چيستي و راهکار خوش رفتاري | کتابخانه مجازی الفبا

خوش رفتاري چيست؟

هسته مركزي خوش‌رفتاري عبارت است از: داشتن رفتاري در حد وسط كه هم وقار و متانت از دست نرود و هم شادي آفرين و لذت بخش باشد.
براي رسيدن به اين هدف بايد در دو زمينه و دو سطح برنامه ريزي كرد: اول در سطح منش و شخصيت، دوم در سطح رفتار.
در سطح منش و شخصيت، لازم است انسان خود را به صفاتي مزين كند كه از فرد شخصيتي متين و باوقار و در عين حال خوش مشرب و دوست داشتني و محبوب بسازد. صفاتي مانند: تواضع، انسان دوستي، صداقت و يك رنگي، فداكاري، گذشت، مهرباني، جوانمردي، ايثار و ساير خلق و خوي هاي انساني.
در روايتي امام صادق (عليه السلام) فرمود: شيعيان ما مانند عسل شيرينند و اگر مردم آنها را بشناسند از شدت علاقه و محبت به آنها، نزديك است كه مانند عسل ايشان را بخورند.
اما در سطح رفتار نيز راهكارهايي وجود دارد. نكته اي كه قبل از پرداختن به اين راهكارها لازم است گفته شود، اين است كه عامل زيربنايي براي خوش‌رفتاري، همان عوامل شخصيتي است كه در بالا بيان شد؛ زيرا تنها چيزي كه اثري عميق بر روابط ما با ديگران مي گذارد، همين عوامل است. عوامل رفتاري بدون داشتن پشتوانه شخصيتي، فقط تأثير موقتي دارند. البته اين سخن بدان معنا نيست كه اين عوامل اهميتي ندارد، بلكه بسيار هم مهم است.
در اينجا راهكارهاي رفتاري را از دو منظر ديني و روان شناسي مطرح مي كنيم:
1. در آموزه‏هاى دينى راه‏هاى خوش‌رفتاري با مردم مطرح شده است:
يكم. خوشرويى در ديدار.
دوم. دلجويى در غياب.‏
سوّم. گشاده‏رويى در حضور.
چهارم. عفو و اغماض از خطاها و اشتباهات ديگران‏.
پنجم. ادب و نزاكت، اخلاص و وفادارى.‏
ششم. پرهيز از تندى و خشونت، كدورت و كينه، تمسخر و تحقير، خدعه و مكر، غرور و بى‏وفايى.‏
هفتم. پيوستن در برابر بريدن، كرامت در مقابل حقارت، بذل و بخشش به ازاى محروميت و تلافى غيبت با يادكرد نيك.
2. علم روانشناسي در مباحثي كه در آنها از روابط اجتماعى و مهارت‏هاى زندگى بحث مي كنند، هم‏سو با آموزه‏هاى مذهبى، به عواملى اشاره مى‏كنند كه در برقرارى ارتباط و خوش‌رفتاري با ديگران، مؤثر است. اين عوامل عبارتند از:
الف. مهارت در گوش‏دادن و فهميدن پيام‏هاى آشكار و نهفته كلام ديگران.‏
ب. دريافت پيام‏هاى غير كلامى از قبيل وضع بدن، حالت چهره، تماس چشمى، تن صدا و ساير نشانه‏هايى كه به همراه پيام كلامى منتقل مى‏شوند.
پ. پاسخ‏دهى و واكنش بى‏واسطه، صادقانه، دلسوزانه و همدلانه به پيام‏هاى كلامى و غيركلامى طرف مقابل‏.
ج. كار خود را با تحسين و قدردانى صميمانه از طرف مقابل شروع كنيد.
چ. با اندكى تفحص و جستجو، برنامه خود را با برجسته كردن يك يا چند نكته مثبت و ارزشمند در طرف مقابل و تحسين صادقانه از وى به خاطر وجود آن امر مثبت ارتباط خود را با وى پى‏گيرى نمائيد.
خ. در صورتى كه اشتباه و لغزشى در وى مشاهده كرديد مستقيما از او گلايه نكنيد و وى را مورد انتقاد مستقيم و سرزنش خود قرار ندهيد.
د. قبل از انتقاد از ديگران درباره اشتباهات خود حرف بزنيد.
ذ. صميمانه ديگران را دوست داشته باشيد و به آنها اين محبت باطنى خود را اعلام كنيد.
ر. به ديگران اعتبار بدهيد و كارى كنيد كه احساس كنند مهم هستند.
