جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫علي(ع) تنها امام معصوم از ميان ائمه اطهار( است که توانست در شرايط بسيار حساس و نابسامان آن روزگار، زمام حکومت را به‌دست گيرد. بدون ترديد، يکي از مسايل عصر او دشمن‌شناسي، شيوه رفتار با مخالفان، سياست‌ها و راه‌کارها جهت حل مشکلات به‌وجود آمده بود، که اين پژوهش به علل و زمينه‌هاي مخالفت‌ها، گونه‌هاي مخالفين، شيوه‌هاي مخالفان، و برخورد امام با مخالفان در ابعاد مختلف، از ديدگاه نهج البلاغه پرداخته است. با رحلت پيامبر(ص) ، علي(ع) به‌مدت بيست و پنج سال خانه‌نشين شد، و پس از آن خلافت ظاهري را به‌دست گرفت. امام علي(ع) در دوران خلافت خود، با مخالفان جدي مواجه شد که زمينه‌هاي مخالفت آنان از زمان پيامبر اسلام شکل گرفته بود و به‌تدريج در دوران بيست و پنج سال، با فاصله گرفتن جامعه اسلامي از سيره پيامبر(ص) ، و جايگزيني معيارهاي جاهلي و قومي به جاي ارزش‌هاي ديني، رقابت، کينه، حسادت، کژانديشي و جمود فکري در ميان آنان رشد کرده، و امام را از رسيدن به اهداف خود که احياي سنت پيامبر بود باز مي‌داشت. رياست‌خواهي و دنياپرستي برخي مسلمانان، و همچنين زراندوزي و بخشش‌هاي بي‌شمار برخي خلفاي پيشين، مسلمانان را از پذيرش عدالت علوي ناتوان ساخته بود، به‌گونه‌اي که حکومت عدالت‌محور علي(ع) را برنمي‌تابيدند. اصحاب جمل، معاويه، و خوارج، گروه‌هاي مخالفي بودند که بيشتر با بهانه‌جويي، امتيازخواهي، تطميع فرماندهان، توطئه‌چيني، جنگ رواني و براندازي، مخالفت خود را ابراز مي‌کردند، و عاقبت، زمينه شهادت امام را مهيا ساختند. شيوه حکيمانه امام(، در نخستين گام، مدارا با بيعت‌ستيزان، بيعت‌گريزان و بيعت‌شکنان بود؛ سپس از طريق مکاتبه، اعزام سفير يا مذاکره مستقيم، سعي در هدايت مخالفان داشت. با وجود اين‌که مخالفان بارها به امام( اهانت کردند، اما آن حضرت، مصالح اسلام را فداي مصالح فردي نمي‌کرد، و شکيبايي پيشه مي‌نمود. اما پس از اتمام حجت، و دادن پند و اندرز، و تبيين موقعيت خود، به مبارزه با آنان پرداخت.

---

---

‫در رساله حاضر طى شش فصل اسرائيليات يا منقولات يهود در تفسير قرآن كريم بررسى شدهاست. عنوانهاى اين فصلها به اين قرار است: فصل اوّل، دانش تفسير، روشها و منابع، ويژگيها و ضعفها؛ فصل دوم، رابطه قرآن با كتابهاى آسمانى پيشين؛ فصل سوم، اسرائيليات، پيدايش، زمينهها و انگيزهها؛ فصل چهارم، شناسايى عناصر و چهرههاى پديدآورنده اسرائيليات؛ فصل پنجم، نقد و بررسى دلايل پذيرش يا عدم پذيرش روايات اهل كتاب؛ فصل ششم، نقد و بررسى اسرائيليات در تفاسير (با تأكيد بر آرا و نظريات برخى از مفسران اهل سنت و شيعه)."

