راه و روش بندگي خداوند | کتابخانه مجازی الفبا

بندگي كردن يعني چه؟ و چيكار بايد كرد؟

بندگي كردن خدا ، مراحلي دارد و ما دراينجا دومرحله آن را به اختصار بيان مي كنيم ، شايد مقبول افتد!
اولين قدمش اين است كه واجبات را انجام دهد وحرام وگناه را ترك كند! يعني ارتباطش باخدا ارتباط انجام فرمان خداوندگاريش باشد! ازمعني ومفهوم كلمه «واجب» ميتوانيم چنين استفاده كنيم : «واجب » دوركن دارد: 1 - لازم و ضروري باشد 2 - فعلي كه عمل بدان لازم است و تركش گناه دارد.
دوركن واجب؛ مارا بر اين راهنمايي مي كند كه به انجام واجبات بپردازيم وقبل از انجام آن ،به مستحبات نپردازيم ، به اين دليل كه انجام واجبات لازم وضروري است وتركش گناه دارد( برخلاف مستحبات كه انجامش بهتراست ولي تركش گناهي ندارد.)
البته گاهي موانعي براي يك ارتباط زيبا با خدا وجود دارد ! خوب است كه آنها را بشناسيم ، بعضي از آنها چنين است :
1. گناه: يكى از عوامل مهمى كه رابطه انسان با خداي متعال را ضعيف نموده و مانع اجابت دعا مي شود، نافرمانى از دستورهاى خداست. حضرت على (عليه السّلام) در دعاى كميل چنين مى فرمايد: پروردگارا! گناهانى را بر من ببخش كه موجب حبس و بالا نرفتن دعا مى شوند و در جاى ديگر از همان دعا چنين مى فرمايد: اى آقا و مولاى من! به عزتت قسم! از تو مى خواهم كه بدى كردار و رفتارم موجب پوشيده شدن دعاى من از تو نشود.
امام باقر(عليه السلام) در اين باره فرمود: بنده حاجتى ازخدا طلب مى كند و مقرر مى شود آن حاجت در زمانى برآورده شود; پس در اين فاصله، او گناهى مرتكب مى شود و در نتيجه، خداوند مى فرمايد: حاجت اين بنده برآورده نشود و از آن محروم شود; چون او خشم و غضب مرا برانگيخت و همين باعث محروم شدن اوست. (بحار الانوار،ج73،ص329)
2. لقمه حرامدومين قدم اين است كه به انسانهاي خدايي نزديك شود! علائم انسانهاي خدايي چيست؟
1- قلبشان فقط مشغول به خدا است .
اولياء خدا و خصّيصين حضرت حق، آن گاه به اين مقام قرب رسيدند كه وجودشان پر از اخلاص شد، آن‌قدر كه جز خدا چيزي نديدند و جز براي خدا، كار نكردند.
هرگز ظواهر دنيا مخلصين عالم را فريب نداده و جلوات دنيا آن‌ها را با خود نبرده است؛ بلكه برعكس، به تعبير آن مرد عظيم‌الشّأن و الهي، آيت‌الله انصاري همداني(اعلي اللّه مقامه الشّريف) هر چه دنيا به آن‌ها رو كرد، آن‌ها از دنيا رو برگرداندند. گويي كه دنيا ناز آن‌ها را مي‌كشد، نه اين كه آن­ها ناز دنيا را بكشند. در اين دنيا هستند و مثل ديگران زندگي مي‌كنند؛ امّا هيچ‌گاه به دنيا جواب مثبت نمي‌دهند.
اين حقيقت همان فرمايش نبيّ مكرّم، خاتم رسل، محمّد مصطفي(صلّي اللّه عليه و آله و سلّم) است - فرمودند: «طُوبَى لِمَنْ أَخْلَصَ لِلَّهِ الْعِبَادَةَ وَ الدُّعَاءَ»[1] خوشا به حال آن كساني كه دعا و عبادتشان را فقط براي خدا خالص گرداندند. حضرت در ادامه مي­فرمايند: چون آن­ها قلب خود را به خدا سپردند، ديگر مسائل دنيا آن‌ها را مشغول نمي‌كند. «وَ لَمْ يَشْغَلْ قَلْبَهُ بِمَا تَرَى عَيْنَاهُ» دلش را به آنچه كه مي‌بيند، مشغول نمي‌كند، بلكه فقط مشغول پروردگار عالم است. دنيا او را با خود نمي‌برد، ظواهر دنيا، زيبايي‌ها و جلوات آن او را فريب نمي‌دهد؛ چون مخلصين عالم قلبشان را به خدا سپردند. كسي كه قلبش به خدا سپرده شده، ديگر طبيعي است ظواهر دنيا قلبش را مشغول نمي‌كند و باعث نمي‌شود كه هر‌چه او ببيند قلبش بلرزد.
