جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بدون تردید مباحث عرفانی و تجربه¬های مکاشفه¬ای بر محور ایجاز و رمزگونگی، تأویل و چند معنایی، فراهنجاری زبان، تعلیق و تعویق در حوزة معنایی می¬چرخد. به همین دلیل زبانی گنگ و غیرمستقیم است و مانند زبان علم، روشن و صریح و منطقی نیست، بلکه پر از تعلیق¬های معنایی است. ایجاز و ابهام در کلام شمس می¬تواند متاثر از ویژگی¬های روحی و شخصیتی وی باشد. مخاطب شمس اگر اهل نیاز باشد، کلام موجز او را درمی¬یابد. شمس اهل بحث و جدل نیست، بلکه اهل اشارت است. مخاطب شمس باید اهل رمزخوانی و تأویل کلام باشد. ظرفیت زبان از نظر شمس، بسیار محدود و تنگ است. و گنجایش وسعت معانی و مفاهیم روحانی را ندارد؛ همین امر یکی از دلایل مهم بیان¬ناپذیری معانی عرفانی از دیدگاه شمس است. نتیجه این نگرش، پارادوکس یا متناقض¬نمایی است. نفی متافیزیک حضور یکی از عناصر شالوده¬شکنی در دیدگاه دریدا است. تفکر دریدایی می¬گوید: متن می¬خواهد تکثر معنایی را در خدشه¬دار کردن انگاره¬های متافیزیکی بازسازی-کند و به معناهای تازه از متن دست¬یابد. مقالات شمس تبریزی، نمونه¬هایی از شکستن عناصر فلسفة غرب (متافیزیک حضور)، در درون خود دارد که گوینده در تلاش است این انگاره¬های متافیزیکی را در هم بشکند و با تعلیق¬های پیاپی معنایی، دال¬ها و نشانه¬های بی¬شماری را برای معناهای متکثر حاصل¬کند. کلیدواژه¬ها: شمس تبریزی، مقالات شمس، نفی متافیزیک حضور، تعلیق¬ معنایی، سلوک.

«اخلاق ورزش» همان قواعد و موازین اخلاقی در عرصۀ ورزش است که باید رعایت شود. در این تعریف رابطه اخلاق و ورزش یک رابطه حداکثری است، به‌ گونه‌ای ‌که تفکیک این دو از یکدیگر امکان ندارد؛ به این معنی که فعالیت‌های ورزشی به علت اختیاری بودن، همیشه موضوع ارزش اخلاقی قرار می‌گیرند. ترکیب انسان از روح و بدن، تأثیرپذیری آنها از یکدیگر، داشتن سرشت مشترک، و هدفمند بودن خلقت انسان از مهم‏ترین مبانی انسان‏شناختی به شمار می‌روند و ذاتی بودن ارزش نهایی، مطلق‏گرایی، واقع‏گرایی و توجه همزمان به حُسن فعلی و حُسن فاعلی نیز از کلیدی‏ترین مبانی ارزش‏شناختی اخلاق ورزش هستند. نوشتار پیش‏رو از سنخ پژوهش‏های نظری و توسعه‏ای است و اطلاعات و مواد اولیه تحقیق به روش «کتابخانه‏ای» گردآوری شده و با روش «استدلال» - نه روش آماری- تجزیه و تحلیل عقلانی گردیده است.

امروزه بهره‌گیری از دانش‌های روزآمد، روشی مهم برای تحلیل متون دینی ـ مذهبی به شمار می‌آید. ساختار زبانی قرآن، به نحوی است که از بهترین مسیرها برای انتقال پیام بهره برده است. مطالعات «نشانه‌شناسی» با رویکردهای متفاوت ازجمله دانش‌های روزآمد در دنیای معاصر است. ساختار الگوی تنشی، یکی از الگوهای نشانه‌شناسی مربوط به دوران پساگریماسی است. در این رویکرد، نشانه‌ها همراه با مفاهیم و معانی پیوند برقرار کرده و به مقولاتی سیال و پویا تبدیل می‌شوند. پژوهش حاضر برآنست تا با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، چگونگی تشکیل فرآیند گفتمان در سوره واقعه را با بهره‌گیری از الگوی تنشی بررسی کند. سوره واقعه به لحاظ سیاق‌بندی خاصی که دارد مورد توجه است. در این سوره گفته‌پرداز در سیاق‌های تکراری به لحاظ ساختاری گفته‌یاب را به دنبال فضای گفتمانی خود می‌کشاند. بدین معنی که سیاق‌های سوره الگویی تکرار شونده دارند. به نظر می‌رسد در همه آنها سخن با فشاره عاطفی بالا شروع شده و به سمت گسترش فضای جهان گفته‌ای و افق‌های شناختی پیش رفته و از الگویی نزولی تبعیت می‌کند.