‫پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم در مسير انسان سازي، عدالت ، اخلاق و ... ، به خاطر رضاي خدا، مصائب و مشکلات فراواني را تحمل نمود و خداوند به پاس اين خدمات، در قرآن حقوقي را نسبت به آن حضرت بر امت فرض کرد. اين پژوهش درصدد بيان و تحليل و توصيف اين حقوق است. نويسنده پس از مفاهيم و کليات، اين حقوق را در سه دسته کلي بررسي نموده است. دسته نخست از حقوقي که پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم بر امت دارد، حقوق سياسي و اجتماعي است که قرآن، آنها را براي مردم بيان کرده است. يکي از آنها، حق ولايت است که خود سه گونه است: ولايت محبت و مودّت، ولايت زعامت و پيشوايي ديني و سياسي که پس از آن حضرت، به اهل بيت? رسيده است، و ولايت تصرف يا ولاي معنوي که بالاترين مراحل ولايت است. حق ديگر، حق اطاعت است. قلمروهاي سه گانه اطاعت عبارتاند از: اطاعت در مسائل سياسي، قضايي و نظامي. حق مرجعيت علمي، حق تبري از دشمنان پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم ، حق صلوات و سلام بر آن حضرت، حق ترفيع بيوت، حق الگو پذيري از آن حضرت و حق حرمت ازدواج با همسران پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم ، از ديگر حقوق سياسي و اجتماعي است. دسته دوم، حقوق اقتصادي است. حقوق اقتصادي آن حضرت بر امت عبارتاند از: حق انفال، حق فيء، حق خمس، حق زکات و حق حرمت صدقه. دسته سوم، حقوق اخلاقي است. حقوق اخلاقي پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم بر امت عبارتند از: حق تقدم پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم بر امت و اينکه امت در قول و فعل بر آن حضرت پيشي نگيرند، حق اذيت نکردن پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم با سخن و رفتار، حق پايين بودن صداي امت از صداي پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم ، حق صدا نکردن حضرت از پشت حجرهها، و حق رعايت وقت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم . نتيجه اينکه خداوند در قرآن کريم، حقوقي را براي پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم بيان کرده است که امت نخست بايد آن حقوق را بشناسد و آنگاه آنها را رعايت کند.

‫اين نوشتار، ترجمه کتاب وحي و نبوّت تأليف استاد مطهّري و حاوي ابعاد مختلف مباحث نبوّت عامّه و نبوّت خاصّه، خصوصيّات پيامبران الهي و نقش آن‌ها در هدايت بشر، ويژگي‌هاي قرآن کريم و سيره پيامبر اکرم( است. نوشتار يا کتاب مذکور در پنج فصل سامان يافته است. در فصل اوّل ويژگي‌هاي کلّي پيامبران الهي، مانندِ اعجاز آنان براي اثبات نبوّت خويش، ضرورت عصمت آن ها و ادلّه عصمت و اعجاز از منظري قرآني، روايي و عقلي بيان مي‌شود. در همين زمينه تفاوت پيامبران الهي با نوابغ، زواياي گوناگون رهبري پيامبران الهي، خلوص نيت و صاحب شريعت بودن آنان نيز ذکر و ديدگاه‌هاي شهيد مطهّري درباره ويژگي‌هاي عمومي انبياي الهي منعکس مي‌گردد. در فصل دوم با عنوان " نقش تاريخي پيامبران"، تأثير پيامبران الهي در حفظ وضع موجود و تعاليم و تلاش آنان در تکامل بشر به تصوير کشيده شده است. فصل سوم به نبوّت و بعثت انبيا و اهداف نبوّت و بعثت آنان اختصاص دارد. در اين فصل همچنين از دليل ختم نبوّت، علل تجديد نبوّت و معجزه خاتميت و ارزش و کاربرد معجزات پيامبر اسلام( غير از قرآن کريم بحث مي‌شود. در فصل چهارم اهمّيت قرآن کريم به عنوان کتاب آسماني مسلمانان و اوصاف آن، اعجاز، القاب، معاني، تواريخ و قصص انبيا و ساير مباحث مندرج در قرآن بيان مي‌گردد. در فصل پنجم و پاياني با عنوان "مشخصّات دين اسلام"، ابتدا ارتباط ايدئولوژي با جهان‌بيني و سپس ويژگي‌هاي معرفت شناسي و هستي شناسي اسلامي بيان مي‌شود. در همين بخش از ترجمه کتاب(نوشتار حاضر) برخي اَدوار مختلف زندگي رسول خدا و بعضي اوصاف حضرتش همچون: بيزاري از بيکاري و بطالت، مبارزه ايشان با ظلم و مظاهر مختلف ستم به ديگران، اخلاق در خانواده، عبادت، زهد، ساده زيستي، و نظم و انضباط ايشان در دوران گوناگون به تصوير کشيده شده است.

