ریسمان ایمان و جامعه | کتابخانه مجازی الفبا

برانگیخته شدن حضرت محمد (صلی‎الله‎علیه‎وآله‎وسلم) به پیامبری در بیست و هفتم ماه رجب، یادآور فرخنده‎ترین حادثه تاریخ و بزرگ‎ترین موهبتی است که به بشریت عنایت شده است. بعثت آن بزرگوار را باید نشانه رسیدن انسان به عالی‎ترین مراحل استعداد معنوی و بلوغ فکری دانست؛ چیزی که می‎تواند در سایه عمل به رهنمودها و دستورهای پیامبر خاتم به‎سرعت شکوفا شود.

از همین‎جا است که رمز منت نهادن خداوند بر بندگان برای نعمت بعثت آشکار می‎شود (لَقَدْ مَن اللهُ عَلَى الْمُؤمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولا منْ أَنفُسِهِمْ -سوره آل‎عمران، آیه۱۶۴)؛ خداوندی که خود تأکید کرده است که نعمت‎های او بی‎شمار است و ما از شکر حتی یکی از آن‎ها، ناتوان(وَإِن تَعُدواْ نِعْمَه اللهِ لاَ تُحْصُوهَا إِن اللهَ لَغَفُورٌ رحِیمٌ - سوره نحل، آیه۱۸).

در هر حال بزرگ‎ترین وظیفه مستمر هر یک از ما و سپاس حقیقی از این موهبت الهی، شناخت درست این حادثه و تلاش در راه تحقق اهداف بعثت است. به راستی! هدف از ارسال رسل و انزال کتب چه بوده است و چرا باید برانگیختن حضرت محمد (صلی‎الله‎علیه‎وآله‎وسلم) را فرخنده‎ترین حادثه تاریخی و با ارزش‎ترین هدیه خداوندی ‎نامید؟

«ممکن است گفته شود: هدف اصلی هدایت مردم، سعادت مردم، نجات مردم، خیر و صلاح و فلاح مردم است و به همین دلیل است که برای بعثت پیامبر باید سپاسگزار او و پروردگارش بود». استاد علامه، شهید مرتضی‎مطهری (رحمت‎الله‎علیه) در بحث مفصلی که در کتاب «وحی و نبوت» در خصوص «هدف نبوت‎ها و بعثت‎ها» داشته‎اند، به‎رغم اشاره به این گفته و درستی آن تأکید می‎کند که «در قرآن کریم ضمن این‎که به همه این معانی اشاره یا تصریح شده، دو معنی و دو مفهوم مشخص ذکر شده که نشان می‎دهد هدف اصلی، این دو امر است. یعنی همه تعلیمات پیامبران مقدمه‎ای است برای این دو امر. آن دو امر عبارت است از: شناختن خداوند و نزدیک شدن به او؛ و دیگری برقراری عدل و قسط در جامعه بشری».

این دو هدف اصلی را، که در آیات متعددی از کتاب خدا و از جمله سوره احزاب آیه ۴۶ و سوره حدید آیه ۲۵ یاد شده‎اند، می‎توان نسخه تکامل فرد و جامعه نامید و به آسانی رسالت فردی و اجتماعی انبیاء را دریافت.

درباره نسبت و تعامل این دو هدف نیز سخن فراوان است و نظریه‎های مختلفی درباره تقدم هر یک از اهداف فردی یا اجتماعی دین ابراز شده است. اما واقعیت آن است که تفکیک این دو از یکدیگر، نه ممکن است و نه مفید. تأملی گذرا در متون دینی جای تردید باقی نمی‎گذارد که پالایش روح و تهذیب‎نفس، به همان اندازه برای پیامبران مهم بوده است که برقراری حکومت و عدالت اجتماعی؛ و نادیده گرفتن هر یک از آن‎ها، در حقیقت انکار بخشی از آموزه‎های دینی و کنار نهادن قسمتی از خواسته‎های الهی است. راز تأکید علمای فرزانه‎ای چون امام خمینی (رحمت‎الله‎علیه) بر پیوستگی دین و سیاست در همین نکته نهفته است؛ و آنان که بر طبل جدایی دین از سیاست (و اخیرا نهاد دین از نهاد سیاست) می‎کوبند، دانسته یا ندانسته چشم از اهداف و برکات بعثت پوشانده و سعادت خود و بشریت را وانهاده‎اند.

سخن دقیق‎تر این است که آنان نه درک درستی از دین دارند و نه از سیاست. نه به تعالی روح می‎رسند و نه به سلامت جامعه؛ زیرا حرکت فردی به‎سوی کمال و معنویت نیز بدون زمینه اجتماعی و برقراری قسط و عدالت ممکن نیست. پیامبران و در رأس همه آنان پیامبر اسلام (صلی‎الله‎علیه‎وآله‎وسلم)، به همان اندازه که غفلت از خودسازی و غرق شدن در دنیا را سرزنش کرده‎اند، از گوشه‎گیری و عبادت فردی در انزوا نیز نهی فرموده‎اند. اگر آن بزرگوار تأکید کرده‎اند که «یک وجب جدا شدن از جامعه، برداشتن ریسمان ایمان از گردن است»؛ به همین جهت است که مبادا وسوسه خناسان در مسلمانان تأثیر کند و پرداختن به امروز شخصی و عبادی، آنان را از وظیفه سیاسی و اجتماعی خود غافل کند.

متأسفانه امروزه ما شاهد آثار وخیم نادیده گرفتن این هشدارها، در میان بسیاری از مسلمانان جهان هستیم و با چشمان خود غارت اموال ملی و قتل و آوارگی آنان را به‎دست قدرت‎های دین‎ستیز می‎بینیم. اتفاقی نیست که در چند سال اخیر، کسانی کوشیده‎اند تا بازهم مسلمانان ایران را به خود مشغول کنند و از آنان بخواهند که حوزه دین را از قلمرو حکومت و سیاست جدا کنند و تقدس دین را از آلودگی سیاست بیالایند!

درک نعمت بعثت و شکر پروردگار در زمان ما به هوشیاری در برابر این مغالطه‎های فتنه‎آمیز است. حرکت در مسیر انبیاء، دقیقا ادامه همان مسیری است که مردم رشید ما به راهنمایی امام راحل (رحمت‎الله‎علیه) انتخاب کرده‎اند که تبلور آن در نظریه «ولایت فقیه» قابل‎مشاهده است. بیداری اسلامی در منطقه حساس خاورمیانه و برخی دیگر از این دنیای پهناور نخستین ثمرات شیرین التزام به درس‎های بعثت در روزگار ما است؛ و بزرگترین شاگرد مکتب محمدی (صلی‎الله‎علیه‎وآله‎وسلم) فرمود: «إِذَا وَصَلَتْ إِلَیکمْ أَطْرَافُ النعَمِ فَلَا تُنَفرُوا أَقْصَاهَا بِقِله الشکر»؛ هرگاه طلیعه نعمت‎ها به شما رسید، ادامه آن را با کم سپاسی مرانید!

نگارنده: محسن اسماعيلي

پرسمان دانشجویی