سير و سلوک عقلاني | کتابخانه مجازی الفبا

پسري 15 ساله هستم گناه نمي کنم و سعي مي کنم واجباتم را انجام دهم نماز را اکثرا به جماعت و در مسجد مي خوانم ورزش مي کنم و درسم هم زياد است دارم براي المپياد آماده مي شوم. مي خواهم از شما براي خودسازي بيشتر برنامه بگيرم. به نظر شما من بايد چه کارهاي ديگري انجام دهم؟ چه کتاب هايي را بخوانم، ذهنم هنوز به گناهان سابق مشغول مي شود و دوباره وسوسه مي شوم؟

دوست خوبم . شما در حقيقت طالب سير و سلوك هستيد، ولي بايد بدانيد كه سلوك الي الله دو مرحله دارد. سلوک عقلاني و سلوک عرفاني. وظيفه ابتدايي انسان سلوك عقلاني است و سلوک عرفاني بعد از آن است. براي سلوک عقلي نياز به استاد خاص نيست، پس بايد با مطالعه, تفکر، تحصيل علم و استفاده از علما و اساتيدي که در حوزه علوم ديني نقلي وعقلي تبحر دارند ،انسان به مرحله اي برسد که براي تمام انديشه و باورها و اخلاق و اعمالش حجت داشته باشد.
بعد براي سير و سلوک عرفاني خود خداي متعال وعده داده است که نياز به استاد راهنما را تامين نمايد، ان جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا- بنابراين بايد ابتدا به سلوک عقلي و انجام وظايف واجب و ترک حرام و اصلاح اخلاق و عقايد کوشيد و بعد وارد راه عرفان و عشق شد.
آنچه گفته شد قانون کلي سلوک بود. اما در مورد شما گفتني است: وضعيتي که داريد براي شما در اين سن خوب است. يعني درس خواندن و ورزش کردن و انجام واجبات و خواندن نمازها به موقع و در مسجد و ترک گناه. اين براي شما از جهت عملي ايده آل است، کار اساسي اي که شما بايد براي انجام اهتمام فراوان داشته باشيد تقويت عقلانيت و بالا بردن اطلاعات ديني است. يعني شما در مرحله سلوک عقلاني هستيد و بايد تمام همت خود را مصروف آن نماييد. سعي کنيد در زمينه هاي عقايد و اخلاق و احکام عملي سطح مطالعات خود را بالا ببريد و تا مي توانيد اعمال خود را عالمانه و آگاهانه نماييد.
برنامه شما تا چند سال مطالعه و تحقيق و آشنا شدن با دليل و منطق عقايد و اخلاق و احکام اسلامي است و توصيه مي کنيم تنها در صورتي وارد سلوک عرفاني و انجام مستحبات شويد که سلوک عقلاني شما به کمال خود رسيده باشد.
براي سلوک عقلاني لازم است خود شما سري به کتاب خانه يا کتاب فروشي ها بزنيد و کتاب هايي را در بخش عقايد اسلامي و شيعي و تاريخ اسلام و شيعه و اخلاق اسلامي که با سن و سطح تحصيلي شما مناسب باشد پيدا و مطالعه نماييد. در اين زمينه مي توانيد به روحانيون يا عالماني که مي شناسيد مراجعه و مشورت بگيريد. در مورد احکام هم بايد مرجع انتخاب کنيد و اعمالي که انجام مي دهيد مستند به قول و فتواي مرجع ديني باشد. در سايت ما کتاب هاي اخلاقي فراواني هست مي توانيد رجوع کنيد.
دو نکته: سلوک عقلاني هم شامل سلوک نظري مي شود هم سلوک عملي . يعني عمل کردن به حجت شرعي هم جزء سلوک عقلاني است لذا اين مرحله صرفا شامل يادگيري و تفکر و تحقيق نمي شود و شامل عمل هم مي گردد. عقل نظري و عقل عملي هر دو در اين نوع سلوک دخيل هستند.
دوم اينکه اين مرحله از سلوک بسيار مهم است و در حقيقت گردنه راه خدا است و سخت هم هست بنابراين هر چند سال هم طول بکشد مهم نيست مهم اين است که انسان به حد نصابي از عقلانيت برسد و مطمئن شود که تمام انديشه و اخلاق و عمل او مستند به حجت شرعي و عقلاني است.
نتيجه سلوک عقلاني قوت عقلانيت در انسان است که باعث مي شود هواي نفس او کاملا تعديل شده و تحت حکومت عقل قرار گيرد. تسلط عقل بر نفس و قواي نفساني و تعديل آن زمينه و عامل اصلي موفقيت انسان سالک در سلوک عرفاني خواهد بود. گفتني است که در سلوک عرفاني انسان بايد به فناي في الله برسد و از خودش بگذرد, کسي که اسير نفس اماره و هواي نفس است هرگز نمي تواند به توحيد عملي برسد و فاني در خداوند شود.
سلوک عرفاني سن خاصي ندارد. در صورتي که انسان به حد نصابي از عقلانيت که همان قرب فرايض است برسد کم کم وارد سلوک عرفاني که همان قرب نوافل است، مي شود و فرصت خود را بيشتر صرف مستحبات و رياضات و ارتباط عاشقانه با خدا خواهد کرد و فناي عملي در خدا را تمرين خواهد نمود.
اگر به صورت قوي وارد سلوک عقلاني و مطالعه و تحقيق درباره دين و عقايد و آثار ديني شويد، فرصت نفوذ شيطان در شما کم مي شود و قادر خواهيد بود بر ذهن و فکر خود نيز کنترل داشته باشيد و فکر شما متوجه عوالم زيباي عقلاني مي شود و از نفسانيت انصراف خواهد يافت.
علت اصلي اين که توصيه مي کنيم اول سلوک عقلاني خود را کامل کنيد، بعد به وادي عشق و عرفان وارد شويد، اين است که انسان سه بعد دارد. بعد طبيعت، بعد عقل و بعد دل. مشکل اکثر مردم ا ين است که مي خواهند با جهش از عالم طبيعت و نفسانيت ناگهان وارد وادي دل و عشق و عرفان بشوند و لذا موفق نيستند. اين مانند اين است که کسي بخواهد از پله اول ناگهان به پله آخر نردبان صعود کند.
راه صحيح آن است که انسان با تلاش در وادي عقلانيت و استدلالي کردن تمام ابعاد زندگي خود کم کم از وادي نفس و طبيعت فاصله بگيرد و بعد وارد وادي عشق و عرفان شود. کارکرد عقلانيت همين است که انسان را از دنيا خارج مي کند و او را آماده ورود به عالم دل و عرفان مي نمايد.
مهمترين کتاب هايي که لازم است پيوسته بخوانيد قرآن کريم و روايات معصومين ع است. قرآن کريم مهمترين اثر عقلاني و عرفاني اسلام است که مي تواند قواي عقلاني و ايماني انسان را تقويت نمايد و انگيزه عمل و اخلاق را در انسان ايجاد کند.

پرسمان دانشجویی