جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بناء بر آنچه كه نوشته شده: (در سطحي كه از بهم آمدن مجموع لبه ي صفحه ها پديد ميگردد) مؤلف ميرزا محمد حسين كرماني. احتمالاً از مردم سده 13 هـ. ق. است. (مهدي ولائي) آغاز كتاب: بسمله. اول دفتر بنام ايزد دانا ... اما بعد فيقول ... محمد حسين بن محمد كاظم المنشي الكرماني ... . هذه تعليقات علي الشوارق [فهرست آستان قدس 11/114؛ الفبائي آستان قدس ص 638؛ رايانه آستان قدس؛]

گفتاري دراثبات واجب الوجود است تا با مطالعه آن از تقليد به يقين برسد. رساله ضمن مقدمه و 3 مقصد صورت گرفته المقدمة: في ذكر اصول يحتاج اليها اثبات المطالب. المقصد الاول: في اثبات الواجب بالذات المقصد الثاني: في اثبات التوحيد و دلائله التي تقرر عندي قطعيتها المقصد الثالث: في علمه تعالي. (مهدي ولائي) الخاتمه: في بيان مذاهب الحكاء في تحقيق العلم و تحقيق ما و هو الحق فيه. مؤلف اين رساله را در 22 ذي قعده 897 هـ‌ ق، ساخته است. اثبات واجب مشتمل بر يك مقدمه و شش مقصد است. هر مقصد كتاب به چند فصل و هر فصل به چند طريق منقسم مي گردد. «اردلان» رساله ايست در اثبات وجود و توحيد و علم حق تعالي كه به ابوالفتح سلغرشاه بن توران شاه بن محمد شاه بن تهمتن بهادرخان اهداء نموده و اين غير از اثبات واجب معروف مؤلف ميباشد و رساله در ديباچه چنين توصيف شده «هذه رسالة قد اوردت فيها تحقيق احق ما يبلغ نحوه اعناق الرغبات و هي امهات مسائل الكلام من الالهيات الي معرفة المبدء الاول لجميع الموجودات و بيان نعوت كماله و صفات جلاله و اقامة حجج القاطعة علي احاطة علمه تعالي بجميع الممكنات من الكليات و الجزئيات و المعقولات و المحسوسات و اوضحت بالبراهين الساطعة ان الفلاسفه قد زلت اقدامهم في هذا المقام» - رساله در دو مقصد انجاميده: 1- في ذكر دلائل وجودالله تعالي و توحيد و الاشارة الي مراتبه 2- في احاطة علم الله تعالي علي الموجود و بيان عنايته عليها وجوده (مهدي ولايي) مؤلف اين رساله را در 22 ذي قعده 897 هـ‌ ق، ساخته است. وي چند رساله در اين باب دارد و نسخه حاضر يكي از آن رساله هاست. اين رساله داراي يك مقدمه و 4 مقصد است بدين ترتيب: مقدمه-در بيان اصول موضوعه اين باب (كه ده اصل است). مقصد اول-دلائل وجود واجب بالذات. مقصد دوم-دلائل توحيد. وي ده دليل بر توحيد آورده. مقصد سوم-اثبات علم حق تعالي و ديگر صفات او. مقصد چهارم-نقل سخنان فيلسوفان قديم يونان درباره وجود و توحيد واجب تعالي. خفري اين رساله را براي حسين خان مبارز الدوله نوشته. اين رساله داراي يك مقدمه، 3مقصد و يك خاتمه است بدين گونه: مقدمه-در اصول و مباني اين باب داراي 6 مطلب. مقصد اول-در اثبات وجود واجب الوجود بالذات در اين مقصد براهين وجود واجب را دو دسته و در دو كرده فصل بيان داشته است. فصل اول-براهين غير متوقف بر ابطال دو رو تسلسل. فصل دوم-براهين متوقف بر ابطال آن دو براي مسلك اول در فصل اول 12 برهان (12طريق) در فصل دوم يك دليل آورد و گويد «اين دلائل براي عوام است و براهين خواص و خاص الخاص در اين مختصر نگنجد.» مقصد دوم-اثبات توحيد. در اين مقصد ده دليل براي توحيد آورده (مانند رساله سابق) مقصد سوم-اثبات علم باري تعالي و وي گويد در اين باب دو مسلك است. مسلك عوام و مسلك خواص، نخست 7 برهان مسلك عوام و سپس براهين مسلك خواص را براي اثبات علم باري تقل كرده است. خاتمه-در نقل كلمات فلاسفه متقدم و متاخر و بسيار مبسوط است. خفري در خاتمه اين رساله از مثل افلاطوني و از تناسخ سخن گفته و از بوذاسف بدين گونه ياد كرده: «بوذاسف منجم تناسخي (يا) رئيس المنجمين الذين هم شياطين الانس» . وي از شفاء شيخ الرئيس، مطارحات صاحب اشراق، و بهمنيار و فارابي نيز ياد كرده است. شمس الدين محمد بن احمد خفري شيرازي (م - 935-957) در اثبات خدا چندين رساله دارد. اثبات الواجب مورد گفتگو يكي از رساله هاي خفري و داراي يك مقدمه و سه مقصد است و در آن از فلاسفه يونان چون تالس ملتي انكسيمانوس و امپد كلس و ديگران سخن گفته است. در اين كتابخانه نسخه هاي ديگر نيزاز آن داريم. در ذريعه از اين كتاب ياد نشده. (عبد الحسين حائري) اين رساله از خفري است و داراي يك مقدمه و سه مقصد است و يك خاتمه كه در آن سخنان فيلسوفان مانند ثاليس مليتوسي و انكسيمانس و امپدكلس و پلاتون درباره دانائي خداوند را ميآورد و پس از آوردن رأي پلاتون درباره مثل و شرح دادن آن بمشرب خويش ميگويد كه ارسطو نيز با او همرأي است و اعتراضي را كه نگارنده شفا كرده است رد ميكند خفري در اين رساله از دانائي خداوند بيشتر گفتگو ميكند - نسخه از اين رساله در آستانه طوس (ج 4 ش 300 ص 4) هست. (محمد تقي دانش پژوه) آغاز كتاب: بسمله. حمدله. اما بعد فيقول احوج خلق الله اليه محمد الخفري هذه رسالة في اثبات واجب الوجود بالذات و صفاته بالدلائل التي تقررت عندي قطعيتها انجام كتاب: و لما كان مبحث العلم و توابعه بحراً عميقاً لاساحل له اقتصر علي ما ذكر و الحمدلله علي افضاله و الصلوة علي محمد و آله عليهم الصلوة و السلام. چاپ: به اهتمام محمد تقي دانش پژوه. جاودان خرد. 1 (1354): 42-46.؛ ايران، تهران، كتابخانه، موزه و مركز اسناد مجلس شوراي اسلامي، 1390 شمسي، فيروزه ساعتچيان، 1، در مجموعه ست رسائل في اثبات واجب الوجود بالذات و في الهيات [مجلس شورا 9/275 و 277 و 390؛ دانشگاه تهران 3/124-3/127 و 13/3143 و 9/1012 و 12/2888 و 16/342؛ فيلم دانشگاه 1/699؛ مدرسه صدر بازار 3/572؛ مكتبة الزهراء ص 96؛ نشريه 4/411 و 11/658؛ اهدائي آستان قدس ص43؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص18؛ رايانه ملي ص 2074] شرح و حواشي: حاشية اثبات الواجب (-)

