جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

---

‫موضوع این پژوهش تحلیل قرآنی سیره سیاسی، اجتماعی امام حسن مجتبی علیه السلام است که در آن سیره حضرت در این دو بعد مورد تحلیل و بررسی قرار می¬گیرد و هدف نگارنده از آن، تطابق کامل سیره امام علیه السلام در این دو بُعد با قرآن کریم و نشان دادن هماهنگی سیره حضرت با سیره قرآن کریم است. قرآن کریم و عترت به عنوان دو ثقل اکبر و کبیر هرگز از هم جدا نیستند و حرکت در مسیر صحیح الهی بدون هریک از آنها راهی است به سوی گمراهی، لذا امام معصوم به عنوان قرآن مجسم به عنوان الگوی کامل زندگی مطرح است و باید همواره سیره او در زندگی سرمشق انسانها قرار گیرد؛ لذا ما در این پژوهش این سیره کاملاً قرآنی را در بعد سیاسی و اجتماعی تبیین و پژوهش حاضر را به شیوه کتابخانه¬ای- تحلیلی تدوین کردیم. این پایان نامه در سه فصل تنظیم شده است: فصل اول: با عنوان مبانی بحث، به بررسی اصول کلی در بحث از جمله، سیره، اجتماع، سیاست، مبانی سیره، مبانی سیره اجتماعی، مبانی سیره سیاسی و ... پرداخته است. فصل دوم: با عنوان تحلیل قرآنی سیره سیاسی امام حسن مجتبی علیه السلام در 5 بخش تدوین یافته است: الف) در زمان رسول خدا که ایشان در عین کودکی همواره در جریانات مهم همراه با پیامبر اکرم(ص) بودند. ب) در زمان خلفا که نقش حضرت در حد مشاوره و حضور در برخی از جنگها در جهت حفظ نظام اسلامی و .. بود. ج) در زمان امیرالمؤمنین که حضرت به عنوان وزیر امام علی علیه السلام همواره همراه و یاور ایشان بودند. د) در زمان خلافت که در تمامی جریانات، حضرت با تدبیر و سیاست اسلامی خود باعث حفظ اساس اسلام گردیدند. هـ) بعد از پذیرش صلح تا زمان شهادت که با حضور ده ساله ایشان در مدینه و تربیت یاران و شاگردان و ... همراه بود. فصل سوم: با عنوان تحلیل قرآنی سیره اجتماعی امام حسن مجتبی علیه السلام در چهار بخش تدوین شده است: الف) بررسی شبهات پیرامون ازدواجها و طلاقهای مکرر حضرت که افسانه¬ای بیش نبودند. ب) بررسی شخصیت اجتماعی حضرت و ویژگیهای اجتماعی ایشان. ج) بررسی شخصیت علمی حضرت که در اجتماع بروز می¬کرد. د) بررسی سیره اجتماعی امام در برخورد با دشمنان. کلید واژه¬ها: سیره- سیاست- اجتماع- امام حسن مجتبی علیه السلام- قرآن

---

‫اين پايان نامه در چهار بخش تنظيم شده است. بخش اول كلياتى درباره عطار، بخش دوم ديوان قصايد و غزليات، بخش سوم سبك غزلسرايى عطار، بخش چهارم عطار و قرآن و حديث. در بخش هاى دوّم تا چهارم درباره آيات و قصص قرآن، و احاديثى بحث شده است كه در ديوان عطار مورد تلميح يا تصريح واقع شده اند.

