جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در آغاز مي گويد: اينها پرسشهايي ست كه از گذشتگان به ديگران رسيده است. اكنون به پاسخ آنها مي پردازم. پرسش و پاسخ هاي فلسفي - كلامي است. (احمد منزوي) [دائرة المعارف بزرگ اسلامي 3/19]

مختصري است در بيان ايمان شامل دو مقدمه. مقدمه اول: در وجوب ايمان شامل تعريف اصول دين (توحيد، عدل، نبوت، امامت و معاد)، مقدمه دوم: در دليل ايمان و بيان اصول دين است. عنوان دقيق رساله و نام مؤلف آن در منابع به دست نيامد. [اهدائي رهبر 4-1؛ ]

علماء درخدمت سلطان سنجربن ملكشاه اشكالاتي برمؤلف درباره برخي مباحث كتابش «مشكاة الانوار» نموده اند كه وي در اين مختصر آنها راپاسخ گفته است. پاسخ چند پرسش است پيرامون بعضي از نوشته هاي غزالي در دو كتاب وي «مشكاة الانوار» و «كيمياي سعادت» كه بعضي از دانشمنداني كه در خدمت ملكشاه سلجوقي بوده اند پرسيده و خواسته اند او را خوار كنند. (سيد احمد اشكوري) از محمد غزالي به اعتراضات و سوالات اعتراض اميزي كه جمعي از معاصران غزالي بر برخي از سخنان او در كتاب مشكوة و كيمياي سعادت وارد ساخته اند. در نسخه حاضر شماره 1202/14 مجلس شوراي اسلامي غزالي خود از زبان علماء معاصرش كه در خدمت سلطان سنجر بودند 3 سوال و اعتراض بر كتاب مشكوة و كيمياء سعادت - هر يك رابعنوان « مسئله » نقل ميكند و به تفصيل پاسخ آن را ميدهد و در پايان رساله نيز در اين باره چنين مي افزايد: شرح اين مسائل و حل اعتراضات در خود اين چند كتاب آمده است و هر كس بدانا مراجععه كند خواهد فهميد و اگر پاسخ خويش را نفهمد به هيچ روي حل مشكل را درك نخواهد كرد جز آن كه از زبان من بشنود و پاسخ خويش را دريافت كند. و سزاوار آن است كه خردمند به اين چيزها دل ندهد كه اگر سخني از اعتراض بي خردان در امان تواند بود همانا كتاب خداست كه در دلهاي مسلمانان هزاران اشكال بر آن نهفته است. تا چه رسد به سخن و نوشته ديگران. اينك فهرست اعتراضات: مسئله سئلت ما معني قولهم لا اله الا الله توحيد العوام و لا هو الا هو توحيد الخواص علي هذا الكلام اعتراضان ... مسئله سئلت ما معني قولهم الله هو النور فالنور ما يكون له شعاع و ضياء مسئله سئلت ما معني قولهم ان روح الادمي غريبة في هذا العالم و شوقها الي العالم العلوي و كيف هذا فانه يقال ان هذا من كلام النصاري ... و قد شرحنا ذلك في كتاب الاحياء و كتاب كيمياء السعاده و جواهر القرآن و غير ذلك من الكتب غزالي در آغاز طرح اين مسائل وجواب به آنها مقدمه علمي و دقيقي ميآورد و در اين مقدمه چهل را بيماري قلبي و علماء را به منزلت پزشكان ميداند و اين بيماران را به چهار گروه تقسيم ميكند. آغاز كتاب: بسمله هذه صورت سوالات سالها العلماء الذين في خدمة السلطان سنجربن ملكشاه من الفاضل محمد بن محمد الغزالي حسدا ... . و هذا آغاز سوال: ما يقول حجة الاسلام في جواب جمع يعترضون عليه في بعض كلمات اودعها في كتاب المشكوة والكيميا ... فربما قيل ان هذا شبيه كلام الفلاسفه آغاز جواب: و الجواب هذا لا يخفي ان السوال عن العالم و عرض المشكلات عليه كعرض مرض القلب ... و اجابه هذا العالم كسعي الطبيب و استعجال الشفاء انجام كتاب: عن غيره من الكلام محال و من يك ذافم مرمريض يجد مراً به الماء الزلالا و الله اعلم بحقايق الامور.

جواب مختصري است از پنج مسأله که براي استادش شيخ احمد احسائي فرستاده اند ووي به عللي جواب آنرا به مؤلف سپرده است. عناوين مسائل چنين است: 1- تحصيل العلم أو الظن کاف في المسائل الاختلافية من الاصول والفروع أم لا، 2-باب العلم في زمان الغيبة مسدودأ ومفتوح، 3- في الکشفيات والمعقولات التي لم يرصاحبها رواية مطابقة لها حجة او غيرحجة، 4- ما الفائدة في وجود الامام علي تقدير سد الباب، 5- في شرائط نائب الامام العام في هذا الزمان. شيخ احمد، در پايان رساله با تجليل از مولف توشته است كه پاسخ اين پرسشها را من به شيخ حسن ارجاع نمودم و او چنان نوشته كه من مي نوشتم. در 26 شوال 1240 از تأليف آن فارغ شده است. آغاز كتاب: «الحمدلله رب العالمين. . اما بعد فيقول الأحقر الأحقر الأفقر ابن علي، الحسن الشهير بكوهر تجاوز الله عن سيئاتهما و حشرهما مع ساداتهما بمحمد و علي و آلهما انه قد عرض بعض الاخوان من أهل الايمان. انجام كتاب: قال عليه السلام لاشيء کالعمل فبالعمل يفوز من يفوز والحمدلله رب العالمين. [مرعشي 30/24؛ طبقات أعلام الشيعة (قرن 13)، 1/341؛ عكسي مركز احياء 6/227]

پرسش و پاسخ اعتقادي است كه از مؤلف خواسته شده و ايشان پاسخ داده سات. در آغاز نسخه آمده كه « مسأله اي است كه برخي از زنادقه و متفلسفه از سموئل پرسيده اند. (سيد محمود اشكوري) رساله بعضي از زنادقه «نسخة مسئله وردت من بعض الزنادقة المتفلسفة» گويا از سموئل مي پرسد و او پاسخ مي دهد و خرده گيري بر اسلام و اصل تعليم است. و رساله جواب آن (نسخة الجواب). (دانش پژوه) آغاز كتاب: بسمله. نسخة مسئلة وردت علي السموئل من بعض الزنادقة المتفلسفة. بسمله. انتقال سيدنا الامام البحر العالم الاوحد الرئيس المويد الدين شمس الاسلام ... . ادام الله تاييده و ارغم حسوده من الملة الاسرائيلية الي الملة الاسلامية ... انجام كتاب: و اما ختم به كلامه فذالك أمر مرفوع علي الحقيقة ألا ان الملوك و السلاطين جرت عادتهم أن يخصوكل أحد بما يرونه له اهلاً حراسةً للمراتب من تطاول عين الاكفاء ... تم الجواب. [فيلم دانشگاه 1/730؛ مجلس شورا 12/227؛ مرعشي 32/642]