رساله صورت مباحثه ايست که در عصر روز پنجشنبه 13 شوال 984 هـ. ق. ميان نويسنده و يکي از افاضل در حضور شاه اسماعيل صفوي روي داده است مي باشد و در آن تحقيق شده است که آيا اسلام عبارتست از تصديق بوحدانيت خداوند و اعتقاد به جميع آنچه رسول الله از جانب پروردگار آورده با تلفظ به شهادتين يا جز اين است ... (فاضل) آغاز كتاب: بسمله قد وقعت في عصر يوم الخميس الثالث عشر شهر شوال ... [کتابخانه جامع گوهرشاد 1/199]

در سه مسلك. (محمد تقي دانش پژوه) گويا حاشيه اي است بر شرح تجريد الكلام در اثبات الواجب. آغاز كتاب: بسمله الحمدلله رب العالمين اعلم ان للقوم في اثبات هذه المسألة العظمي مسالك احدها مسلك الالهيين و هو ان يستدل بالنظر الي ... [دانشگاه تهران 16/401؛ مجلس شورا 32/351]

طوسي در روزگار ترقي علم كلام و رواج بازار جدل و بحث ميزيست و مسئله اثبات خدا كه فيلسوفان و متكلمان همه بدان مينگريستند او را هم بخود كشيد «او در اين گفتار كوتاه كه گويا از نگارشهاي كلامي او گرفته شده است بي آنكه نيازي بابطال دور و تسلسل باشد خدا را ثابت نمود. (محمد تقي دانش پژوه) دو نسخه از اين رساله شناخته شده كه يكي در دانشگاه و ديگري در مجلس شوراست. دانشگاه آن را از شيخ طوسي دانسته و مجلس شورا از محقق طوسي. قرينه مجلس شورا عبارت للمحقق الطوسي آغاز نسخه است و قرينه دانشگاه عبارت مبهم « (ذكره) شيخ (؟) الطوسي ... » است كه معلوم نشد ترديد از كيست: فهرستنگار يا كاتب؟ ولي در عبارت نسخه مجلس صراحت به محقق طوسي دارد. ولي مسلم آن است كه رساله مستقل نيست و برگرفته از آثار كلامي آنهاست ولي به نظر مي رسد برگرفته از آثار خواجه نصير باشد نه شيخ طوسي. دو نسخه مربوط به فهرست الفبائي آستان قدس معلوم نيست همين رساله باشد چون توضيحي ندارد. بايد مراجعه شود. «درايتي» آغاز كتاب: برهان شريف في اثبات الواجب تعالي غير متوقف علي ابطال الدور ... للمحقق الطوسي و بيانه موقوف علي تقرير مقدمتين احديهما تصورية و الاخري تصديقية ... انجام كتاب: واجباً و اجاب عنه بان الخلاف انما هو في المباشر القريب و هو العبد ضرورة و ليس بتام في التأثير فسقط النقصان كما لايخفي علي من له ادني مسكة فتأمل. [مجلس شورا 9/456؛ فهرست دانشگاه تهران 3/116 شود؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص18؛ كتابخانه شخصي رضا استادي ص 60]

از سيد داماد كه از اثبات الواجب تركه خرده گرفته و سخناني زننده گفته است كسي در دنبال آن عبارتي بعربي آورده و در پايان نوشته است: «بزرگش نخوانند اهل نظر» (محمد تقي دانش پژوه) [دانشگاه تهران 9/822؛ ]

متن كلامي- فلسفي مختصري است مشحون از اصطلاحات اين فن، دراثبات صانع و نبوت و امامت و معاد (اصول دين) كه در ماه ربيع الاول 117 (1170؟) تأليف آن بپايان رسيده است. (اشكوري، صادق) آغاز كتاب: يا منشئي مبادي الحركات الاول و يا متصفا بالبقا الدائم والعز الذي لم يزل اليك توجهت نفوسنا الناطقة انجام كتاب: فكن مع الله علانية وسرا ومن يتق الله يجعل له من امره يسرا [شورا 41/36]