان ادوار مختلف انکشاف و اختفاء هستی است و کنش‌ های بشری تنها مشتق و برآیندی از همین تاریخ هستی هستند. این کتاب در پنج فصل نگاشته شده است: فصل اول- موقف هیدجر من المیتافیریقا الغربیه که در این فصل منطق را نقد کرده سپس به نقد حقیقت و علوم وجود نزد افلاطون، ارسطو و دکارت می پردازد. در ادامه نظرات کانت، هگل، هوسرل را در این خصوص بیان و نقد می کند. فصل دوم- البحث فی الموجود بما هو موجود تعلیل الخاصیات الانطولوجبه الاساسیه للموجود الانسانی فصل سوم- الزمان بوصفه افقا للوجود است که در این فصل مفهوم زمان را در دین، تاریخ، علوم طبیعی، فلسفه (از نظر ارسطو، کانت، هگل) بررسی می کند. فصل چهارم- البحث فی الوجود بما هو وجود شامل الوجود بوصفه لاشی، الوجود بوصفه حضوراً و عطاء، تحویرات اخری علی الوجود است. فصل پنجم- البحث فی المبادی و العلل الاولی بوصفه بحثا فی الوجود که شامل دو بحث مبدأ الهویه و مبدأ العله است.

کتاب «المناظرة الكبرى بين الشيخ أحمد ديدات و القس أنيس شوروش» نوشته احمد ديدات است. دیدات عالم برجسته و بلند پایه ی جهان اسلام، داعی و مجاهد خستگی ناپذیر و مناظر بزرگ اسلام در مقابل جهان مسیحیت است. موضوع این کتاب نیز مناظره بین احمد دیدات و کشیش انیس شوروش است. احمد دیدات با دوستانش طول و عرض شهر ها را سفر کرد و مناظره های داخل کلیسا و جوامع مسیحی یک حرکت و اضطراب بر پا کرد. احمد دیدات در سفرهای خود با شخصیت های بزرگ دین مسیحی امثال کلارک، جیمی سواجارت، انیس شروش و غیره دیدار کرد و مناظره های ایشان در جهان غرب سر و صدای بزرگی را بر پا کرد که تا هنوز هم آثار آن باقیمانده است.

نویسنده کتاب «منطق البحث العلمي»، كارل بوبر، همانند هر دانشمند و فیلسوف دیگری می‌ کوشد در اين كتاب نقاب از چهره حقیقت بردارد، اما از راه‌ هایی به این تلاش می پردازد که با نوآوری‌ ها و نو اندیشی‌ های خود او آمیخته‌ اند. بوبر علم را سراسر به منزله جهان‌ شناسی می‌ انگارد و معتقد است که افتخار فلسفه متناسب با سهمی است که در این تکاپو داشته است. نویسنده در این کتاب اهمیت رشد معرفت را هسته بنیادین مسائل شناخت‌ شناسی می داند. به اعتقاد وی بهترین راه شناخت چگونگی رشد معرفت، مطالعه نحوه رشد معرفت علمی است. بوبر نشان می‌ دهد که اصیل‌ ترین مسائل رایج در شناخت‌ شناسی از حد روش‌ های پر رونق زبان‌ کاوانه فراتر می‌ رود و تحلیل معرفت علمی را ایجاب می‌ کند. بوبر در این کتاب سعی دارد تا پاسخی برای پوزیتیویست های منطقی حلقه وین فرآهم آورد. این کتاب کوششی است در جهت تبیین راه درس گرفتن از تجربه. در عین حال به این نکته تاکید می ورزد که راه درس گرفتن از تجربه، انجام مشاهدات مکرر نیست، سهم تکرار مشاهدات در قیاس با سهم اندیشه هیچ است. همه چیز در گرو اندیشه ورزی فعال ما در باب جهان است. ما مدام می کوشیم تا تجارب خویش را تفسیر عقلی کنیم. این کتاب در دو قسمت نگاشته شده: قسمت اول- مقدمه بر منطق معرفت علمی شامل بررسی چند مساله اساسی و درباره نظریه روش علمی است. قسمت دوم- پاره ای از مقولات تجربه شناسی نظری شامل تئوری ها، ابطال پذیری، مساله تعیین مبنای تجربه، درجات آزمون پذیری، سادگی، احتمالات، تئوری کوانتوم، تقویت تئوری ها.