ز. در طرف مقابل نسبت به كارى كه مى‏خواهد انجام دهد ميل شديدى ايجاد كنيد و به عبارت ديگر فضاى روانى لازم را براى انجام آن عمل فراهم نمائيد.
س. هر رفتارى را كه از ديگران نسبت به خود انتظار داريد همان را با ايشان در پيش گيريد.
ش. سعى كنيد نقطه نظرات و ديدگاههاى خويش را بر ديگران تحميل نكنيد.
در تكميل مباحث گذشته به مطالبي تحت عنوان فنون ارتباط موثر اشاره مي نماييم. بعضى از اين فنون عبارت است از:
1- برخورد شاد: سلام، احوالپرسى توأم با تبسّم، صميميت و احترام، اولين فن موثر ارتباطى با ديگران است. لحظه اول ملاقات از اهميّت فوق‏العاده‏اى برخوردار است. در فرهنگ دينى ما، نسبت به سلام‏كردن، مصافحه و تبسّم، احترام، محبّت و ابراز علاقه قلبى سفارش و اهتمام فراوان شده است.
عدى بن حاتم مى‏گويد: وارد مدينه شدم. پيامبر مرا شناخت از جاى خود برخاست و دست مرا گرفته به خانه خود برد... من از فروتنى وى غرق حيرت شدم و از اخلاق پسنديده و ملكات فاضله، و از احترام فوق‏العاده‏اى كه نسبت به تمام افراد قائل بود دريافتم كه وى فرد عادى، و فرمانرواى معمولى نيست.
حتّى وقتى كه انسان عميقاً غمگين و ناراحت است، بايد در برخورد با ديگران، خود را شاد نشان دهد و تبسّم نمايد؛ چنان كه امام على (عليه السلام) در توصيف مؤمن مى‏فرمايد: شادى مؤمن در چهره او، واندوه وى در دلش پنهان است (المؤمنُ بِشرهُ فى وَجهه، و حُزنه فى قلبه)
يكي ديگر از موارد خوش‌رفتاري، داشتن روحيه شوخي و مزاح است. ولي بايد توجه داشت كه شوخي كردن رفتار بسيار ظريفي است كه اگر مناسب نباشد تأثير معكوس مي دهد. يعني به جاي شاد كردن، سبب ناراحتي فرد مي شود. پس بايد در شوخي ها به شخصيت فرد لطمه وارد نشود و احترام او كاملا حفظ شود.
2- گوش‏دادن فعّال‏: تمام مردم دوست دارند سكوت را شكسته، صحبت كنند. آنها مايلند احساسات و افكارشان را به ديگران منتقل سازند. پيامبر بلندمرتبه اسلام، شنونده بسيار خوبى بود. همين اخلاق نيك، او را مقبول و محبوب امّت مسلمان و حتّى غيرمسلمانان ساخت.
3. ابراز احساسات‏: يكى از عوامل مؤثر در برقرارى ارتباط با افراد جامعه، تشخيص دقيق احساسات طرف مقابل و برجسته‏كردن آنهاست. ما با بازگردانى احساسات، به گوينده القا مى‏كنيم كه سخنان او را فهميده‏ايم و براى او ارج و احترام ويژه‏اى قائليم.
به طور مثال: - حركت سر به نشانه تاييد گفتار طرف مقابل،‏ - لبخند كوتاه به دنبال خوشحالى گوينده،‏ - بازكردن چشم‏ها و كشيدگى صورت به موقع شگفت‏زندگى،‏ - جمع‏كردن پيشانى و انقباض عضلات صورت در زمان شنيدن يك خبر ناگوار، - تحسين زبانى و استفاده از بعضى تكيه‏كلام‏ها چون آفرين! چه جالب! - تصديق و تأييد با استفاده از كلماتى نظير خُب، درسته و...
4. اهتمام به امر وداع و خداحافظى در پايان صحبت و ابراز علاقه نسبت به ادامه ارتباط و شنيدن بيشتر سخنان طرف مقابل. به طور كلّى خوش‌رفتاري و برخورد صحيح با مردم يك مهارت است كه هميشه نياز به اصلاح و تقويت دارد و حتّى در مورد آن بايد آموزش ديد و آن را در موقعيت‏هاى مختلف تمرين كرد، تا اين كه به شكل نوعى تخصص و رفتار پايا درآيد.
سلامت و سعادت شما آرزوي ما است.

پرسمان دانشجویی