روش نمازخوان کردن کودک | کتابخانه مجازی الفبا

در مورد روش عادت دادن و نماز خوان کردن کودک مي خواستم بدانم؟

«و أمر أهلك بالصلاة و اصطبر عليها؛اي پيامبر!اهلت را به برپايي نماز فراخوان و در اين امر پايداري و صبوري پيشه كن».(سوره طه،آيه 132)
تشويق فرزندان به نماز، اختصاص به پيامبر ندارد.همه ما (والدين و مربيان) نسبت به فرزندان و شاگردان مسئوليم و بايد در تربيت آنها كوشا باشيم.
فرزند وقتي كه در خانه است از والدين مسائل را مي‌آموزد و وقتي كه در مدرسه است از مربيان و معلمان. بنابراين وظيفه مربيان و والدين در آموختن ارزش‌هاي اسلامي به فرزندان بيش از سايران مي‌باشد.
در روايت است كه به فرزندانتان از سن هفت سالگي نماز تمريني ياد بدهيد.
روح انسان در زمان جواني حالت قابل انعطافي دارد و هر چه انسان بزرگتر مي‌شود از انعطاف آن كمتر مي‌شود.1
نماز بر نونهالان گر چه واجب نيست، ليكن امري نيكو و پسنديده است و زمينه ساز دوران جواني است.
ژان پياژه درباره اهميت تربيت فرزندان در اين دوره و آماده كردن آنان براي دوره جواني مي‌گويد:
«… كودكِ در خطر اخلاقي را بايد در رديف انحرافات جواني قرار داد، زيرا اگر از آن جلوگيري نشود سقوط در تبهكاري او فراهم مي‌شود».2
مولوي مثلي راجع به اينكه هر چه انسان بزرگتر مي‌شود،صفات او قويتر و ريشه‌دارتر مي‌گردد، بيان‌كرده، و مي‌گويد:مردي درختي را در گذرگاهي كاشت و مردم از اين كار در رنج بودند. او قول داد كه سال ديگر آن را بكند و سال ديگر نيز كار را به سال بعد موكول كرد و سال‌هاي بعد نيز به همين ترتيب عمل كرد.از طرفي درخت سال به سال ريشه دارتر مي‌شد و از طرف ديگر خاركن ضعيف‌تر مي‌گرديد.يعني ميان رشد درخت و قوّت او نسبت معكوس برقرار بود.حالات انسان مانند خاربن و خاركن است.روز به روز صفات در انسان عميق‌تر و اراده انسان ضعيف‌تر مي‌شود،بنابراين قدرت يك جوان در اصلاح نفس خود از يك پير بيشتر است.3
خـاربـن در قـوت و بـرخاسـتن خـاركن در سستي و در كاسـتن
سعدي نيز مي‌گويد:
هـر كه در خورديش ادب نكنند در بـزرگي ادب از او بـرخاست
چوب تر را چنان كه خواهي پيچ نشود خشك جـز به آتش راست
مولوي و سعدي مي‌گويند: محبتي كه اوّل در دل انسان رفت دوام بيشتري دارد.
والدين و مربيان اگر بخواهند فرزندان را با نماز آشنا كنند بايد از سنين كودكي و نوجواني شروع كنند،چرا كه فردا دير است؛امّا براي شروع چه بايد كرد؟ از چه روش‌هايي استفاده كنيم؟ مؤثرترين روش‌ها و عوامل كدامند؟
شيوه‌هاي ترغيب به نماز
1.بصيرت بخشي
بصيرت چنين تعريف شده است:«قواي قلب،نوراني به نور قدسي است كه به واسطه آن حقايق اشيا و بواطن را مي‌بيند، همانطوري كه چشم، صورت اشيا را مي‌بيند».4
يكي از اصول تربيت اسلامي اين است كه باطن انسان بر ظاهرش اثر مي‌گذارد؛ يعني هر گاه رفتار مطلوب در ظاهر كسي پيدا شود،مي‌توان آن را ناشي از وضعيت دروني دانست.البته اين سخن بدين معنا نيست كه تمام همّ و غمّ ما صرف ظاهرسازي شود،بلكه اصل باطن است و بايد در درجه اول در صدد تغيير و تحوّل باطن برآمد.
اسلام در دستورهاي عبادي خود كه اصولاً بر تعبّد و تسليم مبتني است، به عنصر دانش و بصيرت اهتمام مي‌ورزد.مسلماني كه وظيفه دارد در هر شبانه روز پنج بار عبادت بزرگي همچون نماز را به جا آرد،بايد رمز و راز آن را بداند و بفهمد كه براي چه بايد نماز بخواند.اگر مربيان به دانش آموزان در رابطه با نماز بينشي عطا كنند كه در سايه آن دانش آموزان احساس كنند كه نماز باعث تعالي و رشد آنها در طول زندگي مي‌باشد و نيز به آنها بفهمانند كه نماز برترين عبادت،جامع كمالات و كليد مشكلات است و اين بصيرت را در آنها به وجود آورند كه نماز ملاك ارزشي آدمي و معيار قبولي و رسميت تمام اعمال و عبادات اوست،نماز حديث عشق و بهترين ارتباط مؤمن با حضرت دوست است و اينكه عاشقانه‌ترين حالات و زيباترين روحيات و تربيت‌هاي الهي در اين موقع پديد مي‌آيد، مسلماً شاگردان رغبت بيشتري به نمازشان مي‌دهند.