2- فريب ظاهر دنيا را نمي خورند.
امير‌المؤمنين، علي‌بن­ابيطالب(صلوات اللّه و سلامه عليه) مي‌فرمايند: يكي از نشانه‌هاي بندگان خاص پروردگار عالم همين است كه هيچ‌گاه ظواهر، آن‌ها را فريب نمي‌دهد. چون آن­ها بنده خاص خدا شدند و قلبشان آكنده است، هرچه ظواهر دنيا زيبا و فريبنده هم باشد، ابداً آنچه كه مي‌بينند، آن‌ها را مشغول نمي‌كند.
راجع به شيخ بهاء(اعلي اللّه مقامه الشّريف) ، آن مرد عظيم‌الشّأن و عارف بزرگوار بيان مي‌كنند: با اين كه ايشان براي ترويج تشيّع و اسلام ناب به دستگاه صفوي ورود پيدا كرد، امّا آن‌قدر قلبش محكم بود و اراده قوي داشت كه هيچ‌گاه جلوات سلطنت ايشان را نگرفت - خيلي مهم است -تعبير بسيار عالي و زيبايي را از ميرداماد(اعلي اللّه مقامه الشّريف)، آن عالم بزرگوار و ربّاني بيان كردند كه فرمودند: اگر كسي غير از حضرت شيخ بهاء(اعلي اللّه مقامه الشّريف) ورود به اين دستگاه پيدا مي‌كرد، شايد دينش را هم از دست مي‌داد امّا هرگز جلوات دنيا او را فريب نداد. معلوم است؛ مردان خدا و كساني كه خالص هستند، قلبشان با ديدن ظواهر دنيا تكان نمي‌خورد، آن­ها مراقب و مواظبند.
3- شيفتگان جمال حضرت حقند .
شايد يك معناي قلب سليم - كه اولياء الهي از جمله آيت‌الله قاضي(اعلي اللّه مقامه الشّريف)، آن عارف عظيم‌الشّأن بيان مي‌فرمايد: سليم بودن قلب سليم به اين است كه دنيا در نظرش فاسد است جز اين كه از دنيا فقط براي آخرت بهره ببرد «الدُّنْيَا مَزْرَعَةُ الْآخِرَةِ»[2] - همين باشد كه آن­ها قلبشان به دنيا مشغول نمي‌شود و هر‌چه را كه ديدند، فريفته نمي‌شوند. ما اين‌طور هستيم كه هر جمالي كه بديديم بدو يارشديم، امّا آن‌ها جز جمال حضرت حق چيز ديگري نمي‌بينند.
قلبي كه حق‌بين شد و جمال حضرت حق را ديد؛ ديگر هر آنچه در دنيا ببيند، او را مشغول نمي‌كند. كوچك و بزرگ هم ندارد. اندازه هم ندارد. آن­ها آن‌قدر قوي هستند كه هر‌چه جلوات دنيا بزرگ‌تر، قلب محكم‌تر، ابداً آن‌ها را تكان نمي‌دهد. طوري هستند كه به قول ابرار الهي، گويي در حقيقت، همه مطالب در دست آن‌هاست و قبلاً از اين ظواهر دنيا كه دارند مي‌بينند، بهره بردند. گويي همه اين‌ها را دارند؛ خانه آن چناني، وسيله نقليه آن چناني و ... . گرچه ندارند امّا طوري نگاه مي‌كنند كه گويي دارند؛ چون براي آن‌ها هيچ است.
4- از غير خدا بي نيازند.
معلوم است كسي كه اصل را دارد، فرع برايش هيچ است. آن كس كه خدا را دارد، عالم را دارد. آن كس كه پروردگار عالم را دارد چه چيز ندارد؟ امّا آن كه خدا را ندارد، همه چيز هم داشته باشد، گويي هيچ چيز ندارد. حريص‌تراست، طوري كه گويي اصلاً هيچ ندارد. فقط هميشه مي‌خواهد.
امّا آن‌هايي كه عبادتشان را براي خدا خالص مي‌كنند، قلبشان طوري است كه گويي عالم در تملّك آن­هاست. آن­ها در ضميرشان اين‌گونه مي‌گويند: دنيا چرا نگردد اينك مسخّر ما. عالم در تسخير آن­هاست. يك خانه، باغ، ويلا و وسيله نقليّه چنين و چنان براي آن­ها نيست، عالم در يد قدرت آن­هاست.
لذا براي همين است كه قلب خدابين مشغول به دنيا نمي‌شود و با نگاه كردن به هر چه كه در دنياست، قلبش نمي‌لرزد؛ چون قلب يك جاي ديگر مشغول است. قلبي كه به خدا مشغول است ديگر به دنيا مشغول نيست! قلبي كه خدابين است معلوم است «لَمْ يشْغَلْ قَلْبَهُ بِمَا تَرَى عَينَاهُ» هر آن­چه كه مي­بيند ديگر قلبش را مشغول نمي‌كند؛ چون قلبش جاي ديگري مشغول است.
