جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫ه‍دف‌ پ‍ژوه‍ش‌ ش‍ن‍اس‍ای‍ی‌ ش‍اع‍ران‌ و ادب‌ ش‍ن‍اس‍ان‌ ب‍رج‍س‍ت‍ه‌ی‌ ت‍ازی‌ ک‍ه‌ ب‍ه‌ ان‍گ‍ی‍زه‌ ع‍ش‍ق‌ ب‍ه‌ م‍ک‍ت‍ب‌ و ن‍ظام‌ ارزش‍ی‌ ب‍رت‍ر و والات‍ر زب‍ان‌ ش‍ع‍ر را در خ‍دم‍ت‌ م‍ب‍ان‍ی‌ اع‍ت‍ق‍ادی‌ اس‍لام‌ و م‍ذه‍ب‌ ح‍ق‍ه‌ اه‍ل‌ ب‍ی‍ت‌ (ع‌) ق‍رار دادن‍د و در ای‍ن‌ راه‌ از ه‍م‍ه‌ ه‍س‍ت‍ی‌ خ‍وی‍ش‌ م‍ای‍ه‌ گ‍ذارده‌ان‍د روش‌ ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ ک‍ت‍اب‍خ‍ان‍ه‌ای‌ ب‍وده‌ و ح‍اص‍ل‌ پ‍ژوه‍ش‌ از راه‌ م‍طال‍ع‍ه‌ م‍اخ‍ذ و م‍ن‍اب‍ع‌ م‍ع‍ت‍ب‍ر ان‍ج‍ام‌ ی‍اف‍ت‍ه‌ اس‍ت‌ در ای‍ن‌ رس‍ال‍ه‌ از ن‍ام‌ آوران‌ و م‍ب‍ارزان‌ و س‍ن‍ت‌ ش‍ن‍اس‍ان‌ م‍ک‍ت‍ب‌ ارج‍م‍ن‍دی‌ ع‍ل‍وی‌ ی‍اد م‍ی‌ش‍ود، ت‍ا دری‍اب‍ی‍م‌ ک‍ه‌ ت‍اری‍خ‌ در ب‍رش‍ی‌ طول‍ی‌، ن‍م‍ای‍ش‍گ‍اه‍ی‌ از ف‍ض‍ی‍ل‍ت‌ ان‍س‍ان‍ی‌ را ت‍دارک‌ دی‍ده‌ اس‍ت‌ و در ن‍ب‍رد ه‍م‍ی‍ش‍ه‌ای‌ ک‍ه‌ ب‍ا س‍ت‍م‌ و ف‍ق‍ر و ن‍اب‍راب‍ری‌ و زش‍ت‍ی‌ آغ‍از ک‍رده‌ اس‍ت‌، ب‍ه‍ت‍ری‍ن‌ و ش‍ای‍س‍ت‍ه‌ت‍ری‍ن‌ و پ‍رم‍ای‍ه‌ت‍ری‍ن‌ ف‍رزن‍دان‌ ن‍وع‌ ب‍ش‍ر را ب‍ه‌ ف‍ن‍ا س‍پ‍رده‌ ت‍ا ب‍ق‍اآ را ب‍ه‌ ارم‍غ‍ان‌ آورد.

‫در اين پايان نامه تفسير منهج الصادقين مورد بررسى قرار گرفته و از اين موضوعات سخن رفته است: شرح حال مؤلف و ساير تأليفات وى، نگاهى به نثر منهج الصادقين، علت تأليف منهج الصادقين از زبان مؤلف، مباحث فقهى در تفسير منهج الصادقين، مباحث تاريخى منهج الصادقين، شأن نزول آيات در منهج الصادقين، و مبحث قرائت در منهج الصادقين.

