جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نوشتار حاضر تلاشی است در جهت بررسی راهبردهای اصولی سیاسی برای حکومت زمینه ساز ظهور از منظر آیات قرآن کریم. مهم ترین مساله ای که در این زمینه درباره حکومت زمینه ساز وجود دارد، چگونگی راهبردهای اصولی سیاسی و حرکت از وضع موجود به وضع مطلوب است. چون شکل گیری حکومت زمینه ساز بر مبنای اعتقادات دینی و در مسیر تکاملی حرکت پیامبران و امامان معصوم (ع) است، راهبردهای مربوط به آن نیز در این راستا بر مبنای الگوی قرآنی استوار می شود که در این مقاله به آن ها اشاره شده است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

این مقاله به بررسی نظریه های مهم هم گرایی مانند دیدگاه های کارکرد گرایان و نوکارکرد گرایان و نظریه کانتوری و اشپیگل در این باره می پردازد و با تاکید بر ضعف ها و نقصان های این گونه نظریات، ناکامی عمل کرد سطوح سازمان های مختلف بین المللی را در ایجاد هم گرایی و هم بستگی جهانی و برپایی صلح پایدار تبیین می کند. آن گاه به تشریح هم گرایی و مبانی آن در آموزه و نظام سپهری مهدوی می پردازد و علت های امتیازات و توفیقات آن را در برابر نظریه های هم گرایی غربی، بررسی می کند.

ضرورت شکل گیری فرهنگ دینی زمینه ساز ظهور و تربیت منتظران واقعی حضرت ولی عصر (عج)، ذهن را به سوی، نظام آموزش عمومی - که از جمله مهم ترین و اصلی ترین نهادهای تربیتی جامعه است - رهنمون می سازد. هدف پژوهش حاضر، بررسی میزان توجه به مولفه های مهدویت در محتوای برنامه درسی دوره متوسطه ایران است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع تحلیل محتوا بوده و رویکرد آن کاربردی است. جامعه آماری این نوشتار، کتاب های درسی دوره متوسطه است که در سال 1392 چاپ شده و چهار عنوان دین و زندگی، ادبیات فارسی، مطالعات اجتماعی و تاریخ انقلاب اسلامی با 10 جلد به صورت هدفمند در نمونه قرار گرفته اند. ابزار اندازه گیری، چک لیست تحلیل محتوای محقق بوده و نتایج پژوهش با استفاده از شاخص های آمار توصیفی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. عمده ترین نتایج، بیانگر آن است که: 1. در مجموع 2551 بار به محورها و مولفه های مفهومی مرتبط با مهدویت توجه شده که میزان آن در کتاب های دین و زندگی، ادبیات فارسی، مطالعات اجتماعی و تاریخ انقلاب اسلامی دوره متوسطه، به ترتیب 1249، 785، 325 و 192 مرتبه است؛ 2. به محورها و مولفه های مهدویت در هر یک از کتاب ها به میزان متفاوتی توجه شده است؛ 3. در بین کتاب های بررسی شده، کتاب دین و زندگی اول متوسطه با 345 مورد یا 13.5 درصد، بیشترین توجه و کتاب ادبیات فارسی دوم متوسطه با 170 مورد یا 6.7 درصد، کمترین توجه را به مفاهیم مرتبط با مهدویت داشته اند.

