گناهان صغيره | کتابخانه مجازی الفبا

در قرآن كريم گناهان «صغيره» و «كبيره» با الفاظ جداگانه‌اي به كار رفته‌اند؟ ممكن است نمونه‌هايي از گناهان صغيره را معرفي كنيد؛ چون ظاهرا گناهان كبيره به طور دقيق احصاء نشده‌اند.؟

«گناه» عملي است كه با اراده و رضايت الهي در تضاد بوده و با ايجاد نوعي “ تاريكي معنوي در نفس انسان، آدمى را از خداي متعال كه نور آسمانها و زمين است، دور مى‏سازد و به عبارت ديگر، موجب بازماندن وى از كمال و قرب به خداي مى‏گردد. تعيين اينكه چه چيزي گناه است و چه چيزي ثواب از طريق كتاب و سنت مقدور است، زيرا در بسياري از موارد، گناه بودن عملي قابل تشخيص عقلاني نيست و خداي متعال است كه اين موارد را به اقتضاي علم و حكمت مطلق خود، از طريق وحي و دين، براي بشر بيان نموده است.
اقسام گناه عالمان اسلامي گناهان را بر دو گونه تقسيم نموده اند: گناهان كبيره (بزرگ) و گناهان صغيره (كوچك). اين تقسيم بندى از قرآن و روايات سرچشمه گرفته است ؛ در قرآن چنين مى خوانيم : «ان تجتنبوا كبائر ماتنهون عنه نكفر عنكم سيئاتكم و ندخلكم مدخلا كريماً؛ اگر از گناهان كبيره اى كه از آن نهى شده ايد، اجتناب كنيد، گناهان كوچك شما را مى پوشانيم وشما را در جايگاه خوبى وارد مى سازيم». بعضي از گناهان شديد و عظيم و برخي ديگر لمم مي باشد.
گناهاني كه مستقيما در قرآن كريم نسبت به آنها وعده عذاب داده شده گناه كبيره هستند مانند غيبت , زنا, كم فروشي , شراب خواري , نگاه به نامحرم , سوء ظن به خداوند و...
به مطالب ذيل توجه كنيد :
1- در قران كريم برخي گناهان به عنوان كبيره معرفي شده اند .در آيه 31 نساء آمده است :
در اين باره إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ وَ نُدْخِلْكُمْ مُدْخَلاً كَرِيماً
اگر از گناهان كبيره‏اى كه از آن نهى شده‏ايد اجتناب كنيد گناهان كوچك شما را مى‏پوشانيم و در جايگاه خوبى شما را وارد مى‏سازيم .
اين آيه با صراحت مى‏گويد: اگر گناهان كبيره‏اى كه از آن نهى شده ترك گوئيد سيئات شما را مى‏پوشانيم و مى‏بخشيم و در جايگاه نيكويى شما را وارد مى‏كنيم.
از اين تعبير استفاده مى‏شود كه گناهان بر دو دسته‏اند، دسته‏اى كه قرآن نام آنها را كبيره و دسته‏اى كه نام آنها را سيئة گذاشته است، و در آيه 32 سوره نجم به جاى سيئة تعبير به لمم نموده است، و در آيه 49 سوره كهف در برابر كبيره، صغيره را ذكر فرموده است آنجا كه مى‏گويد: لا يُغادِرُ صَغِيرَةً وَ لا كَبِيرَةً إِلَّا أَحْصاها (اين نامه عمل هيچ گناه كوچك و بزرگى را فرو- گذار نكرده مگر اينكه به شماره در آورده است).
2- از تعبيرات فوق بروشنى ثابت مى‏شود كه گناهان بر دو دسته مشخص تقسيم مى‏شوند كه گاهى از آن دو به كبيره و صغيره و گاهى كبيره و سيئه و گاهى كبيره و لمم تعبير مى‏شود.
3- اكنون بايد ديد كه ضابطه و ميزان در تعيين صغيره و كبيره چيست؟
بعضى مى‏گويند: اين دو از امور نسبى هستند، يعنى به هنگام مقايسه- كردن دو گناه به يكديگر آن يك كه اهميتش بيشتر است كبيره و آنكه كمتر است صغيره مى‏باشد، و بنا بر اين هر گناهى نسبت به گناه بزرگتر، صغيره، و نسبت به- گناه كوچكتر، كبيره است .
مرحوم طبرسى در مجمع البيان اين عقيده را به دانشمندان شيعى نسبت داده در حالى كه چنين نيست و بسيارى از دانشمندان ما عقيده ديگرى دارند كه شرح خواهيم داد.
ولى روشن است كه اين معنى به هيچ وجه با آيه فوق نمى‏سازد زيرا آيه فوق اين دو دسته را از يكديگر جدا كرده و در برابر هم قرار داده است و پرهيز از يكى را موجب بخشودگى ديگرى مى‏شمارد (دقت كنيد).