دیوان عطار نیشابوری عارف و شاعر بزرگ ایرانی، همواره موردتوجه دوستداران شعر و ادب بوده و بسیاری از ناقدان و پژوهشگران به بررسی و تحقیق پیرامون این اثر پرداخته‌اند و مترجمانی از کشورهای اروپایی و عرب نیز به آن روی¬آورده¬اند. ظرافت¬هایی در معنی و مفهوم اشعار این شاعر فارسی‌زبان نهفته¬است که در برخی موارد، زمینه‌ساز ارائۀ دیدگاه‌هایی شده¬است؛ بنابراین تأثیر شعر او به ایران و ادب فارسی محدودنمی‌شود. دیرزمانی است که اشعار وی، توجه دانشمندان و صاحب‌نظران آن‌سوی مرزها، از جمله، جهان عرب را به خود جلب¬نموده و به دنبال آن، آثار ایشان چندین بار به زبان‌های مختلف از جمله زبان عربی برگردانده شده¬است و بررسی و نقد این ترجمه‌ها ضروری به¬نظرمی‌رسد. پژوهش حاضر در پی آن است تا با تکیه بر روش توصیفی - تحلیلی، ترجمۀ غزلیات عرفانی دیوان عطار را به زبان عربی مورد بررسی و واکاوی قرارداده و با مقایسۀ متن اصلی با ترجمۀ علی عباس زلیخه به بیان مسائلی چون اشتباه در فهم، حذف و معادل گزینی نامناسب بپردازد تا از این رهگذر برای مخاطب روشن¬شود که بار معنایی واژگان و تعابیر به زبان مقصد چگونه منتقل¬شده و برگردان مترجم از عهدۀ انتقال مفاهیم به خواننده برآمده یا با نارسایی همراه است؟ کلیدواژه¬ها: عطار، ترجمه، غزل، عرفان، علی عباس زلیخه، عشق.

ساختارشناسی سوره‌های قرآن کریم، بحث مهمی است که می‌تواند زوایایی جدید، فراروی مفسران و قرآن‌پژوهان در تفسیر قرآن بازنماید. این مسئله در یک دهه‌ اخیر با رویکردهای مختلفی مورد بررسی قرارگرفته¬است. یکی از این رویکردها در مباحث ساختارشناسی قرآن، ساختاربندی سوره بر مبنای رکوعات است. بر اساس این الگو، سوره انسان دارای دو رکوع کلی می‌باشد. محدوده ابتدایی و انتهایی این رکوعات عبارتند از: آیات 1ـ22 و آیات 23 ـ 31. در زیر مجموعه این تقسیم کلی، با درنظرگرفتن مفاد هر رکوع، متن سوره قابل تقسیم¬بندی به تقسیمات جزئی‌تری نیز می‌باشد که در این پژوهش توصیفی بدان پرداخته¬خواهدشد. پژوهش حاضر در دو بخش تنظیم و تدوین شده¬است. بخش اول با به¬کارگیری الگوی تقسیمات رکوعی، به ساختارشناسی سوره مبارکه انسان پرداخته و سپس در بخش دوم، آیات طبق ساختار بیان شده مورد واکاوی و شرح قرارگرفته¬اند. در این پژوهش، رویکرد تأویلی به آیات مدّنظر قرارگرفته¬است و چنین نتیجه¬می¬گیرد که محور اصلی موضوعی سوره، تبیین مقام اهل بیت مطهر (ع) و مقربان ذاتی و محبین ایشان و همچنین ارائه طریق و ایجاد انگیزش و حبّ و شوق برای رسیدن به مقام قرب اکتسابی است. کلیدواژه‌ها: سوره إنسان، رکوعات، تأویل، عباد الله، أبرار، مقربان.

