توحید و صفات الهی درسنامه كلام تخصصي | کتابخانه مجازی الفبا

فهرست كتاب توحيد و صفات الهي

فصل اولكليات

درس اول: مبادي علم كلام

1- چيستي علم كلام / 2- موضوع و مسايل علم كلام / 3- هدف و فايده علم كلام / 4- ضرورت علم كلام / 5- منابع علم كلام / 6- روش‌هاي شناخت و بحث در علم كلام (استدلال عقلي – جدال احسن – خطابه ) / 7- رابطه علم كلام با ساير علوم (علم كلام و منطق – علم كلام و معرفت شناسي – علم كلام و فلسفه اولي – علم كلام و فلسفه دين – علم كلام و علوم تجربي – علم كلام و علوم نقلي) / 8- تاريخ علم كلام (پيدايش و گسترش – تحولات) / 9- فرقه‌هاي كلامي / خلاصه درس

درس دوم: مباني الهيات (1)

1- معرفت شناسي: امكان معرفت – ضرورت معرفت – روش هاي معرفت ( حسي و تجربي- عقلي – شهودي و عرفاني – وحياني – نقلي) – منابع معرفت (طبيعت – عقل – كتاب مقدس – سنت – قلب – تاريخ) / خلاصه درس

درس سوم: مباني الهيات (2)

2- هستي شناسي (پذيرش واقعيت هستي – مساوقت واقعيت با وجود – اعتباري بودن ماهيت – اشتراك معنايي وجود – وحدت و بساطت وجود – وحدت تشكيكي وجود – سلب احكام ماهيت در حيطه وجود بما هو وجود – موجود كامل – موجود ناقص – اصل عليت – اقسام علت – رابطه وجود و ماهيت در ممكنات – تساوق عدم و نفي – تساوق وجود با شيء – تقسيم هاي وجود – تقسيم ممكنات بر حسب ماهيت – جهان شناسسي) /

3- معنا شناسي / اصول و روش هاي فهم ماوراي طبيعي (آشنايي با زبان قرآن و سنت - شناخت قواعد و روش‌هاي فهم متن / موانع فهم ماوراي طبيعي (انس به محسوسات – محدوديت زبان بشري – آلودگي هاي دروني) / ديدگاه متكلمان مسلمان در معنا شناسي مفاهيم ماوراي طبيعي (ظاهرگرايي اهل حديث و سلفيه – عقل گرايي معتزله – اعتدال گرايي اماميه – تأويل گرايي اسماعيليه)

فصل دوممفهوم خدا

درس چهارم: مفهوم خدا و ضرورت شناخت او” جل جلاله”

1- ايده هاي الحادي (ماترياليسم ديالكتيك ماركسيسم – اگزيستانسياليسم الحادي – پوزيتويسم) / 2- انديشه هاي شرك‌آميز / 3- انديشه‌هاي دين مدارانه (تصور زرتشتيان – تصور يهوديان و مسيحيان – تصور متكلمان مسلمان (اهل حديث– معتزله – اشاعره – اماميه) /

ضرورت بحث از وجود خدا / دلايل ضرورت بحث از خدا (حس حقيقت جويي انسان – حس كمال‌خواهي – حس سپاسگذاري – وجوب پرهيز از خطر احتمالي – موجه‌ترين تفسير براي جهان هستي – ضرورت بحث از نگاه روان‌شناختي – خدا به عنوان پشتوانه اخلاق – خدا به عنوان پشتوانه قانون و لازمه حيات اجتماعي انسان – ضرورت بحث از خدا از نگاه تاريخي – خدا به عنوان متعلق تجربه عرفاني)

درس پنجم: اثبات وجود خدا (1)

1- برهان‌هاي هستي شناختي (برهان صديقين - برهان امكان و وجوب) / خلاصه درس

درس ششم: اثبات وجود خدا (2)

2- دلايل انسان‌شناختي (راه‌يابي فطري / برهان نفس شناسي / شناخت ساختمان وجودي بدن) / خلاصه درس

درس هفتم: اثبات وجود خدا (3)

- برهان هاي جهان‌شناختي (برهان امكان و وجوب – برهان آفرينش و پيدايش (خلقت و حدوث) - برهان حركت – برهان نظم و اتقان صنع - برهان حيات) / خلاصه درس



فصل سومتوحيد و شرك

درس هشتم: توحيد علمي (1)

جايگاه توحيد در جهان‌بيني اسلامي / معنا شناسي توحيد / معناشناسي توحيد / توحيد در اصطلاح الهي دانان / اقسام توحيد (علمي – عملي) / توحيد علمي (ذاتي – صفاتي – افعالي) / 1- توحيد ذاتي