‫اين نوشتار با رويکردي تطبيقي، ديدگاه‌هاي فلسفي ملاّصدرا و ابونصر فارابي به عنوان دو فيلسوف برجسته مسلمان را در باره ويژگي هاي رئيس اول مدينه فاضله با يکديگر مقايسه کرده و اشتراک و افتراق انديشه هاي فلسفي آنان را در اين زمينه برجسته مي‌سازد. تحقيق حاضر در سه بخش سامان يافته است. نويسنده نخست کلياتي از مفهوم شناسي سياست، رئيس اول، مدينه فاضله وخليفه ارائه کرده، سپس در بخش اول نظام سياسي از منظر ابونصر فارابي را شرح مي‌دهد. نگارنده ضمن بيانِ بنيان‌هاي معرفتي از ديدگاه فارابي، مختصري از زندگاني وي، پيوند جهان‌شناسي با سياست مدني، مراتب هستي شناسي، مراتب جهانِ هستي، مباني انسان شناسي، زمينه پيدايي جامعه، مفهوم حکومت از حيث وسعت و مساحت و امکان تأسيس مدينه فاضله را ذکر مي‌کند. وي در ادامه مدينه فاضله يا حکومت مطلوب، سياست و جايگاه آن، رابطه بين اجتماع و تعاون و مفهوم و انواع سعادت را از منظر فارابي بيان مي‌کند. در فصل دوم به تبيين ويژگي‌هاي رئيس اول مدينه فاضله از ديدگاه فارابي اختصاص دارد. از نظر وي رئيس اول در اجتماع، مانندِ عضوِ رئيسي بدن و به عنوان عقل فعال معرفي شده است. نويسنده در اين زمينه، دو شبهه مطرح و پاسخ آن ها را نيز ذکر کرده و خصوصيّات رئيس اول مدينه فاضله و مقبوليت و مشروعيت او را از ديدگاه فلسفه فارابي بيان مي‌کند. ساختار نظام سياسي مطلوب از لحاظ اقتصادي، نظامي، انتظامي، مديريت کارگزاران، فرهنگي و رسيدگي به دانشمندان، بيانِ نظام‌هاي غيرفاضله، همچون: مدينه جاهله، مدينه فاسقه، مدينه ضاله، همچنين آرا و عقايد وي در باره مدينه غير فاضله و اعتقاد به قانون طبيعت و عدالت آن و سرانجام علت اجتماع در مدينه غيرفاضله از ديگر مباحث اين بخش محسوب مي‌شود. بخش دوم به تبيين نظام سياسي از ديدگاه ملاّصدرا اختصاص دارد. نويسنده در اين بخش نيز با پرداختن به بنيان‌هاي معرفتي، زندگاني ملاّصدرا، هستي شناسي، همچون: اصالت وجود، تشکيک وجود، وحدت وجود، انسان شناسي ونيز مدينه فاضله را از منظر ايشان بررسي مي‌کند. ويژگي‌ها و مقبوليت و مشروعيت رئيس اول مدينه فاضله، ساختار نظام‌هاي سياسي مطلوب و نظام غيرفاضله از ديدگاه او از مباحث پاياني اين نوشتار به شمار مي‌آيد.

