جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله اي است در عقايد شيعه در مورد اصول دين با توجه به روايات ائمه معصومين عليهم السلام كه در بحث امامت راجع به امام زمان عليه السلام، ظهور و ياران آن حضرت بيشتر بحث و بررسي نموده است. اين رساله عنوان بندي خاصي ندارد تنها در برخي موارد از عنوان «مولف گويد» استفاده شده است. (مرعشي نجفي، ‌محمود) [مرعشي 35/569؛ تراجم الرجال 3/123. ]

شرحي است در توضيح مشكلات و كشف معضلات عبارات قصيده توحيديه كتاب «بدء الأمالي في اصول الدين» سراج الدين علي بن عثمان اوشي فرغاني حنفي (متوفاي 569يا 575ق). اين قصيده 66بيت دارد با مطلع: يقول العبد في بدء الامالي ** بتوحيد ينظم كاللئالي. و آخر آن: و اني الدهر ادعو الله و سعي ** لمن بالخير يوما قدر عالي. شارح در هنگام شرح يه روايات وارده در شأن حضرت علي (ع) اشاره مي كند. براي مثال در جايي كه نام اميرالمؤمنين برده مي شود مي گويد: در شأن وي احاديث بسيار از جناب ختمي مرتبت رسيده از جمله حديث ولايت. اين مطلب و بيانات ديگر شارح، ‌مورد توجه صاحب الغدير قرار گرفته است. [اهدائي رهبر4-1]

پاسخ پرسشي است از ملا علي اصغر پيرامون ايمان فرعون و اينكه آيا چنين ايماني مقبول درگاه الهي خواهد بود يا نه اين پاسخ مفصل و طي چند فصل مي باشد. (سيد احمد اشكوري) كسي بنام مولانا علي اصغر به مولف مكتوبي نگاشته ودر آن از سوالات وشايعاتي كه درباره نظر مولف گفته مي شده مبني بر اينكه وي در قوانيني گفته هر كس هرگاه بذل جهد كند تمام كند وتقصيري نكند وخلاف حق را بفهمد در آخرت معذب نخواهدشد، پرسش نموده كه آيا فرعون موقع مرگ در نيل كه كلمه توحيد را بزبان راند آيا مومن گشته يا نه ؟مولف در اين رساله بدان شبهه پاسخ گفته است. (طيار مراغي) ميرزاي قمي اين رساله را در پاسخ سه پرسش ملا علي اصغر ملاباشي در خصوص ايمان فرعون نگاشته است. پرسشهاي ملا علي اصغر از اين قرار اند: 1. درباره ايمان و كفر فرعون و نيز جواز لعن بر پيروان پندار ايمان فرعون؛ 2. درباره استدلالي كه پيروان ايمان فرعون به آن دست مي يازند؛ 3. درباره فيلسوفان و عارفان شيعي مذهبي كه پذيرش ايمان فرعون به آنها منسوب شده است. ميرزا اين رساله را در يك مقدمه و سه فصل به نگارش در آورده است: فصل 1. بيان حال كسي كه به ايمان فرعون معتقد است، در اين فصل به طور خاص به رد سخنان ابن عربي در اثبات ايمان فرعون نظر دارد؛ فصل 2. سه مقام درباره خطا در امور عقلي، منشأ كفر، و فرق بين كفر اصولي و كفر فقهي؛ فصل 3. حاوي پاسخ پرسش سوم و فتواي ميرزاي قمي. چنانچه در مقدمه نسخه ارجاعي آمده اين رساله در پاسخ به پرسش علي اصغر؟ نگاشته شده است وي از مرحوم ميرزاي قمي سوال نموده اگر كسي گويد فرعون اهل نجات است چون در پايان عمر كلمه توحيد بر زبان جاري كرد آيا چنين شخصي مسلمان است يا كافر يا فاسق؟ ميشود او را لعن كرد يا خير؟ اگر گوينده اين سخن ملاصدرا باشد ميشود از او تبري كرد يا خير؟ در حقيقت اين رساله نقد برداشتهاي متصوفه و عرفا از متون ديني ميباشد. (مرعشي، محمود؛ اصفهاني، سيدمحمد؛ صالحي، محمدعلي) آغاز كتاب: الحمدلله علي سوابغ النعماء ... . . الآلاء و له الشكر في السراء و الضراء و الشدة و الرخاء و نستعينه غعلي هذه النفوس التي هي ما نهيت عنه ... انجام كتاب: ... . . كه سابقا در حديث اسحق بن عمار نقل كرديم گوارا باشد بر او آن مصاحب وآن جايگاه اعاذنا الله ... . . من النار ومن مرافقة الاشرار و الكفار و الفجار و رزقنا مصاحبة الابرار و مجالسة الاخيار في جنات تجري تحتها الانهار، و احاطنا بنور رضاه الذي هو اكبر من جميع نعمائه و عطاياه في هذه الدار و في دار القرار. و الصلاة علي محمد و اهل بيته الاطهار زنة السماء و الارض و ما بينهما و عدد الرمال و الامطار [مرعشي 13/104؛ افشين عاطفي ص12و 40؛ ]

