عوامل و عواقب بغض و كينه | کتابخانه مجازی الفبا

لطفا عوامل و آثار و عواقب فردي و اجتماعي بغض و كينه را براي اينجانب بيان نماييد؟

به طور کلي زندگي، اخلاق و معنويت عرصه روابط انسان با خود، خداوند، جامه و طبيعت است. دراين ميان عرصه روابط اجتماعي، نقش بسيار تعيين کننده اي در ساخت و ساز شخصيت انسان دارد. شخصيت اخلاقي و صفات باطني انسان بيشتر در عرصه رابطه با يدگر انسان ها شکل مي گيرد و حتي اين روابط در تنظيم رابطه با خداوند و خود نيز تأثير مي گذارد. مردم بندگان خداي واحدي هستند و محبت و روابط صميمانه با مخلوقات الهي جداي از رابطه محبت آميز با خداوند نيست. همه مردمان اعضاي يک خانواده اند و پيکر واحدي را تشکيل مي دهند که اگر عضوي از اين پيکر دچار آسيب شود، ساير اعضاء از آن آسيب در امان نمي مانند. به قول شيخ اجل سعدي:
بني آدم اعضاء يک پيکرند که در آفرينش ز يک گوهراند
چو عضوي به درد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار
تو کز محنت ديگران بي غمي نشايد که نامت نهند آدمي
تنظيم نيکوي مناسبات اجتماعي علاوه بر تأثيري که در ساخت شخصيت خود و تنظيم رابطه محبت آميز با خداوند دارد تأمين کننده رفاه، آسايش، امنيت و آرامش زندگي عادي و طبيعي انسان نيز هست. کسي که رابطه خوشي با مردم ندارد، با خلق خداوند و بدخواهي و دشمني مي کند و کينه ايشان را به دل مي گيرد، هم درون خويش را تيره و تاريک مي سازد، هم به لحاظ ساخت و ساز انساني و روند تکاملي دچار خسارتي عظيم مي شود و هم به لحاظ سلامت و امنيت زندگي عادي خود ضرر مي کند. در عرصه روابط اجتماعي خود ما شاهديم که افراد کينه توز و پر برخورد، چه زندگي سخت، پر استرس و رنج آوري دارند و در مقابل آدم هاي با گذشت، نرم خو و بردبار که عيوب و بدي هاي يدگران را يا نمي بينند و يا به دل نمي گيرند چه زندگي راحت و خوشي را سپري مي نمايند.کينه چيست؟
کينه خشم فرو خورده و نوعي عقده رواني است. در تفاوت ميان کينه و عداوت گفته اند: تفاوت اين دو در باطني و ظاهري بودن آنها است. کينه يعني دشمني پنهان و عداوت، يعني دشمني آشکار. خطر کينه براي صاحب آن دائمي است زيرا که درون او را سرشار از احساس بد، تنفر مي کند و شادي اش را مي زدايد و براي طرف مقابل آنگاه خطر ساز مي شود که به صورت دشمن و رفتار کينه توزانه ظاهر شود.
کينه و دشمني به طور کلي يکي از عوامل مهمي است که زندگي فردي و اجتماعي انسان را تهديد مي کند و با امنيت، سلامت، آرامش و خوشي زندگي در تضاد است.زمينه ها و عوامل:
1. مهم ترين عامل حدوث کينه خشم و غضب است. در کتاب علم اخلاق اسلامي آمده: «حقد (کينه) پنهان کردن دشمني در دل است و آن ثمره غضب است زيرا غضب وقتي به سبب عجز از انتقام نتوانست تشفي پيدا کند و آرام بگيرد، به ناچار فرو خورده مي شود و به صورت حقد و کينه در مي آيد.»علم اخلاق اسلامي، ج 1، ص 379
کينه يکي از مهلکات بزرگ است. امام خميني(ره) گفته: «يکي از مفاسد اخلاقي خشم گرفتن بر مردم، کينه بندگان خدا است که از اين خلق ناهنجار زاييده مي شود و ممکن است تا ابد انسان را گرفتار کند در دنيا به زحمت و بليه و در آخرت به عذاب و عقاب».چهل حديث، ص 138
کينه با ايمان به خداوند و اين که خلايق بندگان و فعل خداي تعالي هستند نمي سازد. رسول خدا(ص) فرموده: «المؤمن ليس بحقود؛ مؤمن کينه توز نيست.»
2. ديگر از عوامل کينه، بدگماني و سوء ظن نسبت به بندگان خداي است. در کتاب شريف شررح مصباح الشريعه آمده که پيامبر خدا(ص) فرمود: «گمان خود را به برادران مأمن نيکو گردانيد، چرا که حسن ظن به مأمن موجب صفاي دل و پاکي طبع است و منشأ بسياري از کدورت هاي مردم چيزي جز سوء ظن نيست که اگر بدن به حسن ظن شود کدورت باطن و کينه نيز به دل به صفا و جلا مي شود و هر که چنين است در هيچ کسي جز خير و خوبي نمي بيند و با هيچ کس صاحب کينه نمي شود.»شرح مصباح الشريعه، ص 517