چشم انداز سازمان صدا و سیما در افق سال 1393، رسانه ملی را دارای نقشی بی بدیل در جهت دهی مثبت به تحولات فکری، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه با تکیه بر اطلاعات دقیق و همه جانبه از نیازها و انتظارات مخاطبان خویش؛ بسترسازی توسعه همه جانبه کشور و هموارکننده راه رشد و بسط اخلاق، معنویت و ارزش های دینی در جامعه و همچنین الهام بخش و اثرگذار بر تحولات منطقه و جهان اسلام در ترازی برتر از سایر رقبا تعریف کرده است. مساله پژوهش حاضر، چگونگی تحقق این مهم است. نگارنده معتقد است فرهنگ مهدویت دست مایه حرکت و همچنین الزام رسیدن به مقصود است و با داشتن فضای سناریوی ترویج و آموزش فرهنگ مهدویت از طریق رسانه ملی می توان به تکلیف نوشته شده، عمل کرد. این پژوهش از نوع توسعه ای _ کاربردی است. در این مقاله در مقام طراحی سناریوی مطرح شده، پس از شناخت روندهای کلان، پیشران های راهبردی در زمینه موضوع پژوهش احصا شده است. سپس جایگاه پیشران های با عدم قطعیت بالا که در عین حال بااهمیت ترین آنها نیز هستند، با استفاده از پانل خبرگان و استفاده از نرم افزار تخصصی میک مک مشخص گردید و عدم قطعیت های جایگاه امام و معرفت شناسی و تولی به عنوان بااهمیت ترین عدم قطعیت ها شناخته شدند. هم چنین با توجه به ارتباط معنادار این دو عدم قطعیت، فضای دوبعدی شکل گرفت. با اضافه کردن عامل رسانه ملی به عنوان عاملی حیاتی در آموزش و ترویج فرهنگ مهدویت، فضای سناریو از دو بعد به سه بعد تغییر یافت. با در نظر گرفتن ترکیب مناسب برای فضای مطرح شده، فضای سناریوی ترویج و آموزش فرهنگ مهدویت از طریق رسانه تبیین می شود.

گفتمان با نقش معنادار رفتارها و ایده های اجتماعی در زندگی سیاسی اجتماعی انسان ها و جوامع سروکار دارد، به گونه ای که در آن، سیستم های معانی، جهان بینی و فهم مردم از نقش خود در جامعه را جهت می دهد. گفتمان ها با باید و نبایدها سروکار دارند و به اصطلاح، هنجاری و شبه ایدئولوژیک هستند که با تغییر ارزش ها، نگرش و رفتار افراد و جامعه پیوند می یابند.نظریه گفتمان به زبان ساده؛ یعنی ایجاد فضایی از اندیشه ها به گونه ای که این اندیشه ها، بر دیگر حوزه های اندیشه ای حاکم و مسلط شود تا جایی که الگوی رفتاری مردم بر اساس آن شکل گیرد. به تعبیر دیگر، در گفتمان به گونه ای با تصویرسازی برای جامعه سر و کار داریم که از طریق خلق واژگان، اصطلاحات، تصاویر، ایده ها و گزاره های مرتبط و منسجم و به اندازه کافی، قانع کننده، به تغییر و شکل دهی رفتار مخاطب و مردم نظر داریم.گفتمان در فضای تعاملی ایجاد می شود؛ تعامل با تاریخ، تعامل با شرایط اجتماعی، تعامل با قدرت و تعامل با نهادها به ویژه نهادهای ارتباطاتی و رسانه ای. در بحث سیاست گذاری عمومی با توجه به این امور و از طریق اقناع و ترغیب، به وسیله رادیو و تلویزیون می توان از گفتمان به مثابه یک ابزار سیاست گذاری در سطح کلان جامعه و بین الملل بهره جست. به طور کلی، دال مرکزی، مفصل بندی، هژمونی و سلطه، عاملیت، ضدیت و غیریت سازی، ایجاد یک نظم اندیشه ای و نظم اجتماعی نوین و ... از مولفه های اصلی گفتمان تلقی می شوند.در مورد پایان هستی و جهان، دو دیدگاه بدفرجام انگاری و خوش فرجام انگاری وجود دارد که در تضاد و تقابل یکدیگر قرار دارند. ما بر این مدعا هستیم که بر اساس آموزه های اسلامی به ویژه تعالیم تشیع، آینده و پایان خوش و پر از نشاط، امید و زیبا برای انسان و جهان تصویر شده است. این ایده را به واسطه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به صورت یک گفتمان غالب با حوزه گستره جهانی می توان مطرح کرده و بدین شکل، فضای غالب گفتمانی را با محوریت جمهوری اسلامی توسعه داد. با توجه به اصول و مبانی اندیشه ای و جهان بینی اسلامی، مولفه های گفتمان خوش فرجام انگاری جهان که در نظریه فرج و موعودگرایی مکتب تشیع منعکس شده است و در آن، به توحیدمحور بودن، حکیمانه و هدفدار بودن خلقت و نظام آفرینش، بهره مندی هستی از غایت و نهایت حکیمانه، خلافت الهی انسان، حکومت عدل صالحان در آخرالزمان، برقراری صلح و امنیت جهانی، برقراری جامعه صالح و دولت کریمه به عنوان مفصل بندی این گفتمان اشاره شده است.در دیگر نظام های فکری و سیاسی نسبت به پایان تاریخ و پایان هستی چنین صراحتی منطقی و منسجم با عنوان گفتمانی خوش فرجام انگاری وجود ندارد، بلکه به ناخوش فرجام انگاری تمایل دارند یا در برخی از نظام های فلسفی و عقیدتی، دیدگاه های نزدیک به موعودگرایی مورد نظر فلسفه انتظار و فرج وجود دارد که به انسجام گفتمانی فلسفه فرج نیست. از آنجا که این گفتمان، نویدهای امیدوارکننده و نشاط آفرینی برای بشر حیران شده امروزین در انواع مکاتب و فلسفه ها دارد، می تواند به صورت شایسته گسترش بیابد.