تحقيق حاضر تلاشی ناچيز برای دستيابی به شناخت برخي عوامل بروز جرم و شيوه‌های پيشگيری از آن براي رسيدن انسان به انسانيّت است و در آن بعضی از عوامل مهم و مؤثّر بر وقوع جرم از ديدگاه جرم‌شناسان و اسلام مورد بررسی قرار گرفته و آموزه‎های موجود در منابع دينی با نظريّات و يافته‎های جرم‎شناسی تطبيق داده شده است. سوال تحقيق اين است كه «آيا جرم‎شناسی علمي مطابق با اسلام و قواعد و آموزه‎های مربوط به اسلام است؟ در صورت مثبت بودن جواب ، نقاط مطابقت و در صورت منفی بودن جواب ، نقاط افتراق آن‌ها در چيست ؟» در بحث جرم‎شناسی ، عوامل وقوع جرمبه قدری زياد است که نمی‎توان با جزميّت تام گفت که بين فلان عامل با بزه رابطه‎ی عليّت وجود دارد هر کدام از اين عوامل به نحوی در بروز جرم مؤثر است و در واقع خلاصه‎ای بسيار کوتاه از صدها عامل بروز جرم است. در برخي موارد بين اسلام و نظريات جرم‌شناسان علمي انطباق كامل وجود دارد و در برخي موارد اين دو در مقابل هم قرار گرفته‌اند امّا جالب اين است كه در اسلام به اكثر مباحثي كه امروزه در محافل علمي جرم‌شناسي به عنوان نظريات برجسته توجّه مي‌شود پرداخته شده است و حتّي اسلام پا را فراتر گذاشته و مسائلي را مطرح نموده كه دانشمندان امروزي از كنار چنين مسائلي به راحتي عبور مي‌كنند. هم‎چنين مطابق روش كار قاطبه جرم‎شناسان بررسي علل و اسباب جرم در دو شاخه « عوامل درونی » و « عوامل بيرونی»صورت گرفته است که در سه فصل مورد بررسی قرار می‎گيرد: « جرم شناسي زيستي ، روان شناسي جنايي ، جامعه شناسي جنايي. »

---

این تحقیق، ترجمه کتاب آزادی در فلسفه سیاسی اسلام تألیف حجّت الاسلام دکتر منصور میراحمدی به به زبان اردو است. کتاب مذکور در سه بخش تنظیم شده است. بخش اوّل آن، سه فصل را دربر می‌گیرد و فصل نخست به مفهوم آزادی، اقسام آن و انواع برداشت‌ها از مفهوم آزادی اختصاص دارد. در فصل دوم از این بخش دیدگاه فلاسفه مسلمان درباره مفهوم و محدوده آزادی، تحوّل مفهوم آن در فلسفه سیاسی اسلام و نظریات برخی فیلسوفان قدیم، مانند فارابی، خواجه نصیرالدّین طوسی و فلاسفه معاصر، همچون: استا مطهّری، علاّمه محمّدتقی جعفری و آیت الله محمّدتقی مصباح یزدی را می‌خوانیم. در فصل سوم از بخش اوّل، تحلیلی اسلامی از مفهوم آزادی ارایه شده و مولّفه‌های مهّم آزادی سیاسی، تقسیم آزادی سیاسی بر اساس رفتار سیاسی و حقوق اساسی مردم و تشکل‌های سیاسی بیان می‌شود. بخش دوم به مبانی آزادی در فلسفه سیاسی اسلام می‌پردازد. نگارنده در فصل اوّل از این بخش، مبانی آزادی در فلسفه سیاسی لیبرالیسم و مبانی انسان‌شناسی، هستی شناسی و معرفت شناسی آن را شرح می‌دهد. وی در همین زمینه مبانی حقوقی و اخلاقی آن را در نظام های فلسفی و سیاسی غرب و اسلام مقایسه و تفاوت آزادی در اسلام و نظام لیبرالیستی را تبیین می‌کند. بخش سوم به قلمرو و محدوده آزادی در نظام سیاسی اسلام اختصاص دارد. در این بخش ابتدا محدوده آزادی در فلسفه سیاسی لیبرالیسم مطرح شده و آزاد بودن افراد جامعه تا هنگامی که به حقوق دیگران تجاوز نشود و آن ها شکایتی از فرد یا گروه خاصّی نداشته باشند، ارزیابی شده و ارتباط میان آزادی و منافع و امنیت جامعه و امنیت ملّی، تحلیل می‌شود. نویسنده در فصل دوم از بخش سوم، قلمرو آزادی در اسلام، فلسفه سیاسی و مصادیق آن را ذکر می‌کند. رابطه اختیار انسان با آزادی او، مفهوم آزادی بیان و عقیده و مبانی آن در اسلام، از دیگر مندرجات این نوشتار محسوب می‌شود، که نگارنده با استفاده از ادلّه قرآنی، روایی و عقلی، آن ها را واکاوی می‌کند.