هرچند ردپای باور به وجود انسان کامل در دوران باستان ایران دیده می¬شود؛ اما نظریه انسان کامل به-عنوان نظریه¬ای در عرفان نظری از سوی ابن عربی به شکل منسجم و مدون ارائه¬ گردید. در بخشی از این نظریه ابن عربی بر اهمیت قلب و جایگاه آن در عرفان تأکید می¬کند و آن را حقیقت آدمی می¬داند که مظهر تجلی انوار الهی است. این نظریه بر اندیشۀ عارفان دیگر نیز تأثیر نهاده ¬است. پژوهش حاضر با شیوه تحلیلی توصیفی و استفاده از منابع کتابخانه¬ای مفهوم قلب را در این نظریه با تأکید بر آرای شاه نعمت الله ولی و حضرت امام خمینی(ره) بررسی¬ می¬کند. نتایج به¬دست ¬آمده از این پژوهش از این قرار است که در آرای شاه نعمت‌الله و همچنین امام خمینی(ره) قلب همان ارزش و جایگاهی را دارد که در سنت عرفانی به¬ویژه سنت ابن عربی از آن درک¬ می¬شود. کلید واژه¬ها: عرفان، انسان کامل، ابن عربی، قلب، شاه نعمت الله ولی، امام خمینی (ره).

این مقاله به بررسی میزان تأثیرپذیری منابع و متون اخلاقی منتشر شده از سوی علمای حوزۀ علمیۀ قم از آموزه‌های اخلاقی قرآن، در یکصد سال اخیر پرداخته است. مقالۀ حاضر به روش «توصیفی- تحلیلی» مهم‌ترین منابع اخلاق اسلامی را که در بازه زمانی 1300 تا 1400 شمسی، از زمان شکل‌گیری حوزۀ علمیۀ قم به دستور مرحوم آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری تاکنون تدوین شده، واکاوی کرده و میزان تأثیرپذیری آنها از آموزه‌های قرآنی را سنجیده است. کتب تدوین شده در این حوزه از حیث میزان تأثیرپذیری از آموزه‌های اخلاقی قرآن به حسب تاریخی و بر اساس محتوا و ساختار یکسان نبوده، اما بیشترین حوزۀ تأثیرگذاری این منابع را می‌توان در دوران پس از انقلاب و در آثار متاخرانی همچون استاد شهید مطهری، علامه طباطبائی، آیت‌الله جوادی آملی و به‌ویژه استاد مصباح یزدی مشاهده نمود. بخش عمده منابع اخلاقی منتشر شده در این مقاله به صورت ساختاری و محتوایی به اجمال بررسی گردیده است.

مشتقات واژة «حیرت» از کلمات پر کاربرد در معارف اسلامی است. خلأ معناشناختی واژه «حیرت» در پژوهش‌های پیشین سبب شده است نگارنده ظرایف معنایی این واژه را در مقایسه با واژگان همسو، ارزیابی و ازلحاظ معنایی مقایسه کند؛ ازاین‌رو، ابتدا معنای لغوی این واژه، مطرح و سپس به بررسی آن در میان واژگان حوزة معنایی «سرگردانی» پرداخته میشود. در این مرحله با قراردادن حیرت در نقطه کانونی این حوزه کلماتی معرفی و با واژة حیرت مقایسه معنایی شده‌اند که بیشترین مؤلفه‌های معنایی مشترک با حیرت را در قرآن کریم داشته‌اند؛ واژه‌هایی همچون «یُبْلِسُ»، «فَبُهِتَ»، «مُذَبْذَبینَ»، «یَعْمَهُونَ»، «یَتیهُونَ»، «مِرْیَه»، «یَهِیمُونَ» و «یَتَرَدَّدُونَ». از مقایسه واژگان معلوم می‌شود تحیر برخلاف واژه ابلاس فاقد مؤلفة ناامیدی از راهیابی است و نیز «مُذَبْذَبینَ» حاوی معنایی از سرگردانی است که به عمد رخ می‌دهد و مخصوص منافقان است. معنای مستظهر از «یَتیهُونَ» مشتمل بر تشبیه به سرگردانی در بیابان است. واژة «مِرْیَه» بیان‌کنندة ریشه سرگردانی در شک است و کلمه «هام» از سردرگمیِ حاصل از عشق خبر می‌دهد؛ درحالی‌که واژة تحیر و تردد نسبت به این مؤلفه‌ها مطلق است.