---

---

‫اين نوشتار به دفاع از شخصيت محدّث مشهور شيعه، شيخ يوسف بَحراني مي‌پردازد و ضمن معرّفي تفکرات اصولي وي اتّهام اخباريگري به ايشان را مردود اعلام کرده و بر اساس سيره علمي او توجّه خاصّ محدّث بحراني به مباحث اصولي و اجتهادي را ثابت مي‌کند. پژوهش حاضردر پنج فصل سامان يافته است. نويسنده در فصل اوّل به بررسي گوشه‌هايي از زندگاني و حيات علمي شيخ يوسف بحراني همچون: تولّد، نشو و نماي در بحرين، خروج از آن ديار براي تحصيل علوم ديني، هجرت علمي به ايران و عراق، آثار علمي، استادان و شاگردان ايشان مي‌پردازد. در فصل دوم تاريخچه علم اصول فقه، جايگاه شيخ يوسف بحراني در اين علم و مراحل تکوين فکر اصولي و اجتهادي وي تبيين گرديده است. نويسنده در فصل سوم ضمن بيان خلاصه‌اي از افکار اصولي شيخ يوسف بحراني به بررسي ديدگاه‌هاي وي در باره مباحث الفاظ، تخصيص، مدلول امر و نهي، دلالت امر بر وجوب و نهي بر حرمت، حجيت دليل عقلي، توقيفي بودن احکام شرعي، مدارک احکام، مانندِ کتاب، سنت، اجماع، دليل عقل و... مي‌پردازد در فصل چهارم نيز برخي ديدگاه‌هاي کلّي شيخ يوسف بحراني در باره اجتهاد در احکام، ظواهر کتاب و سنت، اجماع، دليل عقلي، حجيت خبر واحد، دلالت امر و نهي، احتياط، برائت، استصحاب و تعادل و تراجيح تشريح گرديده است. فصل پنجم به مقايسه افکار محدّث بحراني با برخي از معاصرين وي در مباحثي همچون: حجيت دليل عقلي، اجماع، ظواهر قرآن، حجيت خبر واحد، برائت و... اختصاص دارد و نويسنده ضمن تبيين افکار ايشان و معاصرانش از دو مسلک اخباريگري و اصولي نتيجه مي‌گيرد: محدّث بحراني يک مجتهد، اصولي، عقل‌گرا ومحدّث است، که تا اندازه اي مشئ اخباري نيز دارد.

قرآن کریم از زمان نزول تاکنون به صورت متواتر در اختیار مسلمانان قرار گرفته و تلاش دانشوران اغلب در پی فهم آن¬ بوده¬است. قرآن، سخنان پیامبر اکرم (ص) را وحی الهی و مبیّن خود دانسته و اشاره دارد که اهل بیت (ع)، صاحبان دانش کتاب الهی و وارثان دانش نبوی هستند و "بهره¬گیری از احادیث" در جهت تبیین ارزش¬ها و احکام دینی، نیازمند فهم دقیق مراد و مقصود معصوم (ع) است. درآموزه¬های دینی، اعتبار و حجیت احادیث پیامبر اکرم (ص) در عرض آیات قرآن است؛ اما این احادیث، گاهی با اسناد متعدد و به صورت متواتر، گاه به شکل خبر واحد و در برخی کتاب¬ها بدون سند نقل شده¬اند. بی¬تردید جایگاه روایات در "فهم قرآن و تفسیر آن"، انکار ناپذیراست. دانش تفسیر و "روایات تفسیری" همزاد با نزول وحی و موثر در فهم کلام الهی بوده و بخش بزرگی از ميراث حديثی مسلمانان را تشکيل می¬دهد؛ به طوری که تعداد آن¬ها در مصادر حديثی شيعه، بيش از پانزده هزار حديث است. "روایات تفسیری" همواره در گذر زمان از آفات گوناگون بیرونی و درونی رنج برده و "بهره¬ جستن" از آن¬¬ها با «مشکل» مواجه شده است. ظهور رویدادهای تلخ و ناگوار در تاریخ حدیث و تفسیر؛ هم¬چون ماجرای منع نگارش حدیث در عهد خلفا، نفوذ خرافات و اندیشه‌های انحرافی اهل کتاب (اسرائیلیات) در جامعه مسلمانان و به تبع آن، ثبت و ضبط آن‌ها در منابع حدیثی و تفسیری، حذف تدریجی سندهای شمار زیادی از «روایات تفسیری»، فراهم شدن بستر فرهنگی و اجتماعی برای دروغ‌پردازی و وضع احادیث و نشر آن‌ها در فضای فکری و علمی جامعه دینی مسلمانان، همگی در آلوده ساختن سخنان پیشوایان معصوم(ع) و آمیختگی آن‌ها با سخنان ساختگی جاعلان،‌ نقشی اساسی ایفا نموده و آثار حدیثی و تفسیری را به ناراستی‌هایی مبتلا کرده است. از همین¬رو «تبیین راه¬کارهای چگونگی فهم حدیث» و استخراج قواعد فقه الحدیثی، امری ضروری می¬نماید. بررسی¬های انجام شده تاکنون در این حوزه، حکایت از تلاش و توجه پژوهشگران به شناخت و رصد آسیب¬های روایات دارد تا معطوف بودن به «موازین سنجش اعتبار روایات تفسیری». نوشتار پیش¬رو، به روش توصیفی - تحلیلی سامان یافته و می¬کوشد تا با دقت، «مشکلات و موانع فهم صحیح» و برداشت استوارگونه از «روایات تفسیری» را شناسائی و تبیین نموده و آن¬ها را با معیارها و «موازین توثیق روایات تفسیری» که عبارتند از: عرضه بر قرآن، سنت، عقل، مسلمات تاریخی، علم¬ قطعی، اجماع و ضروری دین و مذهب، سنجیده و تحلیل نماید. ضمن این¬که قرائن و مرجحات، به اثبات وثوق¬ سندی و صدوری¬ حدیث پرداخته و به اعتباربخشی روایات¬تفسیری کمک شایانی می¬کند.

