چيستي هوا و هوس شيطاني | کتابخانه مجازی الفبا

هوا و هوس چيه؟ راهكاراي مقابله با آن چيه؟ هوس شيطاني منظورمه.

ميل نفس و خواهش دل به كامراني و شهوات را هوي و هوس نامند.
از نظر فلسفي نفس نشاني از روح انسان است كه مديريت قواي نفساني مانند شهوت و غضب، تن و جنبه هاي طبيعي انسان را به عهده دارد. بايد دانست كه در مديريت نفساني طبيعيت انسان، غرايز نقش به سزايي دارند و نفس با استفاده از غرايز است كه كشور تن آدمي را اداره مي كند. اما در اغلب موارد به دليل افزون خواهي نيروهاي نفساني و تمايل به افراطي گري آدمي دچار شهوت و غضب مفرط و خواسته هاي افراطي در راستاي كاميابي و لذت طلبي و راحت خواهي مي شود، كه به آن هواي نفس اطلاق مي گردد.
از نظر قرآن كريم نفس داراي مراتبي است. پايين ترين مرتبه نفس به نفس اماره، يعني نفسي كه به بدي ها امر مي كند، گفته مي شود. در يك مرحله بالاتر و بعد از آن كه شخص با خودسازي به مرتبه نفس لوامه، يعني نفس ملامت گر مي رسد، اين نفس كه همان وجدان اخلاقي انسان است، او را به خوبي ها امر مي كند و از بدي ها با سرزنش كردن از درون باز مي دارد.
در نتيجه اين تعريف مي توان گفت: هوا به معناي خواسته است و پيروي از هواي نفس؛ يعني تبعيت از خواسته هاي افراطي نفس اماره.
هواي نفس از آن جهت مذموم است كه زمينه ساز انواعي از انحرافات عملي و اخلاقي و اجتماعي و حتي پديد آمدن بيماري هاي رواني و بدني براي انسان مي شود و آدمي را به وادي گمراهي و ظلم و گناه و خروج از ربقه انسانيت و ايمان سوق مي دهد.
از ديدگاه لغويين هوي در ميل هاي مذموم و ممدوح هر دو به كار مي رود اما در قرآن بيشتر در خواهش هاي مذموم به كار مي رود. (سيد علي اكبر قرشي، قاموس قرآن، نشر دار الكتب الاسلاميه، ج 7، ص 171) «وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَ الَّذينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا؛ و هوسهاى كسانى را كه آيات ما را تكذيب كردند پيروى مكن». (سوره انعام، آيه 150)
مي توان گفت: هواي نفس به هر عمل و رفتار، ظاهري و باطني گفته ميشود كه در جهت مخالف خواسته و اراده خداوند متعال باشد. ما بنده خدا هستيم و وظيفه بنده بندگي است. گاهي اموري نفساني مانع بندگي انسان مي شود که به اين امور هواهاي نفساني گفته مي شود. غفلت ازياد خدا، فراموش كردن نعمتها، نيكيها، حكومت واقتدار الهي و پيروي از شيطان و شيطان صفتان، افراط و تفريط در اعمال و رفتار، برخي از مصاديق پيروي از هواي نفس ميباشد. خداوند متعال در سوره كهف با اشاره به اين نكته ميفرمايد: وَ لا تُطِعْ مَنْ اَغْفَلْنا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنا وَ اتّبَعَ هَواهُ وَ كانَ اَمْرُهُ فُرُطاً; } اي رسول ما! از كساني كه قلبشان را از ياد خود غافل ساختيم اطاعت مكن ؛ همانها كه از هواي نفس پيروي ميكردند و كارهايشان از روي افراط و تفريط است.
در قرآن پيروي از هوي نفس مورد نكوهش و مذمت قرار گرفته است و كساني كه از هوي و هوس پيروي نمي كنند مورد ستايش و تشويق پروردگار متعال قرار گرفته اند: «وَ أَمّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوى‏* فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوى‏؛ و اما كسى كه از ايستادن در برابر پروردگارش هراسيد و نفس خود را از هوس باز داشت. پس جايگاه او همان بهشت است». (سوره نازعات، آيه 41)؛ (بهاء الدين خرمشاهي، دانشنامه قرآن، انتشارات دوستان، ج 2، ص 2358)