مرگ پیچیده‌ترین و اساسی‌ترین مفهوم در نزد برگمان و محور بنیادین و دغدغه‌ اصلي آثارش بود، اما بايدگفت برگمان نيز مانند برسون انسان و دردها و رنج¬های وي را در معرض ديد قرارمی‌دهد، او به‌نوعی مسيح انسان‌هاست. در این پژوهش نگارنده درصدد است تا به بررسی مفهوم مرگ در سینمای وی بپردازد، نتیجۀ پژوهش حاکی از آن است که برگمان مرگ را به¬صورت سفری سازنده و عبرت‌آموز به¬نمایش¬درمی‌آورد که حتماً مخاطب به هر نحوی و با هر برداشتی، علاقه‌مند به همزادپنداری با کاراکتر فیلم شده و با او همراه می‌شود. اما جاودانه‌ترین اثر برگمان كه در آن دغدغه‌ اصلي خود، يعني مرگ و جستجوي خدا را به¬نمايش¬می‌گذارد مهر هفتم است. شوالیه‌ای خسته از جنگ‌های صليبي برمی‌گردد و در جدالي نابرابر بازي شطرنجي را با مرگ آغازمی‌کند. در اين اثر برگمان تقابلي از هنر و تمدن و طبيعت را درصحنه‌های گوناگون به نمايش می‌کشد. خلق لحظه‌های متفاوت از زندگي انسان‌هایی كه هرکدام به‌نوعی متفاوت می‌اندیشند و اينكه چگونه هرکدام با مرگ روبه‌رو می‌شوند از شاهكارهاي برگمان است. اوج نمايش فيلم سكانسي است كه در آن شواليه در داخل كليسا براي كشيش اعتراف¬می‌کند و دوربين با يك نماي بسته و كات¬دار تصويري را نشان-می‌دهد كه در آن مرگ با شنل سياهش به‌جای كشيش نشسته¬است. کلیدواژه¬ها: سینمای دینی، برگمان، اگزیستانسیالیسم، مرگ.

مقوله چندگونگی اعراب در قرآن، یکی از مهم‌ترین مقوله‌های تأثیرگذار بر معنا، تفسیر و ترجمه کلام الهی است. یکی از مواردی که باوجود اهمیتش، پژوهشگران عرصه ترجمه، کمتر به آن توجه کرده‌اند، چندگونگی کلمه «إن» در آیه 46 سوره مبارکه ابراهیم (ع) است. این واژه به همراه چند واژه دیگر در همین آیه را می‌توان به قرائات و اعراب‌های مختلفی خواند که طبیعی است در هر قرائت و اعرابی معنا و ترجمه تفاوت خواهد کرد. پژوهش حاضر در صدد است با مطالعه انواع اعراب «إن» در این آیه اولاً به نظر راجح از حیث سیاق و همسازی معنایی در شبکه معنایی قرآن دست یازد و ثانیاً مشخص کند مترجمان زبان فارسی در طول سالیان، کدام وجه اعرابی را به چه دلیل انتخاب کرده‌اند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهند به‌طور کلی مترجمان در برخورد با این آیه به دو دسته تقسیم می‌شوند: دسته اول، «إن» را در معنای وصلیه دانسته و «کان» را به‌صورت ماضی ترجمه کرده‌اند یا «إن» را وصلیه شرطیه دانسته و معنای کان را به‌صورت التزامی انتقال داده‌اند. از همین دسته کسانی هستند که «إن» را مخففه از ثقیله و در معنای تأکیدی ترجمه کرده‌اند؛ اما دسته دوم «إن» را نافیه ترجمه کرده‌اند و معتقدند نه‌تنها خداوند در مقام بزرگ‌نمایی مکر کافران نبوده بلکه آنها را استهزاء نیز کرده است؛ این معنای دوم با سیاق قرآنی سازگارتر است.