حفظ حالت معنوی | کتابخانه مجازی الفبا

وقتي پاي سخنراني مذهبي مي نشينم يا كتاب مذهبي مي خوانم يا روزهاي بعد از اعتكاف يا مثلا وقتي از زيارت مي آيم با عشق و شور فراوان عبادت مي كنم، از نمازهايم لذت مي برم، خيلي مراقب رفتارم هستم اما اين آثار ماندگار نيست كم كم سست مي شوم، مي دانم كه اين روند كاملا طبيعي ست اما از شما مي خواهم راهنمايي ام كنيد كه چگونه حال معنوي ام را حفظ كنم؟

از اين سوال شما به خوبي آشکار است که روح ايمان در شما وجود دارد و نور خداوند هنوز در دل شما روشن است. البته با خواندن سوال بسيار متاسف شديم, ولي اميد است که خداي متعال شما را با خودش بيشتر آشنا کند و روزي برسد که عاشق او شويد, آنگاه از چنان لذت و بهجتي برخوردار خواهيد شد که حتي نمي توانيد براي لحظه اي ياد او را فراموش کنيد.
همانگونه كه گفته ايد چنين حالاتي تا حدودي عادي مي باشد كمااينكه در روايتي آمده : روزي حمران بن اعين به امام باقر عليه السلام عرضه داشت مطلبى دارم- خداوند بر عمر شما بيفزايد و بما توفيق بهره‏مندى از وجود شما عنايت فرمايد- و آن اين است كه ما وقتى در حضور شما هستيم و از بيانات شما استفاده ميكنيم. از اين محضر بيرون نميشوم مگر با يك دل مهربان و حالت خوش- نسبت بدنيا بى‏اعتنا ميشويم و اين زخارف و ثروتهائى كه در دست مردم است در نظر ما بى‏ارزش جلوه ميكند ولى وقتى در اجتماع قدم ميگذاريم و با بازار و بازرگانان مربوط ميشويم محبت و علاقه بدنيا در دل ما جا باز ميكند حضرت فرمود البته اينها حالات قلب است گاهى سخت مى‏شود و گاهى نرم مى‏شود . (بحار الانوار-ترجمه جلد 67 و 68، ج‏1، ص: 57)
اما اين نكته را نيز نبايد فراموش كرد كه شيطان همواره از فرصت هاي مختلف براي غافل كردن انسان و جدا نمودن وي از حالات خوش معنوي استفاده مي نمايد، لذا براي اينكه بتوانيد اين حالات خوش را حفظ نمائيد چند توصيه خدمت شما ارائه مي نمائيم .
1- ارتباط خود را با مجالس معنوي همچون مجالس وعظ و ادعيه حفظ نموده و حداقل هفته اي يك بار در مجالس سخنراني علماء وارسته ديني شركت نمائيد .
2- مراقب باشيد كه گرفتار گناه نگرديد و در صورت دچار شدن به گناهي سريع توبه كنيد . (1)
پيامبر خدا ( صل الله عليه و آله ) فرموده‏اند: إِنَّ الْمُؤْمِنَ إِذَا أَذْنَبَ كَانَتْ نُكْتَةٌ سَوْدَاءُ فِي قَلْبِهِ فَإِنْ تَابَ وَ نَزَعَ وَ اسْتَغْفَرَ صُقِلَ قَلْبُهُ مِنْهُ وَ إِنْ زَادَ زَادَتْ فَذَلِكَ الرَّيْنُ الَّذِي ذَكَرَهُ اللَّهُ فِي كِتَابِهِ كَلَّا بَلْ رانَ عَلى‏ قُلُوبِهِمْ ما كانُوا يَكْسِبُون» ؛ « مؤمن هر گاه مرتكب گناهى مى‏شود، نقطه سياهى در دلش پديد مى‏آيد. اگر توبه و استغفار كند و از گناه دست بدارد، آن نقطه از ميان مى‏رود و قلبش صيقل مى‏خورد و اگر بر گناه بيفزايد، آن نقطه هم افزوده مى‏شود و اين همان زنگى است كه خداوند در كتاب خود آن را ياد كرده و فرموده است «نه چنين است كه آنچه كسب كرده‏اند بر دلهايشان زنگار بسته است.» (روضة الواعظين و بصيرة المتعظين ج‏2ص 414 )
3- براي حفظ نورانيت خود از قرائت قرآن غافل نگرديد
4- براي كنترل اعمال و رفتار روز خود از سيستم مشارصه ، مراقبه ، محاسبه و معاقبه استفاده نمائيد .