در روايات اهل بيت (ع) نيز روايات متعددي پيرامون خطر هوي نفس و لزوم مخالفت با هوس ها وارد شده است از جمله در روايتي از حضرت علي (ع) نقل شده: «انّ طاعه النفس و متابعه اهويتها اس كل محنه و رأس كل غوايه؛ فرمانبري از نفس و پيروي از هوس هاي آن، شالوده هر رنج و سرچشمه هر گمراهي است».
و در روايت ديگري آمده: «ملاك الدين مخالفه الهوي؛ اساس دين، مخالفت با هواي نفس است».(امام علي عليه السلام) و نيز فرموده: «اياكم و غلبه الشهوات علي قلوبكم فان بدايتها ملكه و نهايتها هلكه؛ زنهار از چيره آمدن شهوت ها بر دل هايتان، زيرا كه آغاز آن ها بندگي است و انجامشان نابودي». و فرمود: «مبادا هوس بر شما چيره آيد، زيرا كه آغاز آن فتنه و گمراهي است و فرجامش رنج». (محمدي ري شهري، ميزان الحكمه، ترجمه حميد رضا شيخي، نشر دار الحديث، ج 14، ص 6690،).
«مبارزه با هوا و هوس»
دغدعه شما براى نظارت و كنترل هوا و خواسته هاي افراطي نفس اماره، خصلتى ستودنى و نعمتى بزرگ است. واقعيت آن است كه برخى به كلى از نفس خود غافل مى‏شوند و آن را به فراموشى مى‏سپارند، ولى برخى نيز اين توفيق را مى‏يابند كه همواره نسبت به لغزشهاي نفس خويش نگران باشند و در يك جدال و كشمكش دائمي با خواسته هاي افراطي آن بسر برند. گاهى كسى دشمنى دارد و يا بيمارى اي دارد، ولى از آن مطلع نيست و اقدامى براى دفع آن نمى‏كند. اين خطرناك ترين نوع دشمن و زيانبارترين نوع بيمارى است. جمله‏اى را به حضرت مسيح(ع) نسبت مى‏دهند كه فرموده است: بيمار كسى نيست كه از دردى رنج مى‏برد، بيمار حقيقى آن است كه بيمار است ولى خود را سالم مى‏پندارد. لذا اين دغدغه و نگرانى را در خود حفظ و تقويت كنيد، اگر چه نگرانى‏ها براى انسان مفيد نيستند، ولى اين نوع نگرانى سود محض است.
براي اينكه در اين مسير موفق باشيد موارد زير توصيه مي شود:
1- با دوستان پاك و با تقوا رفاقت كنيد. 2- از دوستانى كه حريم حدود الهى را مى‏شكنند به شدت پرهيز كنيد. 3- در مجالس دعا و محافل موعظه و نماز جماعت شركت كنيد. 4- پرخورى و نيز از خوردن غذاهاى چرب و پرانرژى و تحريك كننده پرهيز كنيد. البته بايد مواظب سلامتى خود باشيد. 5- از مشاهده صحنه‏هاى مهيج و تحريك كننده دورى كنيد. 6- ورزش را در برنامه منظم و روزانه خود قرار دهيد. 7- سعى كنيد هيچ گاه تنها نشويد. 8- برنامه منظم مطالعاتى براى خود قرار دهيد و سعى كنيد فرصت‏هاى خود را با تفكر و مطالعه مناسب خصوصا پيرامون گناه و آثار زيانبار آن بر جسم و روح انسان، پر كنيد. 9- در صورت توان و امكان هفته‏اى يكى دو روز، روزه بگيريد.
شهوت و افراطي گري در خوردن، سخن گفتن، خوابيدن، نگاه كردن به نامحرم، شهوت جنسي، خشم و عصبانيت بي مورد و لذت طلبي مفرط از مواردي است كه بايد با آن مبارزه كرد. براي مطالعه بيشتر به كتاب هاي اخلاقي و روايي رجوع شود.
منابع اصلي اخلاق اسلامي:
-راه روشن, ترجمه مهجه البيضاء فيض كاشاني
- اخلاق اسلامي, ترجمه جامع السعادات ملا مهدي نراقي
- معراج السعاده، ملا احمد نراقي
- نقطه هاي آغاز در اخلاق عملي آيت الله مهدوي كني
- اخلاق در قرآن (3 جلد) مصباح يزدي
منابع بيشتر:
- خودشناسي براي خودسازي، مصباح يزدي
- تهذيب نفس، ابراهيم اميني
- مقالات استاد محمد شجاعي
- خودسازى، شهيد باهنر
- خودسازى، محمد يزدى
- جهاد با نفس، ج 3، حسين مظاهرى
از آنجايي كه دغدغه جوانان در اين خصوص بيشتر ناظر به كنترل شهوت است، پيشنهاد مي كنيم به آدرس اينترنتي زير برويد و دو مقاله اي كه در اين آدرس در مورد خودارضايي و كنترل شهوت هست مطالعه نماييد.
http://www.porseman.org/archview.aspx?grp=7

پرسمان دانشجویی