درس نهم: توحيد علمي (2)

2- توحيد صفاتي / استدلال بر توحيد صفاتي / 3- توحيد افعالي / 3-1- توحيد در خالقيت / خلاصه درس

درس دهم: توحيد علمي (3)

3-2- توحيد در ربوبيت / 3-3- توحيد در مالكيت / 3-4- توحيد در حاكميت و ولايت / 3-5- توحيد در رازقيت / ديدگاههاي متكلمان در توحيد افعالي / خلاصه درس

درس يازدهم: توحيد عملي

1- توحيد در عبادت (معناشناسي عبادت – رابطه محبت و عبادت - مراتب عبادت - انحصار عبادت) / 2- توحيد در اطاعت (اطاعت تكليفي – اطاعت حبي) / 3- توحيد در توكل / 4- توحيد در استعانت / 5 – توحيد در شفاعت و آمرزش خواستن / ديدگاه متكلمان در توحيد عملي / خلاصه درس

درس دوازدهم: آسيب شناسي تفكر توحيدي

تعريف شرك / اقسام شرك (نطري، عملي) / شرك در توحيد نظري (در ذات، در صفات، در افعال) / 1- شرك در ذات (چند خدايي- خداي چندجزئي- / 2- شرك در صفات / 3- شرك در افعال / 3-1- شرك در خالقيت / 3-2- شرك در ربوبيت / 3-3- شرك در مالكيت ، حاكميت و ولايت / 3-4- شرك در رازقيت / خلاصه درس

درس سيزدهم: آسيب شناسي توحيد عملي(1)

شرك در توحيد عملي / 1- شرك در عبادت / 1-1- پيشينه شرك در عبوديت / 1-2- تقدم توحيد بر شرك / 1-3- عوامل و انگيزه‌هاي شرك و بت‌پرستي (كوتاهي در بينش عقلي و حس‌گرايي – تصور مالكيت و ربوبيت غير خدا – پيروي از شيطان و هواي نفس – شخصيت زدگي – تقليد از اقوام ديگر) / عوامل دوام و گسترش شرك در جوامع (سنت‌گرايي و پيروي از آيين پدران – رهبران)

درس چهاردهم: آسيب شناسي توحيد عملي (2)

2- شرك در اطاعت / 3- شرك در توكل / 4- شرك در محبت / 5- شرك در استعانت ، استشفاع و استغفار / خلاصه درس

فصل چهارمكليات اسماء و صفات الهي

درس پانزدهم: معرفتشناسي و هستيشناسي صفات الهي

1- شناخت صفت (معناي صفت در لغت - صفت از نگاه هستي شناختي - صفت از نگاه معناشناسي) / 2- اسم / 3- معناي صفت از نظر متكلمان / صفات الهي از منظر معرفت شناسي / منابع شناخت ، ابزار شناخت و روش شناخت صفات الهي / صفات الهي از منظر هستي شناسي (1- ديدگاه ثبوتي – 2- ديدگاه انكاري – 3- ديدگاه توحيدي) / ديدگاه متكلمان در عينيّت ذات و صفات / 227

درس شانزدهم: معناشناسي صفات الهي

صفات الهي از منظر معناشناسي / 1- ديدگاه تنزيهي و سلبي / 2- ديدگاه تشبيهي ( يكسان انگاري معناي صفات در خدا و انسان) / 3- ديدگاه توحيدي ( هدف از وضع مفاهيم – توقيفي بودن اسماء و صفات الهي) / خلاصه درس





درس هفدهم: تقسيم صفات الهي

تقسيم صفات / 1- صفات ثبوتي و سلبي ( جمال و جلال) / صفات سلبي (شبيه داشتن – نيازمندي – جوهريت، جسميت، عرضيت – تركيب – حلول – اتحاد – جاگير بودن ، مكان داشتن وجهت داشتن – درد و رنج لذت – رويت – ضحك و فرح) / صفات ثبوتي / 2- صفات حقيقي و اضافي محض / 3- صفات ذات و صفات فعل / 4- صفات عقلي و صفات خبري / خلاصه درس

فصل پنجمشناخت تفصيلي صفات الهي

درس هجدهم: صفات ثبوتي (1)

حيات الهي از منظر هستي شناسي / حيات الهي از نگاه معناشناسي / ويژگي‌هاي حيات الهي (سرمديت - محيي بودن حق تعالي) / خلاصه درس

درس نوزدهم: صفات ثبوتي(2)