‫اين نوشتار، نظام فقهي مربوط به ارث در فقه اماميه و فروع و ابعاد فقهي مربوط را در يک مقدمه و ده فصل پيش روي مخاطبان مي‌نهد. نويسنده در مقدمه به مباني کلي ارث در اسلام پرداخته و سفارش دين اسلام در داشتن روابط خوب با خويشاوندان و بستگان و استفاده از ارث به عنوان يکي از محورهاي حل اختلاف بين آنان را بيان مي‌کند. وي در فصل اول به تعريف ارث از لحاظ لغوي و اصطلاحي فقهي مي‌پردازد؛ در فصل دوم بر اهميت ارث و ابعاد آن تأکيد ورزيده و در فصل سوم مشروعيت ارث را با استفاده از ادله قرآني، روايي و عقلي ثابت مي‌کند. فصل چهارم به حکمت تدريجي بودن تشريع احکام ارث در اسلام و مراحل تشريع آن اختصاص دارد. نگارنده در فصل پنجم حقوق متعلق به تَرکه ميت را بيان کرده و تجهيز ميت، تأمين هزينه تجهيز کفن، مقدار مقرونه، پرداختن قرض‌هاي ميت، رسيدگي به وصاياي ميت و تعيين ارث به جاي مانده از وي را شرح مي‌دهد. در فصل ششم شروط مربوط به ارث و اموري که بايد از لحاظ فقهي در زمينه تقسيم ارث و تعلق گرفتن آن به طبقات مختلف ارث رعايت شود بيان گرديده است. در فصل هفتم چيزهايي که ارث به آن ها تعلق مي‌گيرد، مانندِ حقوق، اموال، اعيان و منافع از لحاظ فقهي بررسي مي‌گردد. در فصل هشتم به موجبات ارث، يعني چيزهايي که به واسطه آن ارث به يک فرد تعلق مي‌گيرد، مثلِ نسب و سبب و تعريف شرعي و مراتب و انواع آن ها مي‌پردازد. در فصل نهم موانع ارث، يعني اموري که وجود آن‌ها باعث محروميت از ارث مي‌شود، همچون: کفر، ارتداد، قتل و رقيت (بندگي) به صورت مبسوط بيان شده است. در اين فصل نويسنده شرايط کفر و ارتداد و ساير احکام مربوط به ارث کافر پس از اسلام آوردن و توبه مرتد، احکام قاتل، انواع قتل عمد و شبه عمد، قتل خطايي و شرايط مانع بودن آن از ارث و احکام بردگان و ارث فرد مملوک را شرح مي‌دهد. در فصل دهم احکام حجب و حاجب، يعني شخصي که وجود او مانع رسيدن ارث به فرد ديگري در طبقات ديگر ارث مي‌شود، بيان شده و انواع حجب به لحاظ رتبه ارث و درجات حجب و شدت و ضعف آن ها در ارث و شروط حجب براي مانعيت ارث به صورت مشروح بيان گرديده است.

---

‫شيخ طوسى (ره) در روش تفسيرى خويش براى بيان مفاهيمى كلمات و يا بعضى نكات ادبى آيات و گاه مفاهيم كلى به اشعار شعراى عرب اعم از جاهلى و اسلامى استشهاد نموده است. از آنجا كه شواهد در بيان بعضى مفاهيم نقش بسزايى دارد درك معانى و شرح آنها نيز مىتواند كارآيى خوبى داشته باشد. در اين پاياننامه ابتدا شاعر بيت در صورت مشخص نبودن حتى الامكان مشخص شده و سپس ترجمه فارسى شعر آمده و واژههاى شاهد معنى شده است.

