جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مفضّل بن عمر جعفی از راویان معاصر با امام صادق (ع) و امام کاظم (ع) است که «کتاب التوحید» مشهور به «توحید مفضّل» از مهمترین مرویّاتی است که از طریق وی به امام صادق (ع) نسبت داده شده است. آنچه اهمیّت کاوش دربارة این راوی را برجسته نموده، اختلاف دیدگاه رجال­شناسان پیرامون درجة وثاقت وی می­باشد که موجب تردید در پذیرش روایات وی شده است. برخی از رجال­شناسان متقدّم، وی را تضعیف کرده و روایاتش را قابل اعتماد ندانسته­اند؛ در مقابل، گروهی از رجال­شناسان متأخّر با تکیه بر برخی قراین وی را توثیق نموده­اند. واکاوی مستندات موجود دربارة مفضّل بن عمر ما را به این نتیجه رهنمون می­سازد که حتّی اگر مذمّت­های قاطعانه رجال­شناسان متقدّم دربارة وی را نادیده انگاشته و وی را به طور کامل خطّابی ندانیم، این احتمال بسیار قوی خواهد بود که وی در دورانی از امامت امام صادق (ع) دارای گرایش­های خطّابی بوده است. همچنین با تأمّل در مهمترین روایات منقول از مفضّل بن عمر، این موضوع به اثبات می­رسد که احادیث وی از دخل و تصرّف غالیان مصون نمانده است و آنان افکار خود را در مجموعه‌های حدیثی منقول از طریق وی وارد نموده­اند.

تورات و انجیل دو نام بسیار آشنا برای مسلمانان است که بارها در قرآن کریم از آنها بترتیب، به-عنوان کتابهای آسمانی یهودیان و مسیحیان نام برده شده است. مسلمانان، مسیحیان و یهودیان همگی در این که «تورات» نام کتابی وحیانی است که خداوند بر حضرت موسی (ع) وحی کرده است اتفاق نظر دارند. امّا در مورد این که به کتاب نازل شده بر حضرت عیسی (ع)، «انجیل» گفته می‌شود، بین مسلمانان و مسیحیان اختلاف نظر اساسی وجود دارد. قرآن کریم بارها انجیل را در ردیف تورات و قرآن آورده و این بدان معناست که شأن انجیل در آیین مسیحیت همان شأن قرآن در اسلام و تورات در یهودیت است. امّا مسیحیان از اساس، منکر آن هستند که عیسی (ع) مانند دیگر پیامبران، کتابی به نام انجیل داشته است. آنها معتقدند که گناه اولیّة آدم باعث سلب حیات جاوید از آدم و بنی آدم شد. بر این اساس، «انجیل» از دیدگاه الهی‌دانان مسیحی، مژده به بازگشت حیات جاوید به انسان است که از طریق تجسّد، تصلیب و رستاخیز عیسی مسیح و ایمان بدان، حاصل شده است. پژوهش حاضر در صدد اثبات این مطلب است که آنچه امروزه در میان مسیحیان به «انجیل» نامبُردار است امری کاملاً، الهیاتی است که با گذشت مدتهای مدید از ظهور حضرت عیسی (ع)، توسط برخی الهی‌دانان مسیحی، وارد این آیین شده است و بعکس، تعبیر «انجیل» مطابق با کاربرد قرآنی آن، با متون اوّلیّة مسیحیان سازگاری بیشتری دارد. ادّعایی که با بررسی و تحلیل تمام موارد کاربرد انجیل در متن یونانی عهد جدید، به اثبات می‌رسد.