3. ديگر از عوامل ايجاد کينه و دشمني شوخي و مزاح بي مورد است. رسول خدا(ص) در روايتي فرموده: «با برادر خويش ستيزه و مزاح مکن (زيرا که اين هر دو عامل دشمني و کينه است)». بزرگان گفته اند: «از شوخي بپرهيزيد که موجب کينه و جدايي خواهد شد شوخي آبرو را مي برد و دوستان را مي پراکند. هر چيزي را تخمي است تخم دشمني شوخي است.»علم اخلاق اسلامي، ج 2، ص 377
البته اولياء ديني مزاح مي کردند و مؤمنين را نيز سفارش نموده اند اما مزاحي که تنها به شادي مي انجامد و باعث آسيب شخصيت، اهانت، تمسخر و ناراحتي کسي نمي شود.عواقب کينه:
به طور کلي هر کاري که باعث ناراحتي و خشم کسي مي شود، همچون بي احترامي، سخن درشت، تمسخر، ستيزه، مجادله، ستم و تجاوز به حقوق، مداخله بي جا و مانند آن مي تواند زمينه کينه باشد. آثار و عواقب کينه بسيار است. برخي از عواقب آن عبارت است:
1. کينه ممکن است انسان مؤمن را وادار به غيبت فردي کند که از او کينه به دل دارد و از اين طريق مرتکب گناه کبيره گردد.
2. کينه انسان را به وادي بدخواهي و حسد مي کشاند و ممکن است آرزوي زوال نعمت مؤمن را در سر بپروراند و يا گاهي موجب شود که عملا به او آسيب برساند.
3. باعث قطع پيوندهاي اجتماعي، دوري، جدائي برادران و قطع رحم خواهد شد.
4. گاهي ملازم تحقير مؤمن مي شود و باعث آن مي گردد که فرد کينه توز از فردي که از او نفرت دارد روي بگرداند و او را در انظار کوچک و خوار نمايد.
5. ممکن است در مورد او دروغ بگويد و يا اسرار او را فاش کند و به اموال و آبروي او آسيب برساند.
6. کينه گاهي به دشمن ظاهر مي انجامد و باعث کتک کاري، ضرب و جرح و آزار مي شود.
7. کمترين اثر کينه آن است که شخص نمي تواند با گشاده رويي و رفق و مدارا برخورد نمايد.ترجمه اخلاق، 253
8. مهم ترين ضرري که کينه توز مي کند از ناحيه تاريکي و کدورت باطن خود او است که چه بسا باعث پيري زودرس و آسيب بدني و رواني او شود.درمان کينه:
درمان کينه از دل خويش به آن است که بداني يکي از صفات جمال الهي عفو و بخشش است و خداي متعال، رحمان و رحيم است خيلي زود راضي مي شود و هرگز کينه بندگان خويش را به دل نمي گيرد. مشي اولياء الهي نيز چنين بوده ايشان هرگز کينه توز نبوده اند و با مؤمنان و بندگان خداوند دشمن و عداوت نمي ورزيده اند. مؤمن اهل گذشت و بردباري است و چندان بر بندگان خداي خشم نمي گيرد که نيازمند انتقام شود و در صورتي که نتواند آن را فرو خورد. مؤمن دشمن دشمنان خداست و با دوستان خدا و اهل ايمان دشمن و ستيزه نمي کند. نرم خو و اهل مدارار است و خشونت طلب نيست.
پس اگر احيانا کسي از مؤمنان بر تو ستمي کند يا کاري کند که به خشم آيي، کينه او را به دل مگير، زيرا که مؤمن از روي علم و آگاهي دشمني نمي کند و بدخواه برادر خويش نيست و خارج نمودن کينه از دل ديگري به آن است که با او مصاحفه کني، با روي خوش برخورد کني، به او هديه دهي، سخن نرم گويي و محبت بورزي. از محبت خارها گل مي شود.
رسو ل خدا(ص) فرمود: «به هم محبت ورزيد و به يکديگر هديه بدهيد که هديه کينه را مي زدايد.»علم اخلاق اسلامي، 2، 204
امام صادق(ع) فرمود: «مصافحه کنيد که مصاحفه کينه را مي زدايد.»علم اخلاق اسلامي، 2، 383
حکيمي گفته: «سخن نرم کينه هاي نهاني را مي شويد.»علم اخلاق اسلامي، 2، 340
ازمحبت خارها گل مي شود از محبت سرکه ها خل مي شود.
براي مطالعه بيشتر ر.ک:
- علم اخلاق اسلامي، ج 2
- ترجمه اخلاق

پرسمان دانشجویی