2.الگوسازي
امام صادق (ع) مي‌فرمايد:«كونوا دعاة الناس بأعمالكم و لا تكونوا دعاة بالسنتكم» مردم را با رفتار خود به حق رهبري كنيد نه با زبان خويش.
چشم و گوش فرزندان چون آيينه اي است كه هر چيزي در آن منعكس مي‌شود. و مادر مي‌تواند با رفتار خود، خصلت‌ها؛ امانت، صداقت، وفاي به عهد، حق جويي و… را در فرزند احيا كند و يا آنها را از ميان ببرد.فرزندان با مشاهده رفتار پدر و مادر هنگام شركت در نماز جماعت و ديدن فيلم‌ها و پوسترهاي مربوط به نماز به طور غريزي از آنان تقليد نموده و اعمال و حركات مشاهده شده را تكرار مي‌كنند.
هيچ عنصري از عناصر مدرسه نمي توانند همانند معلّم الگوساز و يا الگو سوز باشند.معلّم و مربّي به خاطر نفوذ معنوي با تمام رفتارشان، الگوها و سرمشق‌هايي در اختيار شاگردان قرار مي‌دهند.شخصيت معلم داراي اثري عميق و پايدار در افكار و قلوب شاگردان مي‌باشد.نوجوانان در سنيني از عمر قرار دارند كه تمام جلوه‌گاهاي افكار و احساس‌هاي دروني معلّم را كه به گفتار و رفتار او مي‌انجامد، معياري براي افكار و اعمال خويش قرار مي‌دهند.
فرصت‌ها و اوقاتي كه دانش آموزان در مدارس سپري مي‌سازند، بيشترين و زنده‌ترين لحظات عمر آنها را تشكيل مي‌دهد.در محيط مدرسه نيز عمده‌ترين اوقات آنها در ارتباط با معلم مي‌گذرد.به همين جهت تأثير معلم بيش از ساير عوامل است.
درتربيت اسلامي به ارائه الگو توجه فراواني شده است و آياتي از قرآن مجيد، پيامبر اسلام (ص) را الگو معرفي مي‌نمايند و مردم را به تأسي از او هدايت مي‌كنند.
3.روش تبشير و انذار
الف) تبشير:يكي از روش‌هاي تربيتي پيامبران الهي براي هدايت مردم به سوي ارزش‌هاي الهي، بشارت دادن بوده است؛ يعني به مردم بشارت مي‌داده‌اند كه بعد از انجام اين تكاليف چه عطايايي نصيب شما مي شود، قرآن براي عده‌اي از انسان‌هاي وارسته از نعمت رضوان در بهشت سخن مي‌گويد؛امّا چون همه مردم به اين مقام نمي‌رسند براي عدّه‌اي ديگر از خوراكي‌ها و پوشيدني‌ها سخن مي‌گويد.اين بشارت‌ها مبين نكته تربيتي مهمي براي مربّيان و معلمان است و آن اين كه براي همه نبايد از نوع تربيتي واحدي استفاده كرد؛ زيرا امري ممكن است در يك دانش آموز شوقي بسيار ايجاد كند و همين امر براي دانش آموزي ديگر نه تنها شوقي ايجاد نكند؛ بلكه انزجار و نفرت ايجاد كند.
ب) انذار:انذار را به خبر دادن كه همراه با ترساندن باشد، معنا كرده‌اند.6 مقتضاي عدل الهي اين است كه پيش از وقوع مجازات، آگاهي كافي نسبت به آن ايجاد شود، زيرا كسي حقيقتاً قابل مجازات است كه از روي آگاهي و عمد به كار خلاف دست زند و قرآن به عنوان انذارگر براي بشر معرفي شده است.«انّها لاحدي الكبر. نذيراً للبشر»(سوره مدثر، آيات35و36) و از طريق انذار بشر را از عاقبت كارهاي ناشايست آگاه مي‌سازد.
بر حسب طبيعت انساني و اقتضاي سن، مربي مي‌تواند دانش آموزان را از عاقبت ترك نماز و سبك شمردن، آنان را انذار كند و به سوي نماز سوق دهد.
4.روش تشويق
يكي از روش‌هاي بسيار مؤثر در تربيت، تشويق كارهاي خوب است.تشويق در روح جوان اثر مي‌گذارد و او را ترغيب مي‌كند.
تشويق صورت‌هاي مختلف دارد و به سن و درك او و نوع عمل او بستگي دارد.گاه به صورت دلجويي، گفتن يك عبارت محبت آميز است ،برخي اوقات يك نگاه توأم با لبخند و … مي‌باشد.و براي اينكه امر تشويق، زيان و خطري را براي فرد موجب نشود ، رعايت نكات ذيل حائز اهميت است:
ـ «بايد عمل يا اخلاق نيك جوان را تحسين كرد، نه خود او را؛
ـ تشويق صورت رشوه به خود نگيرد؛
ـ علت تشويق بايستي معين شود؛
ـ تشويق و تحسين در حضور جمع اثر بيشتري دارد؛
ـ تشويق وسيله است و نبايد به صورت غايت و هدف در آيد».
پاورقيها:
1.تعليم و تربيت در اسلام، مرتضي مطهري، انتشارات صدرا،ص 78.
2.روانشناسي كودك و اصول تربيتي جوانان، ژان پياژه، ترجمه عنايت الله شكيبا.
3.تعليم و تربيت در اسلام، ص 79 ـ 80.
4.التعريفات، ص 20.
5.سفينة‌البحار،ج2،ص278.
6.مفردات الفاظ قرآن.

پرسمان دانشجویی