تتبع در جوانب مختلف مهدویت به‌منزله تکمیل قطعاتی است که تصویر جامع‌‌تری از این مسئله و زوایای مختلف آن در اختیار مهدویت‌‌پژوهان قرار می‌‌دهد که راهگشای حل مسائل مرتبط با مهدویت است. یکی از جوانب این بحث، بازشناسی آثار مهدوی متقدم است. در این پژوهش آنچه بر نگارش‌های مهدوی امامیه موردبررسی قرار گرفته است گونه‌‌شناسی جامعی در سه محور موضوع تألیفات، مذهب نگارندگان و زمان نگارش اثر در سه مقطع ‌عصرحضور‌، ‌غیبت‌صغری‌ و ‌غیبت‌کبری تا قرن پنجم است. بر این اساس در مقاله حاضر به کلیه آثار روایی، کلامی، تفسیری، تاریخی و فرق که مؤلفان‌ آن‌ها امامی بوده‌اند، اشاره شده است. در کنار آثاری که صراحتاً و به‌طور خاص درباره مهدویت نوشته شده‌‌اند، انواع گونه‌‌های آثاری که به‌طور ضمنی به مهدویت پرداخته‌‌اند، نیز شناسایی شده‌اند. این آثار عبارت‌اند از: کتب ملاحم، کتب الاوصیاء، کتبی درباره اثنی‌عشر، کتب عدد‌الائمه، کتب درباره نواب اربعه و برخی کتب با عنوان الامامه و نیز یک کتاب معجزه‌‌نگاری و یک کتاب فرقه‌‌شناسی. نتایج این پژوهش پیشتازی کمّی و کیفی آثار امامیه قطعیه (اثنی عشریه) نسبت به فرق منشعب شده از امامیه در انواع گونه‌‌های مهدویت‌‌نگاری و نیز عدم اتکای آثار مهدوی امامیه قطعیه به آثار واقفه را نشان می‌دهد. علاوه بر این، در دروه آغاز غیبت‌کبری تا قرن پنجم، درحالی‌که از واقفیان و آثار آن‌ها چیزی باقی نمانده است؛ آثار امامیه بیش از دو برابر شده است

غالب دهلوی (1212-1285ق) از شاعران مسلمان، شیعه و باریک­اندیش سده سیزدهم هجری در شبه‌قاره هند بود. وی به موضوعات اجتماعی و فلسفی نگاهی نو داشت. به سبب جایگاه او در شعر فارسی و اردو و صاحب‌سبک بودن وی و نگاه مذهبی و علاقه­مندی به امامان شیعه، به ویژه امام علی‌(علیه‌السلام)، بجاست اشعار آیینی او بررسی گردد. ازاین­رو، پژوهش حاضر به دنبال این پرسش است که اندیشه و سبک شعری غالب دهلوی چه ویژگی­هایی دارد؟ و موضوع امامت و امامان شیعه چه بازتابی در شعر او داشته است؟ با هدف تبیین جایگاه شعر شیعی در شبه قاره و غالب دهلوی، این پژوهش با شیوه «توصیفی- تحلیلی» انجام گردیده و به این نتایج رسیده ­است: غالب دهلوی شاعری صاحب‌سبک بود که با ابتکار در لفظ و معنی، راهی نو پیمود. او را پیشرو سبک نو و پایه‌گذار ادبیات جدید اردو دانسته‌اند. وی نخستین کسی است که عقاید فلسفی را در شعر اردو وارد کرد. در قصیده­های خود به ستایش پیامبر(صلی الله علیه وآله) و اهل‌بیت، به ویژه حضرت علی‌(علیه‌السلام)، حسین­ بن علی‌(علیه‌السلام) و حضرت مهدی(عج) پرداخته و بدین وسیله ارادت خود را به این خاندان نشان داده­ است. او درباره حوادث و شهیدان کربلا مانند حضرت ابوالفضل‌(علیه‌السلام)، علی­ اکبر‌(علیه‌السلام)، علی ‌اصغر‌(علیه‌السلام) و قاسم بن الحسن‌(علیه‌السلام) نیز اشعاری سروده است. او در عقاید مذهبی مشربی وسیع داشت و به همه مذاهب احترام می­گذاشت.