کتاب «لماذا ظهر الإسلام في جزيرة العرب» نوشته احمد موسى سالم، درباره علت ظهور اسلام در شبه جزیره عربستان است. ظهور اسلام در عربستان دارای علت های متعددی است، در زمان ظهور اسلام ادبیات عرب به رشد و پیشرفت قابل توجهی رسیده بود و همین امر موجب شد تا اسلام معجزه اصلی خود را قرآن و به زبان عربی قرار دهد. و از آنجا که مهد زبان عربی جزیرة العرب بوده باید این دین و معجزه اش در آنجا ظهور کند تا معجزه بودن آن به خوبی بر همگان آشکار گردد. از سویی هر دینی در ابتداء ظهور از نظر توانائی دفاع از خود و پیروانش در وضعیت بالائی نیست و ممکن است در مقابل طوفان حملات و لشکركشی های دشمنان توان مقابله و دفاع از خود را نداشته باشد. بنا بر این لازم است تا رسیدن به توانائی مطلوب در شرایطی رشد کند که کمتر دچار آسیب ها شود و از آنجا که منطقه حجاز به دلیل نامساعد بودن شرایط آب و هوائی و جغرافیائی، منطقه ای بکر و دست نخورده بوده و مردم آنجا مردمی جنگجو بودند، هیچ یک از قدرت های موجود آن زمان، (امپراطوریهای غربی و شرقی) طمع و تمایلی برای لشکرکشی به آن جا را نداشتند. به همین جهت محیط بسیار مناسبی برای این منظور بود. همچنین نبودن حکومت مرکزی قوی در منطقه حجاز، و وجود نظام قبیله ای و طایفه ای در آن منطقه موجب می شد تا از نظر سیاسی و نظامی، مانعی بر سر راه این دین نوپا وجود نداشته و امکان پیشرفت دعوت و تبلیغ در آنجا بیشتر فراهم باشد. وجود برخی خصلت ها و اخلاقیات مثبت در نژاد عرب که با ظهور اسلام به شکوفایی و اعتلا رسید، نظیر توانایی تحمل شداید و سختی ها و داشتن روحیه دلاوری و شجاعت و سلحشوری و آشنایی با جنگ و درگیری و پایبندی به پیمان و قرارداد و وفاداری نسبت به آن... اینها خصلت هایی بود که اسلام برای تحمل سختی ها و محدودیت ها و مقابله با دشمنان خود در آینده به آنها نیاز فراوان داشت و پیامبر اکرم (ص) و مسلمانان توانستند با بهره برداری از این خصلت ها، آزار و اذیت های مشرکین و مشکلات محاصره اقتصادی شعب ابی طالب و جنگ ها و ...را تحمل کرده و به پیروزی دست یابند. کتاب در سه قسم به این قرار نگاشته شده است: تواطؤ علی الحقیقة ـ السوال عن المعقول و غیر المعقول حول ظهور الاسلام بین العرب، و هذه هی الحقیقة ـ العرب کما اعدتهم مشیئة الله لحمل رسالة الاسلام، نحو الحقیقة.

«فصول منتزعة» اثر ابونصر فارابی متنی است مشتمل بر یکصد فصل درباره‌ بخش‌ های حکمت عملی، سیاست مدن، دانش اخلاق، و تدبیر منزل که افزون بر آن، برخی از فصل‌ ها به حکمت نظری همچون شناخت مبدا و ویژگی‌ های آن اختصاص یافته است. فصول منتزعه اولين اثر در اخلاق مدنى (حكمت عملى) است كه در جهان اسلام به دست مؤسس فلسفه سياسى اسلام تأليف شده است و بعدها ابوعلى مسكويه در نگارش تهذيب الاخلاق از آن الهام گرفت و خواجه نصيرالدين طوسى نيز تهذيب را تحت عنوان اخلاق ناصرى ترجمه و تلخيص كرد. ويژگى عمده و منحصر به فرد اين كتاب آن است كه بين سه بعد حكمت عملى ترتب منطقى قائل شده است. او از مجراى «تهذيب نفس» به ضرورت «تدبير منزل» و از آن به ضرورت «تدبير مدن» مى رسد؛ در حالى كه فارابى در كتاب «سياسة مدنية» و «آراء اهل المدينة الفاضلة» از راه مبانى و مبادى نظرى به سياست مى رسد و در كتاب الملة از راه دين و آيين بدان منتقل مى شود. فارابى در فصول آغازين كتاب با مطالعه اى تطبيقى در حوزه قلمرو طبابت و سياست، مى گويد: نفس انسانى صحت و مرضى دارد كه در گرايشش به خيرات يا شرور منعكس مى شود. در بخش دوم از كتاب، فارابى از مجراى اخلاق به ضرورت صناعت مدنى و مهنه ملكى مى رسد. ابتدا اولين نهاد اجتماع يعنى خانواده را با عنوان «تدبير منزل» بررسى مى كند و سپس وارد مقوله «تدبير مدن» مى شود. در پايان فارابى مجددا با مقايسه «ساختار مدينه» با «ساختار بدن» آدمى، سياست رئيس اول مدينه را با طبابت طبيب مقايسه مى كند.

کتاب «مصادر القرآن الكريم عند المستشرقين» نوشته صدرالدین کومش، به استدلال خاورشناسان پیرامون مصادر قرآن پرداخته شده است. برخی خاورشناسان پیرامون مصادر و منابع وحيانی قرآن ترديد كرده‌، بر آن‌ هستند که محمد (صلی الله علیه و آله) قرآن را از فرهنگ‌ های گوناگون، ادیان و اشخاص و کتب مختلف گرفته است و ديگر اينكه قرآن محصول تجربيات شخصی پيامبر (صلی الله علیه و آله) و نتيجه افكار او یا القای شیطان به او بوده و منبع وحیانی ندارد. ابتدا در این کتاب به مصادر خارجی یعنی مصادر قرآن در مکه و سپس در مدینه پرداخته شده، در ادامه به اهل کتاب یهودی و نصاری پرداخته و در ادامه به ارتباط میان قرآن و کتاب مقدس پرداخته است. کومش این مبحث را از دو جنبه بررسی کرده: 1- الفرق من جهة الاسلوب، 2- الفرق من جهة المحتوی. در ادامه مصادر داخلی که به شخصیت حضرت رسول (ص) ارتباط دارد، آمده است.