- مشارطه : يعني ابتدا با خود شرط نمائيد اعمالي كه موجب از بين رفتن حالات معنوي شما مي شود را انجام ندهيد
- مراقبه : در طي روز مراقب باشيد كه به عهدي كه با خود بسته ايد پايبند باشيد .
- محاسبه : در پايان روز اعمال و رفتار خود را محاسبه و ارزيابي نمائيد تا معلوم شود به چه مقدار توانسته ايد به عهد خود پايبند باشيد
- معاقبه : در صورت عدم پايبندي به آنچه كه با خود شرط نموده ايد ؛ خود را معاقبه نمائيد كه اين معاقبه مي تواند به صورت سرزنش هواي نفستان باشد و به همراه آن مي تواند در ازاء هر خطايي كه انجام داده ايد مثلا يك جزء قرآن بخوانيد و يا فرداي همان روز روزه بگيريد . ( كه اين دسته از اقدامات بايد متناسب با شرايط روحي و حالات معنوي صورت پذيرد) .سهل انگاري در نماز
عدم توجه به نماز و سهل انگاري در آن معلول عوامل فراواني است. ممکن است اين امر به دليل عدم تربيت صحيح و ديني والدين در خانواده باشد, چرا که بايد کودکان از همان ابتداي کودکي, حدود شش يا هفت سالگي به نماز خواندن عادت کنند, در غير اين صورت اگر شخص بزرگ شود و به سن تکليف برسد و بخواهد به نماز خواندن عادت کند, تاحدود زيادي دشوار خواهد بود. يا امکان دارد که شخص نماز خوان هست, ولي در اثر شبهه اي که از ناحيه شياطين به ذهن او وارد شده, اعتقاد اش خدشه دار و نسبت به عبادت خداوند بي تفاوت شده است و يا در اثر عدم رعايت حضور قلب از آن لذت نمي برد و به همين خاطر آن را عبث و بي فايده مي داند و يا .....
اما ما معتقديم که اغلب جوانان ما دين باورند و مشکل آنان بيشتر از ناحيه غفلت از خدا و نقش خداوند در زندگي انسان و تنبلي و ندانستن اهميت موضوع است. مردم ما مشکل ايماني ندارند, ولي متاسفانه در جامعه و فرهنگ ما عوامل غفلت فراوان است, مانند برنامه هايي که تا نيمه شب ادامه دارد و باعث مي شود شخص نماز صبح مثلا خواب بماند و يا توجه روزافزون به لذت طلبي هاي افراطي و گرايش به دنيا است که زمينه اصلي غفلت انسان از حرکت به سوي کمال و خداي متعال را فراهم کرده است. در اين راستا بايد توجه كرد كه حب افسار گسيخته به دنيا و علاقه ي قلبي به تمايلات نفساني , قوي ترين عاملي است که انسان را دچار غفلت نموده و نيز ريشه ي بسياري از خطاها و گناهان مي شود. مومن واقعي کسي است که فکر و ذکرش خدا است و خدا محور تمام زندگي او است. اگر کسي فکر و ذکرش دنيا شد, از نظر معنوي ضعيف خواهد شد و نمي تواند به سمت قرب الهي حرکت کند.