مؤلف مجاز از سبزواري در 1085ق است که در اين رساله از مجلسي با عنوان <مرحوم> ياد مي کند، موضوع بدا را بطور مستدل و مشروح درهفت فصل ويک خاتمه، مي آورد و در آن به اخبار مرويه از ائمه طاهرين عليهم السلام بسيار استشهاد مينمايد. به روش شيعي -اخباري. داراي هفت فصل و يك خاتمه (و مؤلف خود در فصل اول شيوه تقسيم مطالب را بيان مي دارد) فصل اول در تحقيق مفهوم بدا و به گفته مؤلف «شرح ماهيت و اثبات هليت» به ياري اخبار. فصل دوم در بيان اشكالات كلي كه بر بداء ايراد شده است (مؤلف آن را چهار اشكال مي شمارد) فصل سوم تا هفتم پاسخ اشكالات (در هر فصل پاسخ يك اشكال) فصل هفتم اشكالات جزئيه با پاسخهاي آنها و خاتمه در فوائد. مؤلف در ديباچه از اعتمادالدوله محمد مؤمن با القاب و احترام فراوان ياد مي كند. وي در فصل نخست - در توضيح مفهوم بدا - به پاره اي از احادث شيعه استشهاد مي كند و در ديگر فصلها به اثبات بدا كه آن را از معتقدات خاصه شيعه اماميه مي شمارد - با براهين عقلي مي پردازد. (عبدالحسين حائري) در هفت فصل و يك خاتمه. (دانش پژوه) اين نگارش از مولي محمد شفيع پسر فرج گيلاني و برادر محمد رفيع گيلاني ميباشد. برادرش در طوس مدرس بوده و در 1085 از محقق سبزواري (م 1090) و در 1087 از امير ماجد دشتكي (ماجد بن محمد بحراني قاضي شيراز و سپاهان) اجازه گرفته است. خود او شيخ الاسلام رشت و شيراز بوده و بگواهي پايان كتاب پس از مجلسي (1037-1110) آنرا نوشته است. او در اين گفتار كه 7 فصل و يك خاتمه ميباشد بروش متكلمان شيعي اخبار رفته و گاهي نيز از فيلسوفان خرده گرفت. رساله بپارسي شيرين و شيوا و روان ميباشد و نخست شالوده بدارا ريخته و اشكالها را آورده و رد نمود. در فصل 4 نيز از مجلسي ياد نمود (گ 152 الف ش 5ر 4/8). (محمد تقي دانش پژوه) رساله اي مختصري و استدلالي است مشتمل بر هفت فصل و يک خاتمه در اثبات و بيان مفهوم بداء و پاسخ به منکران و مخالفان به شرح زير: فصل اول: در تحقيق مفهوم بداء، فصل دوم: در تعداد اشکالات کليه که بر اصل بداء وارد است. فصل سوم: در اسکالات جديد بر بداء، فصل چهارم: در جواب اشکالات ناشي از لزوم تغيير اراده، فصل پنجم: در برخي از اشکالات وارده از جانب علت غايي، فصل ششم: در جواب اشکالات وارده از جانب علت فاعلي، فصل هفتم در جواب و بيان اشکالات جزئيه که از جانب اخبار وارده در باب بداء و غير آن وارد است. خاتمه در ذکر فوايد کليه قائل شدن به بداء و اشاره به منافع دينيه آن. [اهدائي رهبر: 4-1-] آغاز كتاب: بسمله. حمد و سپاس بيقياس مرخداوندي را سزد كه وصف كمال ذات بيمثالش ... اما بعد چنين گويد ... محمد شفيع الجيلاني ... كه اين مختصريست در تحقيق مسئله بداء كه از معضلات مسايل الهيه ... فصل اول درتحقيق مفهوم بداء ... انجام كتاب: تا آنكه ضعيف الايمان و قوي الايمان ممتاز شوند. انتهت كلماته الشريف و انتهت بانتهائها تبركا في الاختتام بهذه الرسالة، و الحمدلله ... [نسخه هاي خطي فارسي، منزوي 2/745؛ الذريعة 1/160و227و3/55؛ فهرست دانشگاه تهران شماره 316؛ مرعشي 2/219؛ كتابخانه ملك 9/131؛ حميد سير لو ص 1707؛ مجلس شورا 22/28؛ دانشگاه ش 316و 5/884؛ مرعشي قم ش 1/620؛ دانشگاه تهران 3/543؛ نشريه 4/451؛ اهدائي به آستان قدس ص 383؛ فيلم دانشگاه 1/20؛ فهرستواره منزوي 6/84] شرح و حواشي: حاشيه رساله بداء گيلاني، محمد شفيع بن فرج (-12)