‫پايان نامه در شش فصل تدوين گرديده است در فصل اول مباحث مقدماتي مانند معرفی تفسیر مجمع البیان ومفسر آن وبررسی ساختار آن مطرح گرديده است فصل دوم به بررسی روش تفسیری طبرسی درتوجه به قرائت صحیح مي پردازد. وچنین به نظر می رسد که مؤلف ضمن بیان قرائتها ی مختلف اعم از مشهور وغیر مشهور،وذکر دلایل این قراءات،تلاش نموده است درترجیح یک قرائت ،خود را مقید به قرائت مطابق با رسم الخط کنونی مصحف شریف نماید.در فصل سوم تبییین مفردات از منظر طبرسي بررسي شده وبا تفحص در این تفسیر معلوم گردیده است که وی ،تمام لغاتی را که از منظر خودش نیاز به تبیین داشته ند معنا کرده است .و در فصل چهارم شیوه طبرسی درتوجه به قواعد ادبیات عرب مورد مداقه قرار گرفته ومشخص گردید که طبرسی از این قواعد استفاده کسترده ای کرده است وگاه برای توجیه اعراب مورد نظر خویش از دلایل عقلی یا روایی بهره گرفته است. فصل پنجم عهده دار بررسی شیوه نويسنده درتوجه به قرائن است که با وجود عدم تصریح مؤلف به ذکر نام بسیاری از این قرائن ،از آنها در تفسیر آیات کمک گرفته است .گاهی با کمک اسباب نزول تفسیر صحیح آیه را بیان می کند وگاه چند سبب نزول را ذکر می کند ولی به بررسی صحت وسقم آنها نمی پردازدودر مواردی خلط بین سبب نزول وشأن نزول آیه می کند.در برخی از آیات ،عادات وآداب ورسوم رایج در زمان نزول آیه را تشریح می نماید.ودر آیاتی که متضمن معانی باشند که موجب تجسیم در خداوند گشته ویا مخالف با شأن مخاطب آیات باشندباکمک قرینه ویژگیهای متکلم و یا مخاطب آیات ،ظهور آیه در آن معانی را بی اعتبار می داند همانطور که گاهی با کمک معرفتهای بدیهی وبرهانهای قطعی به رد نظرات خلاف واقع دیگران اقدام می کند .وبا توجه به اعتقاد وی نسبت به رجوع به پیامبر در تبیین آیات مجمل،از روایات وارده در تفسیر آیات بهره گرفته است گرچه در مواردی،منبع وسند را ذکر نکرده است.ونیز گاهی از آیات دیگر برای تبیین جنبه های مختلف یک موضوع یا تعیین معانی مفردات قرآنی استفاده نموده است. همچنانکه به سیاق آیه هم توجه داشته وگاه از آن به عنوان قرینه صارفه از معنای ظاهری ویا توجیه معنای صحیح مورد نظر خویش بهره برده است. و فصل نهايي در موضوع توجه به اقسام دلالتهاومعانی باطنی قرآن تدوين شده است. وبا توجه به احاطه علمی وی بر علوم پیش نیاز تفسیر، گاه چندین دلالت برای آیه بیان نموده است و با این که اعتقاد به وجود معانی باطنی در قرآن داشته، اما در بیان این معانی ، بسیار احتیاط کرده است تاگرفتار تفسیر به رأی نشود به طوری که در ذکر معانی باطنی، ملتزم به پیروی از روایاتی بوده است که یقین به صحت سند ومحتوای آنها داشته است. با تتبع در مطالب تفسیری آن معلوم گردید غالب مطالب مطرح شده از سوی مرحوم طبرسی درچارچوب قواعد تفسیری بیان شده است.واز آنجا که مفسر در تفسیر آیات به همه ی قواعدتفسیری کم وبیش توجه داشته است می توان آن را یک تفسیر اجتهادی جامع بشمارآورد. واژه های کلیدی: قر ائت، حقيقت قرآني، سياق، اسباب نزول، شأن نزول، باطن قرآن، حقيقت، مجاز

‫چکيده : پايان‌نامه حاضر، ديدگاه‌هاي مفسران شيعه و اهل سنت در تفسير آيه مودت و مفهوم مفردات آن (سوره شورا- آيه 23) را با هم مقايسه مي‌کند. نويسنده ضمن تأکيد بر واژه‌هاي مهم اين آيه از جمله اجر، مودت و ذوي‌القربي، مي‌کوشد با استفاده از اين آيه ضرورت محبت و مودت اهل بيت( به عنوان اصلي‌ترين مصداق ذوي‌القربي را اثبات نمايد. او در چهار فصل به تبيين اين مسأله پرداخته است. وي در فصل اول ابتدا به تبيين مفردات آيه و معناي لغوي و اصطلاحي واژه‌هاي سؤال، مودت، قربي، اجر و حب و سپس به بررسي جايگاه مهم اهل بيت( و ارتباط آنان با آيه مودّت مي‌پردازد و تعريفي لغوي و اصطلاحي از اهل بيت ارائه مي‌دهد. آن گاه با اشاره به ارتباط معنايي مودت و محّبت، از لحاظ تاريخي ارتباط دو واژه با يکديگر را بررسي کرده است. او در فصل دوم به تفسير‌هاي مفسران اماميه و اهل سنت در مورد آيه مودت پرداخته، مفردات و شرح مفاد آيه مذکور را از منظر فريقين و روايات مورد استشهاد آنان در تفسير اين آيه را مطرح مي‌کند. فصل سوم به آثار و نتايج دنيوي و اخروي آيه مودت اختصاص داد و استفاده‌از اين آيه در مورد اهميت مودّت اهل بيت و قرار گرفتن آن به عنوان اجر رسالت، استفاده از اين آيه براي اثبات عصمت اهل بيت، مودت اهل بيت به عنوان نشانه ايمان و آثار قلبي ديگر مترتب بر آن شرح داده شده است. در فصل چهارم برخي شبهه‌هاي وارد شده بر تفسر آيه مودت، شأن نزول اين آيه شريفه، نسخ آيه، زير سؤال رفتن رسالت پيامبر اسلام و عصمت اهل بيت( در اين آيه، منافات داشتن طلب مودت اهل بيت( با تکليف و... نيز برخي شبهه هاي ديگر مبني بر دشمني با اهل بيت و مخالفت با ولايت و خلافت امام علي( مطرح و پاسخ آن‌ها ذکر مي‌گردد.