رابطه ایمان و عمل | کتابخانه مجازی الفبا

رابطه ايمان با عمل به چه صورت است؟

رابطة ايمان و عمل چنين است كه ايمان مقتضي عمل است، نه عين عمل خارجي، بلكه ريشه و جهت دهنده به آن است و صلاح و شايستگي و حسن فاعلي فعل، بستگي به ايمان دارد.
اگر عملي از ايمان به خدا سرچشمه نگيرد، در سعادت حقيقي انسان تأثير نخواهد داشت، گرچه كرداري نيكو باشد و منافع بسياري در دنيا براي خودش يا ديگران بر آن مترتب شود: «وُ الَّذِينُ كَفَرْوا اَعًمُالَهْمً كَسُرُابٍ بِقِيعُهٍ يَحْسَبُهُ الظَّمًئَان مُاءً حُتَّي اِذَا جُاءَهْ لَمً يُجِدًهْ شَيًئاً وُ وُجُدُ اللهَ عِنْدُهْ فَوُفَّاهْ حِسابَهْ؛ كساني كه كفر ورزيدند، اعمالشان مانند سرابي در بياباني است كه تشنه، آن را آب مي‌پندارد تا نزد آن آمد وآن را چيزي نيافت و خدا را نزد آن يافت، پس حسابش را پرداخت».
«مُثَلُ الَّذِينُ كَفَرْوا بِرُبُّهِمً اَعًمُالَهْمً كَرُمُادٍ اشْتَدُّتْ بِهِ الرُّيحْ فِي يُوًمٍ عاصِف لاَ يُقْدِرْون مِمُّا كُسِبْوا عُلَي شَيًءٍ؛ حكايت اعمال كساني كه به پروردگارشان كفر ورزيدند، حكايت خاكستري است كه در روزي طوفاني، باد آن را پراكنده سازد. از آنچه فراهم كرده‌اند،قدرت برهيچ يك ندارند».
«وُ قَدِمًنَا اِلَي مُا عَمِلُوا مِنً عَمَلٍ فَجُعُلْنَاهْ هُبُاءاً مُنْثُوراً؛ و آمديم به سوي هر عملي كه انجام داده اند و آن را غباري پراكنده ساختيم». پس اولين قدمي كه انسان در سير تكاملي به سوي كمال نهايي، يعني قرب خداي متعال بر مي‌دارد، ايمان است. اين قدم، ريشه قدمهاي بعدي و روح همه مراحل استكمال است. قدم دوم در سير تكامل انسان، فعاليتي است كه دل بعد از ايمان به خدا، بدون دخالت اعضا وجوارح انجام مي‌دهد : يعني توجه به خدا كه از انسان، به ذكر وياد پروردگار تعبير مي‌شود: «و ذكروا الّله كثيرا لعلكم تفلحون؛ و خدا را بسيار ياد كنيد، باشد كه رستگار شويد». اين توجه، هر قدر قويتر و متمركزتر باشد، در پيشرفت انسان مؤثرتر است و چه بسا لحظه اي توجه قلبي، از سالها عبادت بدني مؤثرتر باشد. قدم سوم، اعمال باطني ديگري است كه انسان با ياد خدا انجام مي‌دهد؛ مانند تفكر در آيات الهي و نشانه هاي قدرت و عظمت وحكمت او. دوام ذكر و فكر، موجب تعلق و محبت مي‌شود: «الذين يذكرون اللّه قياما و قعودا و علي جنوبهم و يتفكرون في خلق السّموات و الارض؛ كساني كه خدا را ايستاده و نشسته و بر پهلو (خوابيده) ياد مي‌كنند و در آفرينش آسمانها و زمين مي‌انديشند». سپس نوبت به اعمال بدني گوناگون مي‌رسد. به عبارت ديگر, تصميم اجمالي كه لازمه ايمان است، در مظاهر مختلف ودر قالب اراده هاي تفصيلي و جزئي جلوه گر مي‌شود. اين اراده ها كه از يك نظر، فرع اراده تفصيلي هستند، موجب تقويت ذكر و ايمان مي‌گردند. «أقم الصلوه لذكري؛ نماز را براي ياد من بپاي دار». «و العمل الصالح يرفعه؛ عمل شايسته (سخن خوب و اعتقاد صحيح) را بالا مي‌برد». همچنان كه اگر اراده، بر خلاف مقتضاي ايمان باشد، تدريجاًَ موجب ضعف ايمان مي‌شود. پس رابطه ايمان و عمل، درست مانند رابطه‌اي است كه ميان ريشه گياه و اعمال نباتي وجود دارد؛ يعني همچنان كه جذب مواد غذايي مفيد، موجب رشد ريشه و استحكام آن و جذب مواد سمي و زينبار، موجب ضعف و سرانجام ،خشكيدن ريشه درخت مي‌گردد، همچنين كردارهاي شايسته ، عامل موثر در دوام و استحكام ايمان ، و اعمال ناشايست و ارتكاب گناهان، موجب ضعف و سرانجام ، خشكيدن ريشه ايمان مي‌گردد: «فاعقبهم نفاقاً في قلوبهم الي يوم يلقونه بما اخلفوا الله ما وعدوه و بما كانوا يكذبون؛ نفاقي را در دلهايشان به دنبال آورد تا روزي كه خدا را ملاقات كنند، در اثر خلف وعده‌اي كه با خدا كردند و در اثر اينكه دروغ مي‌گفتند». «ثم كان عاقبه الذين اساؤا السوي انسان كذبوا بآيات الله و كانوا بها يستهزئون؛ سرانجام كساني كه بد كردند، بدترين شد، كه آيات الهي را تكذيب و آنها را استهزا مي‌كردند».
خودشناسي براي خودسازي،استاد محمد تقي مصباح يزدي

پرسمان دانشجویی