انگيزه اصلي اهميت دادن به نماز احساس نياز و وابستگي و عشق به خداوند است که باعث مي شود انسان دائما به ياد خدا باشد و در انجام عبادت و بندگي تلاش عاشقانه انجام دهد. عامل کم شدن اين انگيزه نيز غفلت از اين احساس و ناآگاهي از نياز به خدا و نقش با اهميت خداوند در زندگي است. كسي كه محب دنيا است، حتي در نماز هم, توجه اش به سمت دنيا و منافع آن خواهد بود, در نتيجه لذتي از نماز و ارتباط با خداوند نمي برد و کم کم کاهل نماز شده و چه بسا نماز را ترک کند و به خسران ابدي گرفتار شود. براي كسانيكه دچار غفلت شده اند توصيه مي شود پيامدهاي منفي ترك نماز و يا سبك شمردن آنرا يادآوري نمايند. در ادامه به تعدادي از آنها اشاره مي شود :
1- بي نماز حتما جهنمي خواهد بود!!
در قرآن کريم هست که در قيامت و هنگام عبور يكي از سؤال هايي كه بهشتيان از جهنميان مي پرسند در خصوص علت جهنمي شدن آنها مي باشد كه آنها جواب مي دهند ما به خاطر اين جهنمي شديم که نماز نمي خوانديم.
خداوند متعال اين مكالمه را چنين بيان داشته : آنها(مومنان)در باغهاى بهشتند، و سؤال مى‏كنند... از مجرمان: چه چيز شما را به دوزخ وارد ساخت؟!» مى‏گويند: «ما از نمازگزاران نبوديم، في جنات يتسائلون, عن المجرمين, ما سلککم في سقر, قالوا لم نک من المصلين ( سوره المدثر آيه 40 تا 43)
2- بي نماز در دنيا زندگي پرمشقتي دارد و در قيامت كور محشور مي شود .
خداي متعال تصريح نموده هركس از ياد الهي رويگردان شود زندگي سختي داشته و در قيامت كور محشور مي شود آنجا كه مي فرمايد : « و هر كس از ياد من روى گردان شود، زندگى(سخت و) تنگى خواهد داشت؛ و روز قيامت، او را نابينا محشور مى‏كنيم!» و من اعرض عن ذکري فان له معيشه ضنکا و نحشره يوم القيامع اعمي ( طه : 124)
3- بي نماز کافر است!!
در روايت نبوي است که فرمود: فاصله ي بين بنده و كفر جز ترك نماز نيست. ليس بين العبد و بين الکفر الا ترک الصلاه, ( جامع الأخبار، ص: 74) (پيام پيامبر، ترجمه‏فارسى، ص: 665) البته منظور کفر عملي است نه اعتقادي.
4- بي نماز از ياري خداوند محروم است:
قدرت نماز گذاران از نماز و خداوند است. كسيكه نماز مي خواند در هر نمازي با گفتن «اياك نعبد و اياك نستعين » (پروردگارا فقط تو را مي پرستيم و فقط از تو ياري مي جوييم ) از خداوند طلب ياري مي جويد اما بي نماز خود را از اين ياري محروم مي نمايد و ضعيف مي ماند .