کلیات شمس یکی از آثار بی­بدیل عرفانی جهان است که به میزان مثنوی، دیگر اثر مولوی به آن توجه نشده است. قیاس شروح و کتبی که در باب این دو اثر نگاشته ­شده ­است، نشان از این تبعیض شگرف دارد. بی‌شک یکی از علل کم‌توجهی به کلیات شمس، متن عمیق و زبان خاص آن است که انباشته از ابیات و غزلیاتی است که درک و دریافت آنها را دشوار کرده است. این دشواری یکی به‌دلیل فضای خاص روحی مولانا در سرایش این اشعار است و دیگری بهره‌گیری وی از روایات متنوع و متعدد (قرآنی-تفسیری، احادیث و تاریخی-عرفانی) در کلیات است که در لایه­های رویین، میانی و زیرین غزلیات مندرج است، چنان‌که درک و حتی تصحیح برخی از آنها نیاز به آگاهی­هایی در چارچوب روایت دارد. این پژوهش با بررسی جوانب برخی از ابیات کلیات شمس در چارچوب روایات، به تشریح و توضیح فضای ابیات پرداخته و با نگرش روایی و دریافت زمینه­های روایی به کلیات شمس، اهمیت درک معنایی آن را نمایان‌تر می‌سازد. بررسی روایی ابیات انتخاب‌شده در این پژوهش - که مشتی از خروار و اندکی از بسیار است - نشان می‌دهد که دریافت فضای کلیات شمس با این نگرش، زیرساخت­های تصویری و معنایی آن را روشن‌تر می‌کند؛ روایاتی که به‌صورت آشکار، پنهان، ترکیب و گزینش روایات، در فضای ابیات حضور دارند.

هدف: باتوجه به فرهنگ حاکم بر جامعه که فرهنگ ایرانی اسلامی است، تدریس با جهت‎گیری الهی و فرهنگ اسلامی به‎عنوان یک رویکرد مبتنی بر اصول دینی_اسلامی، در دانشگاه‎ها می‎تواند یک راهکار قابل توجه برای ارتقاء فرهنگ اسلامی و ترویج ارزش‎های دینی باشد. لذا پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تحلیل عوامل کلیدی موفقیت در تدریس با جهت‎گیری الهی و فرهنگ اسلامی در دانشگاه‎های کشور انجام پذیرفت. روش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و در زمرة پژوهش‌های توصیفی-پیمایشی قرار می‎‌گیرد. است. جامعه آماری پژوهش، خبرگان مشتمل بر مدیران آموزش عالی و اساتید دانشگاه می‎باشند که 25 نفر از آنان به روش نمونه‎گیری هدفمند و تا حد اشباع نظری داده‎ها به‌عنوان اعضای نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده در بخش کیفی پژوهش، مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمی پرسشنامه است. روایی و پایایی ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کیفی با استفاده از روش روایی محتوایی و نظری و پایایی درون کدگذار میان کدگذار و در بخش کمی با روش روایی اعتبار محتوا و پایایی بازآزمون سنجیده شد. برای تحلیل داده‎ها در بخش کیفی از رویکرد تحلیل محتوا و روش کدگذاری با بهره‎گیری از نرم افزار اطلس‎تی و در بخش کمی از روش نقشه شناختی فازی استفاده شد. یافته‌ها: پژوهش نشان داد که سیاست‎گذاری معاونت آموزشی وزارتین بر مبنای تدریس با جهت‎گیری الهی و فرهنگ اسلامی با درجه مرکزیت 89/18، مهمترین عامل کلیدی موفقیت در تدریس با جهت‎گیری الهی و فرهنگ اسلامی در دانشگاه‎های کشور می‌تواند باشد. همچنین برنامه‌ریزی مدون و دقیق دانشگاه برای پیاده‌سازی برنامه تدریس با جهت‌گیری الهی و فرهنگ اسلامی با درجه مرکزیت 59/18، قراردادن آیتم تدریس با جهت‌گیری الهی و فرهنگ اسلامی در آیین نامه ارتقاء با درجه مرکزیت 38/18، تولید محتوای اسلامی روزآمد و جذاب مرتبط با هر رشته با درجه مرکزیت 78/17 و اعطای پایه تشویقی فرهنگی به اساتید با محوریت جهت‌گیری الهی و فرهنگ اسلامی با درجه مرکزیت 77/17 به ترتیب از مهمترین‌ترین عوامل کلیدی موفقیت در تدریس با جهت‎گیری الهی و فرهنگ اسلامی می‌باشند.