ظهور امام مهدی (عج) نشانه هایی دارد، نشانه هایی که مطرح شدن آنها از سوی پیشوایان دینی همراه با مقاصدی بوده است. تحقق برخی از این مقاصد در گرو تطبیق نشانه ها بر مصادیق خارجی است. این تطبیق اولا نیازمند ضوابط و معیارهایی است که ما را به مصداق واقعی نشانه ها راهنمایی کند، ثانیا در مسیر آن، دو مشکل اساسی وجود دارد: نخست این که همیشه احتمال وجود مصادیق دیگری برای نشانه ها وجود دارد و دوم این که برای نشانه ها می توان مصادیق جعلی ساخت. از این رو نیازمند معیارهایی هستیم که بتوانیم در روند تطبیق از آن پیروی کرده و از دشواری های یاد شده عبور نماییم. ضوابط یادشده بدین قرارند: نخست این که تطبیق باید همراه با یقین باشد، دوم، مصداق مورد نظر باید تمام ویژگی های یاد شده برای نشانه مربوط را بالفعل دارا باشد، سوم، جریان تطبیق نباید به تاویل روایات بینجامد، چهارم، تطبیق باید با ضوابط و چارچوب های کلی دین هماهنگ باشد و تطبیق نباید موجب زیر پا گذاشته شدن یکی از ضوابط دین شود، پنجم این که در جریان تطبیق باید نشانه هایی که در آنها احتمال وجود مصادیق جعلی وجود دارد، بر نشانه هایی که جعل شدنی نیستند عرضه شوند. با توجه به پنج معیار یاد شده، می توان به مصادیق واقعی نشانه های ظهور که احتمال تعدد مصداق و جعل در آنها نمی رود دست یافت.

از جمله مسائل مهم کلام امروزی، بحث معناداری زندگی است. ایده مهدویت نیز با عناوین گوناگون، یکی از ایده های مشترک ادیان توحیدی، حتی برخی ادیان و مکاتب غیرالهی به شمار می رود.این نوشتار در پی اثبات رابطه مهدویت و معناداری زندگی شیعیان معتقد به حیات غایبانه آن حضرت است. بدین منظور ابتدا معنا و ارکان مهدویت و معنای معناداری زندگی بررسی می شود، آن گاه به روش استقرایی و با تکیه بر تواتر اخبار وارده، به اثبات مساله می پردازیم.

از جمله مولفه های تاریخ اجتماعی تشیع که در زمره باورها و اعتقادات و مراسم شیعیان جای دارد، انتظار ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است که به صورت رسمی خاص در شیعه درآمده، در قالب مراسم هایی ویژه بروز و ظهور یافته و در اوضاع و احوال اجتماعی و سیاسی آنها تاثیری درخور توجه بر جای گذاشته است. فرهنگ انتظار در جامعه آذربایجان پیش از صفویه نیز نمود یافته و مبین این امر است که به سبب راه یافتن اعتقادات مبتنی بر ظهور مهدی از قرون نخستین اسلامی تا تاسیس دولت صفوی در اذهان جامعه آذربایجان، رسوم مبتنی بر این اعتقاد و همچنین حرکت های سیاسی- اجتماعی متاثر از آن در این ناحیه، همواره از سوی عامه مردم با استقبال روبه رو می شده است. این پژوهش درصدد است نمودهای فرهنگ انتظار در جامعه آذربایجان در دوران پیش از صفویه را با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با کاربرد مطالعات کتابخانه ای بررسی کند.