---

---

‫در اين پژوهش، معيار برخورد با اقلّيت‌هاي ديني ساکن در جامعه اسلامي، تجزيه و تحليل فقهي گرديده و سخنان فقيهان اماميه در زمينه معاشرت با آنان، وظايف حکومت اسلامي در قبال آن ها و وظايف آنان در برابر حکومت اسلامي تشريح مي‌شود. نوشتار حاضر در دو باب تنظيم شده است. نويسنده در باب اوّل ضمن طرح مباحث مقدّماتي همچون: بررسي مفهوم لغوي و اصطلاحي اسلام، مسلمان، کافر، کافر حربي، کافر ذمّي، کافر کتابي، اهل کتاب، مجوس و صابئه، تاريخچه حضور اقلّيّت هاي ديني و مذهبي در جامعه اسلامي و مفهوم دارالکفر و دارالاسلام را از دريچه موضوع بحث بيان مي‌کند. در باب دوم حکم فقهي اقلّيات ديني، شرايط حضور و زندگي آنان در جامعه اسلامي، احکام مربوط به اهل جزيه و شرايط پرداخت و دريافت آن، تعداد جزيه به حسب شرايط و اوضاع جامعه اسلامي، مُسقِطات جزيه، دادن امنيت به کفّار کتابي و اهل جزيه، امنيت شغلي، دادن تابعيت به آنان، انجام آزادانه مراسم ديني خويش، حفظ جان و مال آنان توسّط حکومت اسلامي و امکان اشتغال و توليد اقتصادي بررسي شده است. در ادامه، احکام وضعي و تکليفي حضور اقلّيت‌هاي ديني در کشور اسلامي، احکام مربوط به طهارت و نجاست و ساير احکام اجتماعي آنان را مي‌خوانيم. نويسنده در اين زمينه همزيستي مسالمت آميز با اقلّيت‌هاي ديني، برخورد اسلامي با آنان، برخورداري آن ها از همه حقوق مدني و شهروندي، مسؤوليت‌هاي اخلاقي و اجتماعي حاکم اسلامي در قبال آنان، احکام اقتصادي مربوط به اقلّيت‌هاي ديني در جامعه اسلامي، احکام مربوط به مجازات آن ها اعمّ از اجراي حد، تعزيز، جرايم مالي و اخلاقي را از منظري فقهي بررسي مي‌کند.

‫لعن يکي از واژه‌هاي مصطلح در بين مردم مي‌باشد که به‌معناي نفرت، راندن و دشنام مي‌باشد؛ در قرآن کريم در چهل و يک مورد از اين واژه، در اوزان و اشکال متعدد استفاده شده است که بيشتر براي کفر و ارتداد، شرک و نفاق، گناه و تجاوز، فساد، قتل عمد، ظلم، دروغ و کتمان حقايق به کار برده شده است. از معصومين( نيز روايات متعددي به ما رسيده است که در مورد برخي از افراد از جمله کساني که کتاب الهي را دگرگون مي‌کنند، و يا بر خدا دروغ و تهمت مي‌زنند، و يا حرام الهي را حلال مي شمرند، و گناه کبيره انجام مي‌دهند، لعن صورت گرفته است. در اديان گذشته نيز به طور غيرمستقيم سنت لعن گزارش شده است. حتي صحابه پيامبر( نيز در مواردي به لعن يکديگر مي‌پرداختند. شيعيان از نظر فقهي، مسأله لعن و بيزاري جستن از دشمنان خدا و اولياي الهي را از اصول اعتقادي مسلمانان شمرده‌اند، و در همين راستا، برترين نشانه تبرّي از دشمنان خدا را لعن دانسته‌اند. لعن و بيزاري جستن از دشمنان و بدکاران و ستمگران، ريشه در عقل و فطرت آدمي دارد، و عالي‌ترين نماد تبرّي، لعنت مي‌باشد که نوعي مبارزه با ستمگران و ابراز شناسايي حق و باطل نيز محسوب مي‌شود. خداوند نيز در قرآن کريم، شيطان، فرعون و فرعونيان، بلعم باعورا، قاتل مؤمن و ستمکاران، شجره ملعونه بني‌اميه و اذيت کنندگان پيامبر( را لعن کرده است. گفتني است که بر اساس روايات متعبر، يکي از مصاديق آزار و اذيت پيامبر اسلام(، نسبت ناروا دادن به آن حضرت، و آزردن پاره تن او، حضرت فاطمه( مي‌باشد.