در بسیاری از آثار منطق‌دانان قدیم و جدید، دیده می‌شود که میان منطق و معرفت‌شناسی تمایز صریح و واضحی نمی‌نهند و همین سبب می‌شود که احکام یکی به دیگری سرایت می‌کند. در این مقاله، از میان منطق‌دانان معاصر در کشورمان، به دیدگاه‌های غلامرضا زکیانی و به ویژه مرتضی حاج‌حسینی خواهم پرداخت. غلامرضا زکیانی مدعی است که گزاره‌های متناقض هیچ نتیجه‌ای نمی‌دهند. نشان می‌دهم که این ادعا در واقع خلط منطق و معرفت‌شناسی است. هم‌چنین، مرتضی حاج‌حسینی در دو ویراست کتاب خویش «طرحی نو از اصول و مبانی منطق»، دست به کار تدوین نظام‌های منطقی غیر استانداردی شده و به گمان من، احکام معرفت‌شناختی را بر منطق تحمیل کرده است. برخی از مبانی نظری آشکار و پنهان نظام‌های منطقی او این‌ها است: 1. تناقض فقط مستلزم تناقض است؛ 2. قضیة منطقی فقط از قضیة منطقی به دست می‌آید؛ 3. به تناقض نمی‌توان معرفت داشت؛ 4. معرفت به قضایا مستقل از معرفت به گزاره‌های دیگر است؛ 5. قضیة منطقی اشرف قضایا است و چون نتیجه تابع اخس مقدمات است قضیة منطقی نمی‌تواند از دیگر گزاره‌ها نتیجه شود؛ 4. تناقض اخس گزاره‌ها است و چون نتیجه تابع اخس مقدمات است مقدمات متناقض فقط نتیجة متناقض می‌توانند بدهند. در این مقاله، نشان می‌دهم که این مبانی نظری همگی ریشه‌های معرفت‌شناختی دارند و هیچ‌کدام به منطق مربوط نمی‌شوند.

یک پرسش اساسی در فلسفه ادراک حسّی ناظر به تعیین رابطه علم ادراک حسّی با تجربه ادراک حسّی است. در این مقاله به جای پاسخ به این پرسش، به ردیابی آن در متن مواجهه برج با مک‌داول پرداخته می‌شود. مک‌داول از فصل‌گرایی معرفت‌شناختی دفاع می‌کند. برج در سوی مقابل استدلال می‌کند که فصل‌گرایی با بنیاد علوم تجربی ناسازگار است. مک‌داول در مقام پاسخ استدلال می‌کند که تفکیک علمی و تفکیک معرفت‌شناختی اگرچه متفاوت هستند، اما ناسازگار نیستند. افزون بر این، علم اساساً درباره تجربه ادراک حسّی نیست؛ بلکه شرایط امکان آن را توضیح می‌دهد. برج با ردّ این دیدگاه، مک‌داول را متّهم می‌کند که بنا دارد دیواری میان علم و فلسفه بکشد. بررسی مفصّل این مواجهه نشان می‌دهد که این تقابل دست‌کم در هسته خود معطوف به موضوعی فراتر از ارائه یک نظریّه مناسب برای تجربه ادراکی است. این گونه به نظر می‌آید که این دو به نمایندگی از دو نظریّه رقیب در فلسفه ادراک حسّی اساساً به دو سنّت فلسفی با چارچوب نظری متفاوت تعلّق دارند. در نهایت به نظر می‌توانیم نتیجه بگیریم که ارزیابی نهایی و قطعی در خصوص این دو نظریّه عمده در فلسفه ادراک حسّی، در گروی تعیین موضع در خصوص طبیعت‌گرایی در فلسفه است.