روز عرفه | کتابخانه مجازی الفبا

روز عرفه چه روزیه؟

وجه تسمیه این روز به عرفه:
وجه تسميه آنرا چنين گفته اند كه جبرائيل عليه السلام هنگامي كه مناسك را به ابراهيم مي آموخت، چون به عرفه رسيد به او گفت :عَرَفتَ( شناختی)؟ و او پاسخ داد: آري، لذا به اين نام خوانده شد. و نيز گفته اند سبب آن اين است كه مردم از اين جايگاه به گناه خود اعتراف مي كنند و بعضي آن را جهت تحمل صبر و رنجي مي دانند كه براي رسيدن به آن بايد متحمل شد. چرا كه يكي از معاني «عرفه» صبر و شكيبايي و تحمل است. (1)
روز عرفه روزشناخت ومعرفت است. عرفه روز عرفان حقيقي خالق هستي از راه راز ونياز وتوبه است.
دعاى عرفه در این روز خوانده می شود، این دعا از سالار شهيدان اباعبدالله الحسين(ع) مى ‏باشد. بشر و بشير فرزندان غالب اسدى مى ‏گويند ما در روز عرفه در عرفات خدمت امام حسين(ع) بوديم. حضرت از خيمه به همراه اهل بيت، فرزندان و شيعيانشان خارج شدند و ايستادند در سمت چپ كوه (جبل الرحمة) در زير آسمان و دست‏هاى خود را با حالت خشوع مقابل صورت گرفتند و اين دعا را خواندند( این دعا در مفاتیح الجنان موجود می باشد).
اين كه اين دعا مربوط به همان سالى باشد كه حضرت به كربلا رفتند به نظر مى ‏رسد اين گونه نباشد. بنا به آن چه در برخى مقتل‏ها و در روايتى از امام صادق(ع) آمده است امام حسين(ع) در آن سال حجّشان را تبديل به عمره كردند و در روز هشتم ذى‏ الحجه و طبق نقلى در ششم ذى‏ الحجه به سمت عراق حركت كردند(بحار، ج 45، ص 85 - 86).
گرچه همة حالات زندگي براي نيايش مناسب است ولي دوران پربار حج و حضور در مواقف آن، شكوه بيشتري براي دعا و تأثير فراوانتري براي نيايش به درگاه پروردگار جهان دارد و چون دعا از ضمير صاف، مورد قبول است و احرام و آهنگ كعبة ازاد و پاك، در تصفية ضمير تأثير به سزايي دارد، نيايش در حج و دعا در مواقف آن بهترين اثرها را به همراه خواهد داشت. از اين رو براي هر برنامه از مناسك حج. دستور ويژه‎اي در مورد نيايش داده شده است و عمدة آن دعاي عرفه در صحراي عرفات و همراه تودة مردم گرد آمده از سراسر جهان و عُشاق مشعر و مشتاقان كوي مناست.

دعا برای دیگران در این روز:
روايات فراواني دربارة اعمال روز عرفه و هنگام وقوف در عرفات، به ويژه كيفيت دعا در آن موقف نقل شده كه بخشي از آنها در خصوص دعاهاي آن روز، مانند دعاي عرفه امام حسين و دعاي امام سجّاد(ع) است و بخشي نيز در اهتمام و ترغيب به دعا كردن به ديگران است، به گونه‎اي كه برخي شاگردان اهل بيت عصمت و طهارت(ع) همه همّ خود را در آن سرزمين كه دعاها در آن مستجاب است، صرف دعا براي غير مي‎كردند. علي‎بن ابراهيم در اين باره از پدرش نقل كرده كه گفت: عبدالله بن جندب را در عرفات ديدم كه زماني طولاني دست به سوي آسمان بلند كرده، سيلاب اشك از گونه‎هايش بر زمين سرازير بود، به گونه‎اي كه من شخص ديگري را اينچنين در حال مناجات نديدم. هنگامي كه مردم از عرفات عازم مشعر بودند به او گفتم: كسي را بهتر از تو در حال نيايش نديدم. عبدالله گفت: به خدا سوگند در آن حال فقط برادرانم را دعا مي‎كردم؛ زيرا از امام كاظم(ع) شنيدم كه فرمود: كسي كه به دور از چشم برادر (ايماني)اش در حق وي دعا كند از جانب عرش ندا داده مي‎شود كه صدهزا برابر آنچه براي او خواستي نصيب تو خواهد شد: «من دعا لأخيه بظهر الغيب نودي من العرش: ولك مأة ألف ضعف مثله». پس شايسته نبود كه من صدهزار برابر دعاي مستجاب را به خاطر يك دعا كه برآورد شدنش معلوم نيست واگذارم. (كافي، 2/508 و 4/465) مشابه اين نقل، درباره ديگر صحابه نيز روايت شده است. (كافي، 4/465 ـ 466).روز بخشیده شدن گناهان:
در روايت از حضرت صادق(ع) چنين آمده است: «انه من لم يغفر له في شهر رمضان لم يغفرله الي قابل الا ان شهيد عرفه؛ اگر کسي در ماه رمضان آمرزيده و بخشوده نگردد تا رمضان آينده آمرزيده نمي شود مگر اين که روز عرفه (نهم ذي الحجه) را درک کند» (مفاتيح، اعمال ماه رمضان).توضیحی در مورد دعای عرفه:
دعاهاي خاص حج آكنده از بركات زماني و مكاني و غير آن است. بهترين نيايشي كه جنبه سياسي ـ عبادي حج و زيارت را به خوبي تبيين مي كند، دعاي عرفه عارف معروف در بين اهل معرفت و سيد شاهدان كوي شهود و شهادت، سالار جانبازان ميدان نبرد توحيد عليه طاغوت، و سرور پاكان و آزادگان، در ساحت فضيلت حضرت حسين بن علي(س) است؛ زيرا حضرتش در اين دعا هم دستور كفر ستيزي و راه طاغوت زدايي و رسم سلحشوري و سنّت سركوبي جنايتكاران را ارائه مي كند و هم ستايش حكومت اسلامي و تقدير دولت مكتبي و ظهور ولايت الهي را نشان مي دهد و هم تجلّي هستي ذات اقدس خداوند و ظهور گسترده و همه جانبه آن ذات مقدس و خفاي هر چه غير اوست در پرتو نور او و پي بردن به او از خود او و به غير او بها ندادن و غير او را به او شناختن و ذاتش را عين شهود و مستغني از استشهاد دانستن را تفهيم مي‎كند.
نموداري از اين ابعاد گوناگون دعاي عرفه ذيلا بيان مي شود:
دربخشي از آن دعا، قدرت لايزال الهي در كوبيدن جبّاران و اينكه خداوند هر كفر پيشه و ستمگري را ريشه كن مي كند مطرح شده است: آنجا كه مي فرمايد: و او (خداي سبحان ) شنواي دعاها و دور كننده بديها و بالابرنده درجات و كوبندة ستمگران است. پس معبودي جز او نباشد و چيزي عديل او نيست و مثل و مانند ندارد: «و هو للدُّعوات سامع و للكربات دافع وللدرجات رافع وللجبابرة‌قامع، فلاإله غيره و لا شيء يعدله وليس كمثله شيء».
دربخش ديگر، عنايت خداوند نسبت به دولت الهي و تولّد در زمان حكومت اسلامي و نجات از پيشتازان كفر و الحاد و حكمرانان خودسر و خون آشام تبيين شده است؛ آنجا كه به خداوند عرض مي كند: ... معبودا! به خاطر رأفت و مهرباني و لطف و احساني كه به من داشتي مرا در روزگار دولت پيشوايان كفر كه پيمان تو را شكستند و پيامبرانت را تكذيب كردند، به دنياي نياوردي بلكه در روزگاري به وجودم آوردي كه هدايتي كه تو آن را براي من ميسر گردانيدي و مرا در آن پديد آوردي، بر وجود من پيشي گرفته بود.
در بخشهايي از آن دعاي شريف، عالي ترين مراحل توحيد بيان شده است. در آن بخش از دعا اين نكته به خوبي تبيين و بر آن تصريح شده است كه پي بردن به خداوند از راه آثار و آيات او همانند پي بردن به آفتاب در فضاي روشن روز به وسيلة شمع كم نور است؛ زيرا ذات اقدس خداوند از هر ظاهري آشكارتر و از هر نوري نوراني تر است و هرگز غايب نشده و نمي شود تا نيازي به استظهار داشته باشد و هر عارفي قبل از هر چيز اول او را مشاهده مي كند و بعد آثار او را، و آنكه خدا را رقيب و ناظر نمي بيند نابيناست و... .