علم خدا از نگاه هستي شناختي / 1- اثبات علم خدا / 2- رابطه علم خدا با ذات و ساير صفات الهي / معناشناسي علم خدا / گستره علم خدا / 1- علم خدا به خودش / 2- علم خدا به ممكنات (علم به ذوات اشياء – علم به افعال موجودات) / گستره علم الهي از نگاه آيات و روايات / ثمره معرفت به گستره علم خدا / خلاصه درس

درس بيستم: قضا وقدر

معناشناسي قضا و قدر / قضا و قدر در كلام اسلامي / تقسيمات قضا و قدر / 1- قضا و قدر علمي و فعلي يا عيني / 2- قضا و قدر تكويني و تشريعي / 3- قضا و قدر عمومي و فردي / قضاي حتمي و غير حتمي / ديدگاه متكلمان درباره قضا و قدر و رابطه آن با افعال انسان / اجل / اجل حتمي و غير حتمي / بدا / خلاصه درس

درس بيست و يكم: قدرت خدا

1- قدرت از نگاه هستي شناسي / 1-1- اثبات قدرت خدا / 1-2- ويژگي‌هاي قدرت خدا (عينيت قدرت با ذات و ديگر صفات الهي – ازليت و ابديت قدرت خدا – عموميت قدرت الهي – قدرت قبل از ايجاد) / 2- قدرت الهي از ديدگاه معناشناسي / اشكالات بحث قدرت / خلاصه درس

درس بيست و دوم: ارادة خدا

اراده از نگاه هستي شناسي / 1- اثبات اراده خدا / 2- رابطه اراده خدا با ذات و فعل و ساير صفات / اراده خدا از نگاه معناشناسي / مراتب اراده خدا / 1- اراده ذاتي خدا / 2- اراده فعلي خدا / مراتب اراده فعلي خداوند / رابطه اراده خدا و افعال موجودات / 3- اراده تشريعي (تكليفي ) خداوند / ويژگي‌هاي اراده خدا / خلاصه درس

درس بيست و سوم: رابطه علم، قدرت و ارادة مطلق خدا با آزادي ارادة انسان

طرح و بررسي مسأله و ديدگاه‌ها / خلاصه درس

درس بيست و چهارم: صفات خبري

صفات خبري ذات / 1- نفس داشتن خدا / 2- اثبات وجه و صورت / 3- سمع و بصر(چشم و گوش) / 4 – اثبات دست و انگشت / 5- اثبات پا / ديدگاه اشاعره / ديدگاه معتزله / ديدگاه اماميه / خلاصه درس

درس بيست و پنجم: صفات خبري دربارة ذات الهي

1- رويت خدا / ديده شدن خدا با چشم / ديده شدن خدا در قيامت / امتناع رويت / دلايل امتناع رويت / 2- مكان­مندي خدا / 2-1- خدا در آسمان است / 2-2- استواي خدا بر عرش / 2-3- فرود و فراز خداوند / خلاصه درس





درس بيست و ششم: صفات فعلي خدا

تكلّم / كلام الهي از منظر معنا شناسي / سخن گفتن خدا با انسان / وحي رسالي و غير رسالي / سخن گفتن از وراي حجاب / ديدگاه متكلمان / خلاصه درس

درس بيست و هفتم: صفات فعلِ خدا(1)

عدل الهي / عدل الهي از نگاه معناشناسي / حسن و قبح افعال / ثمره بحث در مسأله عدل الهي / گستره عدالت الهي / عدل تشريعي / تفاوت عدل و مساوات / اقسام عدالت تشريعي / تقسيم عدالت به اعتبار دنيا و آخرت / خلاصه درس

درس بيست و هشتم: صفات فعل خدا(2)

حكمت الهي / حكمت در علوم عقلي / حكمت در علوم نقلي / غايتمندي افعال الهي / حق و صدق / وعده و وعيد / رضا و غضب / غضب و سخط الهي / هدايت و ضلالت / خلاصه درس

درس بيست و نهم: شرور در عالم

مسأله شر و پاسخ هاي مسأله شر / بررسي شرور از نگاه قرآن و سنت / خلاصه درس

درس سي‌ام: ثمرة معرفت (ايمان ، محبت و خشيت)

ايمان در لغت / ايمان در اصطلاح متكلمان (تساوي ايمان با عمل – تساوي ايمان با معرفت – تركيب علم و اقرار و عمل )/ بحث در حقيقت ايمان / متعلق ايمان / مراتب ايمان / رابطه ايمان با اقرار و عمل / ثمرات ايمان / 1- آثار فردي ايمان (آرامش دروني – اخلاق جاودان- حيات طيبه) / 2 – آثار اجتماعي ايمان / 3- حب إلهي / 4- خشيت إلهي