ولى اگر به معنى لغوى كبيره بازگرديم، كبيره هر گناهى است كه از نظر اسلام بزرگ و پر اهميت است، و نشانه اهميت آن مى‏تواند اين باشد كه در قرآن مجيد، تنها به نهى از آن قناعت نشده، بلكه به دنبال آن تهديد به عذاب دوزخ گرديده است، مانند قتل نفس و زنا و رباخوارى و امثال آنها، و لذا در روايات اهل بيت ع مى‏خوانيم:
الكبائر اللتى اوجب اللَّه عز و جل عليها النار
: گناهان كبيره گناهانى است كه خداوند مجازات آتش براى آنها مقرر داشته است مضمون اين حديث از امام باقر ع و امام صادق ع و امام على بن موسى الرضا ع نقل شده است.
و بنا بر اين بدست آوردن گناهان كبيره و شناخت آنها با توجه به ضابطه فوق كار آسانى است، و اگر ملاحظه مى‏كنيم، در پاره‏اى از روايات تعداد كبائر، هفت و در بعضى بيست و در بعضى هفتاد، ذكر شده منافات با آنچه در بالا گفته شد ندارد، زيرا در حقيقت بعضى از اين روايات اشاره به گناهان كبيره درجه اول و بعضى به- گناهان كبيره درجه دو و بعضى به همه گناهان كبيره اشاره مى‏كند.گناه صغيره گناهي است که مستقيم در قرآن وعده عذاب نيامده است و عقوبت و عذاب دردناک براي آن در نظر گرفته نشده است مانند رو به قبله قضاي حاجت کردن, در نماز جماعت عمدا از امام جماعت جلو افتادن, سجده سهوي را عمدا به موقع انجام ندادن و بسياري ديگر از خطاهايي که روزمره ممکن است همه درگير آن بوده و جزء گناهان صغيره محسوب گردد.
در روايات داريم كه انسان بايد به عظمت خدايي كه او را عصيان مي كند نگاه كند نه به كوچكي و يا بزرگي گناه و از اين ديدگاه هيچ گناهي كوچك نيست. براي آگاهي بيشتر ر.ك : گناهان كبيره , سيد عبدالحسين دستغيب .
4- نكته مهمى كه در اينجا بايد به آن توجه داشت اين است كه گناهان صغيره، در صورتى صغيره هستند كه تكرار نشوند و علاوه بر آن به عنوان بى اعتنايى و يا غرور و طغيان انجام نگيرند زيرا صغائر طبق آنچه از قرآن و روايات اسلامى استفاده مى‏شود در چند مورد تبديل به كبيره مى‏گردد:
1- در صورتى كه تكرار گردد، همانطور كه از امام صادق ع نقل شده كه فرمود:
لا صغيرة مع الاصرار
: هيچ گناهى با تكرار صغيره نيست .
2- در صورتى كه گناه را كوچك بشمرد و تحقير كند، در نهج البلاغه مى‏خوانيم:
اشد الذنوب ما استهان به صاحبه
: شديدترين گناهان آن است كه مرتكبش آن را كوچك بشمرد .
3- در صورتى كه از روى طغيان و تكبر و گردنكشى در برابر فرمان پروردگار انجام شود، اين موضوع را از آيات مختلفى اجمالا مى‏توان استفاده كرد از جمله آيه 37 نازعات: اما آنها كه طغيان كنند و زندگى دنيا را مقدم بشمرند جايگاهشان دوزخ است.
4- در صورتى كه از افرادى سر بزند كه موقعيت خاصى در اجتماع دارند و لغزشهاى آنها با ديگران برابر محسوب نمى‏شود، چنان كه قرآن در باره همسران پيامبر ص در سوره احزاب آيه 30 مى‏گويد: اگر شما كار زشتى انجام دهيد مجازات آن را دو برابر خواهيد ديد. و از پيغمبر اكرم ص نقل شده كه فرمود:
من سن سنة سيئة فعليه وزرها و وزر من عمل بها لا ينقص من اوزارهم شيئا
: هر كس سنت بدى بگذارد گناه آن بر او است و همچنين گناه تمام كسانى كه به آن عمل كنند، بدون اينكه از گناه آنها چيزى كاسته شود!
5- در صورتى كه از انجام گناه خوشحال و مسرور باشد و به آن افتخار كند چنان كه از پيغمبر اكرم ص نقل شده كه فرمود:
من اذنب ذنبا و هو ضاحك دخل النار و هو باك هر كس گناهى كند در حالى كه خندان باشد در آتش وارد مى‏شود در حالى كه گريان است.
6- در صورتى كه عدم مجازات سريع خداوند را در برابر گناه خود دليل بر رضايت خدا بشمرد و خود را مصون از مجازات و يا محبوب در نزد خدا بداند، چنان كه قرآن در آيه 8 سوره مجادلة از زبان بعضى از گنهكاران مغرور نقل مى‏كند كه آنها در پيش خود مى‏گويند چرا خداوند ما را مجازات نمى‏كند و سپس قرآن اضافه مى‏كند كه آتش دوزخ براى آنها كافى است .
تفسير نمونه، ج‏3، ص: 359

پرسمان دانشجویی