در قسمتي از بخش پاياني دعاي عرفه كه بدان اشاره شد چنين آمده است: ... معبودا! تردّد من در آثار، موجب دوري وصول و شهود مي شود. پس مرا خدمتي فرماي تا به تو رساندم. چگونه با چيزهايي كه در وجود خويش نيازمند تواند بر تو استدلال مي شود؟ آيا مگر غير تو را ظهوري است كه تو را نباشد و او سبب پيدايي تو شود؟ چه وقت از نظر پنهان شدي تا به دليلي كه به تو رهنمون شود نيازمند گردي و چه وقت از ما دور شدي تا آثار، ما را به تو برساند؟ كور است ديده اي كه تو را مراقب خود نمي بيند! و در زيان است (مفاتيح الجنان، دعاي عرفة‌ امام حسين(ع« سوداگري بنده اي كه بهره اي از عشق تو در آن نيست! خدايا! فرمان رجوع به آثار دادي امّا تو خود به پوشش نورها و به راهنمايي مشاهده و استبصار مرا به سوي خويش بازگردان تا از طريق آنها به تو بازگردم چنانكه از طريق آنها به كوي تو داخل شدم، درحالي كه ضميرم از نظر به آثار مصون، و همّتم از اتكاي بر اين آثار بالاتر باشد كه تو بر هر چيز توانايي. در اين بخش، امام حسين(ع) به خداي سبحان عرض مي كند: «خدايا! گرچه درقرآن فرمودي: سراسر عالم نشانه هاي توحيد است، ولي مرا به نشانه ها ارجاع نده؛ زيرا اگر مرا به آثار آفاقي يا انفسي ارجاع دهي، تا از نشانه ها به صاحب نشان برسم مسيري بس طولاني مي شود. خودت را به من نشان ده؛ اين نشانه ها توان آنكه تو را به طور كامل نشان دهد ندارد. حتي سرزمين مكه و مواقف حج را كه فرمودي: «فيه ايات بيّنات»، هيچ يك چنان ظهوري كه تو را بنماياند ندارد. خدايا! تو كه «نور السموات و الأرض» آل عمران/35 و از هر نشانه اي آشكارتر و به من نزديكتري، چرا مرا به نشانه ها ارجاع مي دهي؟ پروردگارا! كي غايب شدي تا من براي اثبات وجود تو استدلال كنم. استدلال براي پي بردن از نشانه به غايب است. تو كه خود فرمودي: «أَوَلم يكْفِ بِربّك أَنّه عَلي كُل شَيء شَهيد» فصلت/53، نيازي به دليل وبرهان نداري كه من از آيات به تو پي ببرم. پس خودت را آن چنان به من بنما كه بي واسطه وبا شهود قلبي توراببينم». اين بيانات نوراني وعميق ،سخن كسي است كه پروردگارش شراب طهوربدونوشانيد وضميرش از نظر به غير ساقي پاك واز حب شراب، اگرچه طهور است، مطهر ماند ؛زيراقلب اوچنان به حب ساقي شيفته بود كه جايگاهي براي عشق به ديگري درآن يافت نمي شد .چنين دعايي سزاست كه مغز همه عبادات باشد زيرا خود عبادتي صرف است كه هيچ مجالي براي ظهور غير معبود در آن نيست و جز معبود در آن طلب نمي شود ومقصودي جز شناخت معبودبه خود معبود –و نه با چيز ديگري همچون ايات افاقي ياانفسي ـ درآن نيست! پس در اين بخش ازدعا دليل با مدلول متحداست ؛زيرا خداي سبحان با ذات خود بر ذات خويش دلالت مي كند. بر خلاف ساير بخشهاي دعا كه يا استدلال برخداي سبحان است به وسيله آيات آفاقي ،كه در اين حالت هريك ازمستدل و دليل و مدلول در جايگاهي جدا از خدا قرارمي گيرند، و يا استدلال بر خداي تعالي است به وسيله آيات انفسي، كه در اين حالت اگرچه مستدل و دليل متحد مي شود اما هر يك از آن دو از مدلول جدا مي گردد و معلوم است كه دليل اگرعين مدلول نباشد ممكن نيست كه بتواند بر آن كاملا دلالت كند، برخلاف موردي كه دليل عين مدلول باشد؛ چنانكه در اين دعاي رفيع همن نكته به چشم مي خورد؛ زيرا امام حسين (ع) به خدا برخدا استدلال مي كند و او را از ذات آشكارش مي شناسد وحكم مي كند به اينكه ظهوري براي غير خداي تعالي نيست تا آشكاركننده خداوند باشد. خلاصه آنكه ،اين دعا برهان صديقين را به حكماي متأله اسلامي تعليم دادوعرفا رانيز به شهود تشويق كرد ومتعبدان را هشدار داد و سالكان را بيداركرد تا در وادي ايمن دوست قدم گذاشته وراهي رابپيمايند كه عين هدف است ؛زيرا از خدا به خدا رسيدن يعني از مقصد به مقصود نائل آمدن.
التماس دعا

پرسمان دانشجویی