تعارف در اخلاق اسلامي | کتابخانه مجازی الفبا

آيا در اخلاق اسلامي چيزي شبيه تعارف وجود دارد؟ و اينكه ما قلبا دوست نداريم كسي مهمان ما شود اما براي احترام از او دعوت كنيم كار درستي است؟

متاسفانه يكي از آداب غلط در بين ما ايرانيان تعارفات دروغين مي باشد.
آيت الله بروجردي درباره علامه درچهاي نقل مي كند كه:
اغلب غذاي ايشان به هنگام ناهار و شام، نان و ماست بود كه مختصري نعناء خشك هم به آن اضافه مي كردند و كمتر اتفاق مي افتاد كه غذاي پخته مثل آبگوشت داشته باشند. از جمله ويژگي هاي ايشان آن بود كه هنگام غذا خوردن از تعارفات مرسوم خودداري مي كردند
يك روز از ايشان سؤال كرديم كه چرا در هنگام غذا خودرن تعارف نمي كنيد؟
پاسخ دادند: «در تمام مواقع خوف آن دارم كه تعارفم دروغ باشد و خداي ناكرده جزء دروغگويان محسوب شوم؛ چون افرادي كه هنگام غذا خوردن بر من وارد شده اند، يا مي دانستم كه غذا خورده اند و در اين صورت تعارف كردن معنايي نداشت؛ يا احتمال مي دادم غذاي مرا نپسندند و يا اينكه غذاي موجود فقط به اندازه خودم بوده و من هم بي اندازه گرسنه بوده ام.
به هر حال چون احساس مي كنم در اين گونه موارد تعارف بنده معنايي ندارد و شائبه دروغ نيز به آن وارد است، از تعارف خودداري مي كنم. (كتاب قصه هاي خواندي از چهره اي ماندني )
تعارف از نگاه اهل بيت (عليهم السلام):
اسماء بنت عميس مي گويد:« در شب زفاف عايشه، رسول خدا (صلي الله عليه و آله) ظرف شيري را به من داد و فرمود: به زنها بده تا بخورند، (وقتي به آنها تعارف كردم) آنها گفتند ميلي به نوشيدن شير نداريم. رسول خدا (صلي الله عليه و آله) فرمود: بين گرسنگي و دروغ جمع نكنيد. اسماء گفت: يا رسول الله (صلي الله عليه و آله) اگر چيزي را كه به آن ميل داريم و بگوييم ميل نداريم، آيا دروغ شمرده مي شود؟! فرمودند: به درستي كه دروغ در نامه عمل ثبت مي شود هرچند كوچك باشد.»( سفينة البحار، ج2، ص473)
روزي امام صادق (عليه السلام) به همراه فرزندش اسماعيل در مجلسي بودند، يكي از دوستان آن حضرت وارد شد و سلام كرد و سپس نشست، وقتي حضرت از جاي برخواستند كه از مجلس خارج شوند، آن شخص نيز از جاي برخواست و به اتّفاق امام( عليه السلام) به راه افتاد، در راه همراه امام بود، تا اينكه به درب خانه ي امام رسيدند، امام( عليه السلام) بدون اينكه به آن شخص تعارف كنند از او جدا شده و وارد خانه شدند، در اين هنگام اسماعيل به حضرت عرض كرد: اي پدر چرا به آن شخص تعارف نكرديد و نفرموديد داخل منزل شود؟! حضرت فرمود: آمدنش در خانه موردي نداشت (يعني آمادگي پذيرش او را نداشتم) اسماعيل گفت: اگر تعارف مي كرديد او خودش نمي آمد. حضرت فرمود: دوست ندارم كه خداوند نام من را جزء كساني ثبت فرمايد كه در تعارف زياده روي مي كنند. (يعني تعارف هاي دروغين مي كنند)( بحارالانوار، ج72، باب العرض علي اخيك، ص457)
اما اين نكته نيز قابل ذكر است كه اگر تعارف همراه دروغ و امر حرام ديگري نباشد و در عرف احترام به مومنين و بزرگترها محسوب شود جزء مطالب ذكر شده نمي باشد.

پرسمان دانشجویی