چکیده :
چکیده علم در مکتب عرفانی ابن عربی از جایگاه و اهمیت ویژه ای بر خوردار است.ابن عربی در یک تقسیم بندی، علم را به دو قسم اکتسابی و غیر اکتسابی تقسیم می کند.
علوم اکتسابی همان علوم حصولی(=عقلی و استدلالی)اند که انسان با توسل به عقل خویش می تواند آن را کسب کند.
از آن جا که عقل ابزار دریافت این علوم است، به تبع محدودیت های عقل در کسب علم و معرفت، این علوم نیز دارای محدودیت هستند.ابن عربی علاوه بر این محدودیت ها، همواره بر خطاپذیری این علوم تاکید دارد.از نظر ابن عربی این علوم به دلیل عدم مصونیت از خطا، شک و فراموشی علم یقینی و حقیقی محسوب نمی شوند.در مقابل علوم غیر اکتسابی یعنی علومی که خداوند بر قلب انسان القا می کند همواره مورد توجه ویژه ابن عربی بوده اند.
این علوم به دو دلیل ازهرگونه خطا و ابهام مبرا هستند:اول این که معلم و معطی این علوم خداوند است و دیگر این که قلب، بر خلاف عقل در دریافت علوم خطا نمی کند.
قلب علاوه بر خطاناپذیری، در دریافت علم و معرفت هیچ محدودیتی ندارد و می تواند به میزان پاکی و طهارتش علوم غیر اکتسابی را از خداوند دریافت کند.وحی، الهام، رؤیای صادق، کشف و شهود عرفا و فراست از مصادیق علوم غیر اکتسابی اند.
پژوهش حاضر به تعریف و تببین ویژگی های علوم اکتسابی و غیر اکتسابی می پردازد و ضمن مقایسه این دو قسم، علل برتری علوم غیر اکتسابی بر علوم اکتسابی را بیان می کند.
دلایل این برتری از نظر ابن عربی عبارت اند از:یقینی بودن این علوم برای عالِم آن،جامعیت این علوم نسبت به علوم اکتسابی و تعیین خطا و صواب در علوم اکتسابی.
واژگان کلیدی:علم، علم اکتسابی، علم غیراکتسابی، عقل، قلب
abstract: knowledge in sufi school of ibn arabi enjoys a special importance.
in a classification, ibn arabi divides the knowledge into acquisitive and non-acquisitive one.
acquisitive knowledge in the same attained knowledge (intellectual and reasoning or logical) which can be attained by means of thinking and reasoning.
since the intellect serves as the means for obtaining such knowledge, consequently such knowledge is limited because of the limitation of the intellect in the acquisition of such knowledge.
in addition to these limitations, ibn arabi underscores always on the fallibility and undependability of such knowledge.
for ibn arabi, such knowledge is not considered the certain and true knowledge because of the lack of immunity from error, doubt and forgetfulness.
in contrast, there is non-acquisitive knowledge which is inspired the human’s heart by god and ibn arabi pays special attention to.
the latter knowledge is innocent of any error and ambiguity because of two reasons.
first, such knowledge is taught and bestowed by god.
other, the heart does not experience error in receiving such knowledge contrary to intellect.
in addition to infallibility, the heart has no limits in receiving such knowledge, and can obtain non-acquisitive knowledge as much as its innocence and purity.
revelation, inspiration, true vision, intuition and acumen are examples of non-acquisitive knowledge.
the present study tries to define and explain the features of acquisitive and non-acquisitive knowledge, and comparing these two types of knowledge, it is explained the reasons for supremacy of non-acquisitive knowledge to acquisitive one.
for ibn arabi, the reasons for this supremacy are the certainty of such knowledge for the acquirer, its integrity compared to acquisitive knowledge, and determination of corrects and errors in acquisitive knowledge.
key words: knowledge, acquisitive knowledge, non-acquisitive knowledge, intellect, heart