5- کاهل نماز از شفاعت اهل بيت (ع) در قيامت محروم مي شود:
به‎ ‎روايت‎ ‎شيخ‎ ‎صدوق ابوبصير‎ ‎مي‎ ‎گويد‎:‎پس‎ ‎از‎ ‎شهادت‎ ‎امام‎ ‎صادق‎ ‎عليه‎ ‎السلام‎ ‎نزد‎ ‎اُمِّ‎ ‎حميده (كنيز‎ ‎امام‎ ‎صادق‎ ‎عليه‎ ‎السلام) ‏براي‎ ‎عرض‎ ‎تسليت‎ ‎رفتيم،‎ ‎گريه‎ ‎كرد‎ ‎و‎ ‎ما‎ ‎نيز‎ ‎از‎ ‎گريه‎ ‎ي‎ ‎او‎ ‎گريه‎ ‎كرديم،‎ ‎سپس‎ ‎گفت‎ :‎اي‎ ‎ابا‎ ‎محمد (لقب‎ ‎ديگر‎ ‎ابو‎ ‎بصير) ‏اگر‎ ‎امام‎ ‎صادق‎ ‎عليه‎ ‎السلام‎ ‎را‎ ‎هنگام‎ ‎مرگ‎ ‎مي‎ ‎ديدي،‎ ‎چيز‎ ‎عجيبي‎ ‎مشاهده‎ ‎مي‎ ‎نمودي‎ ‎؛چشم هاي‎ ‎خود‎ ‎را‎ ‎گشود‎ ‎و‎ ‎فرمود‎: ‎بستگانم‎ ‎را‎ ‎حاضر‎ ‎كنيد، ما‎ ‎همه‎ ‎ي‎ ‎آنها‎ ‎را‎ ‎حاضر‎ ‎كرديم،‎ ‎به‎ ‎آنها‎ ‎نگاه‎ ‎كرد‎ ‎و‎ ‎فرمود‎:‎‏ ان شفاعتنا لا تنال مستخفا بالصلاه: ‏همانا‎ ‎شفاعت‎ ‎ما‎ ‎به‎ ‎كسي‎ ‎كه‎ ‎نماز‎ ‎را‎ ‎سبك‎ ‎بشمرد‎ ‎،نرسد ( طرائف الحكم يا اندرزهاى ممتاز، متن‏ج‏2، ص: 451)
6- اعمال ديگر بي نماز باطل است :
رسول خدا صل الله علي وآله فرمودند : كسيكه بدون دليل نمازش را رها كند تا اينكه قضا شود بدرستيكه اعمالش را باطل كرده است. من ترک صلاته حتي تفوته من غير عذر فقد حبط عمله. ( جامع الأخبار، ص: 73)
7- تارك الصلاه با قارون و فرعون و منافقين روانه جهنم مي شود :
رسول خدا صل الله علي وآله فرمودند : نمازتان را ضايع نكنيد ؛ بدرستيكه هر كس كه نمازش را ضايع كند خداوند او را با قارون و فرعون و هامان ( كه لعنت و ننگ الهي بر آنها باد ) محشور نمايد و واجب است بر خداوند كه داخل كند او را با منافقين پس واي بر كسيكه بر نمازش محاظت ننمايد . لا تضيعوا صلاتکم فان من ضيع صلاته حشره الله مع قارون و فرعون و هامان و لعنهم الله و اخزانهم و کان حقا علي الله ان يدخله النار مع المنافقين فالويل لمن لم يحافظ علي صلاته. ( جامع الأخبار، ص: 74)
8- شيطان بر تارك الصلاه مسلط شده و او را دچار گرفتاري هاي بزرگ مي كند .
رسول خدا صل الله علي وآله فرمودند : همواره شيطان از بني آدم گريزان است مادامي كه بر نماز هاي پنج گانه محافظت مي نمايد اما هنگاميكه آنها را ضايع نمايع بر او جرأت پيدا كرده و او را دچار گرفتاريهاى بزرگ مى‏كند. لايزال الشيطان يرغب من بي آدم ما حافظ علي الصلوات الخمس, فاذا ضيعهن يجتري عليه و اوقعه في العظائم. ( جامع الأخبار، ص: 74)
9- تارك نماز بر دين يهود يا نصارا يا مجوس خواهد مرد .
رسول خدا صل الله علي وآله فرمودند : هر كه نماز را ترك كند و اميدى به پاداش آن نداشته باشد و از كيفر آن نترسد، باكى ندارم كه يهودى يا نصرانى يا مجوسى بميرد. من ترک الصلاه لا يرجوا ثوابها و لا يخاف عقابها فلا ابالي ان يموت يهوديا او نصرانيا او مجوسيا. ( جامع الأخبار، ص: 74)
10-کسي که نماز نمي خواند آرامش ندارد:
کسي که نماز نمي خواند همواره مضطرب و نگران است, زيرا دل انسان تنها با نماز و ياد خدا آرام مي شود: و اقم الصلاه لذکري ( طه : 14) « و نماز را براى ياد من بپادار!» و در آيات ديگري از قرآن براي اين ذكر و ياد خدا ويژگي هايي مطرح نموده است از جمله اينكه يا ذكر و ياد الهي است كه دلها آرام مي گيرد الا بذکر الله تطمئن القلوب ( الرعد : 28)«آگاه باشيد، تنها با ياد خدا دلها آرامش مى‏يابد!»
11- کاهل نماز گرفتار پانزده مصيبت در دنيا ، مرگ ، قبر و قيامت مي شود:
در روايت آمده كه سرور زنان، فاطمه، دختر سرور پيامبران- كه درودهاى خداوند بر او و پدر و شوى و پسران اوصياء او باد- از پدر بزرگوارش حضرت محمّد صلّى اللَّه عليه و آله پرسيد: اى پدر جان! سزاى مردان و زنانى كه نماز را سبك بشمارند، چيست؟ فرمود: اى فاطمه، هر كس چه مرد باشد و چه زن، نمازش را سبك بشمارد، خداوند او را به پانزده مصيبت گرفتار مى‏نمايد: شش چيز در سراى دنيا، و سه چيز هنگام مرگ، و سه چيز در قبرش، و سه چيز در قيامت هنگام بيرون آمدن از قبر.
مصيبتهايى كه در دار دنيا بدان مبتلا مى‏گردد عبارتند از:
1- خداوند، خير و بركت را از عمر او برمى‏دارد.
2- خداوند، خير و بركت را از روزى‏اش برمى‏دارد.
3- خداوند- عزّ و جلّ- نشانه صالحان را از چهره او محو مى‏فرمايد.
4- در برابر اعمالى كه انجام داده پاداش داده نمى‏شود.
5- دعاى او به سوى آسمان بالا نمى‏رود و مستجاب نمى‏گردد.
6- هيچ بهره‏اى در دعاى بندگان شايسته خدا نداشته و مشمول دعاى آنان نخواهد بود.
و مصائبى كه هنگام مرگ به او مى‏رسد بدين ترتيب است:
1- با حالت خوارى و زبونى جان مى‏دهد.
2- گرسنه مى‏ميرد.
3- تشنه جان مى‏سپارد، به گونه‏اى كه اگر آب تمام رودخانه‏هاى دنيا را به او بدهند، سيراب نگشته و تشنگى‏اش برطرف نخواهد شد.
و مصيبتهايى كه در قبرش بدان گرفتار مى‏گردد بدين قرار مى‏باشد:
1- خداوند فرشته‏اى را بر او مى‏گمارد تا او را در قبر نگران و پريشان نموده و از جايش بركند.
2- خداوند گور را بر او تنگ مى‏گرداند.
3- قبرش تاريك مى‏شود.
و مصائبى كه در روز قيامت، هنگام بيرون آمدن از قبر، بدان مبتلا مى‏شود، عبارت است از:
1- خداوند فرشته‏اى را بر او مى‏گمارد تا در حالى كه مردم به او مى‏نگرند، او را به رو بر زمين بكشد.
2- سخت از او حساب مى‏كشند.
3- خداوند هرگز نظر رحمت به او ننموده و از بديها پاكيزه‏اش نمى‏گرداند، و براى او عذاب دردناكى خواهد بود. (فلاح السائل و نجاح المسائل ص 22 - ادب حضور ص 62 )
اميدواريم بتوانيد به بالاترين درجات معنوي نائل گرديد و ما را نيز از دعاي خير خود محروم نفرمائيد .
--------
پي نوشت :
1- براي آشنايي با گناهان به كتاب گناهان كبيره شهيد دستغيب مراجعه نمائيد .

پرسمان دانشجویی