5- دنيا در نظر مخلصين حقيراست.
اولياء و مخلصين عالم از لحاظ روحي به قدري قوي مي‌شوند كه هر كس كنار آن­ها بنشيند، دنيا در نظرش حقير مي­شود. نه‌تنها خودشان اين حالت را دارند بلكه خصوصيّت مخلصين عالم اين است كه بر ديگران اثر‌گذار هستند. نه تنها دنيا و مافيها در نگاه آن‌ها هيچ و پوچ است، بلكه هر كس با آن­ها نشست، همين حال را دارد.
علّامه ­آسيّد ­محمّدحسين ­حسيني­ طهراني(اعلي اللّه مقامه الشّريف) مي‌فرمودند: وقتي انسان در محضر آسيّد هاشم حدّاد(اعلي اللّه مقامه الشّريف)، آن عارف بزرگوار مي‌نشست، احساس مي‌كرد دنيا برايش هيچ است. ايشان مي‌فرمودند: آسيّد هاشم(اعلي اللّه مقامه الشّريف) هم مي­فرمودند: هر موقع ما محضر آقاجانمان آيت‌الله قاضي(اعلي اللّه مقامه الشّريف) مي‌نشستيم، هيچ چيز جز خدا نمي‌ديديم. آن‌قدر دنيا در ديد ما كوچك و كوچك مي­شد كه ديگر از دنيا و مافيهاي آن بيزار بوديم. اين خصوصيّت مخلصين عالم است، نه‌تنها خود آن­ها دنيا را كوچك مي‌بينند بلكه هر كه در محضر آن‌ها نشست و با آن­ها همنشيني كرد، دنيا در ديدش حقير و ناچيز مي‌شود.
آن‌وقت معلوم است كه اگر كسي اين‌طور شد، ديگر مشكلات دنيا براي او مشكل نيست، چون كسي تن به مشكلات دنيا مي­دهد كه قلبش به دنيا مشغول باشد و هر چه در دنيا مي‌بيند قلبش را تسخير كند، امّا آن كسي كه خدا قلبش را تسخير كرد و اين قلب، حرم ذوالجلال و الاكرام و مصداق «الْقَلْبُ حَرَمُ اللَّهِ»[3] شد، ديگر طبيعي است اگر دنيا پر از مشكلات باشد، او آرام است. مشكلات، او را غرق و به خود مشغول نمي‌كنند؛ چون كسي غم مشكلات مي­خورد كه دنيا او را به خود مشغول كرده باشد.
اولياء مي‌فرمايند: دنيا كسي را به خود مشغول مي­كند كه چشمش دنيا را گرفته باشد، معلوم است آن‌وقت دائم در دغدغه است، گرفتار است. هر‌چه ديد به مشكلاتش افزوده مي­شود. آن كسي دچار مشكل است كه چشمش دنيا را ببيند، آن‌ها كه دنيا را نمي­بينند و خدابين هستند ديگر چه مشكلي دارند؟! آن­قدر با همه مشكلات آرام هستند كه گويي اصلاً مشكلي در عالم ندارند و اين حال خوش مخلصين است، خوشا به حال آن­ها! - اين كد را به ذهن خود بسپاريد -
6- محو ياد خدا هستند.
«وَ لَمْ ينْسَ ذِكْرَ اللَّهِ بِمَا تَسْمَعُ أُذُنَاهُ» خصوصيّت ديگري كه پيامبر(صلّي اللّه عليه و آله و سلّم) فرمودند، اين است كه آن­ها هر‌چه مي‌شنوند باعث نمي‌شود ياد خدا فراموش شود. آن­ها دائم به ذكر خدا مشغول هستند، اصلاً گويي از دنيا چيزي نمي‌شنوند. اين گوش، خدايي شده؛ چون قلب كه الهي شد، ديگر چشم و گوش الهي مي­شوند. معلوم است به واسطه همين، هر‌چه از زيبايي­ها، جلوات دنيا، قدرت يا ثروت مي‌شنوند، آن‌ها را از ياد خدا غافل نمي‌كند.
ملّا محسن ­فيض ­كاشاني(اعلي اللّه مقامه الشّريف)، آن عارف بزرگوار تعبير زيبايي دارند، ايشان مي­فرمايند: اولياء خدا و مخلصين عالم ،گويي فقط در گوششان صداي خداست و كسي كه بهترين صدا را شنيد، ديگر صداهاي ديگر برايش خوشايند نيست.
ملّاي نراقي(اعلي اللّه مقامه الشّريف)، آن متخلّق به اخلاق الهي و عالم ربّاني، صاحب جامع السّعادات بيان مي‌فرمودند: مَثَلَش، مثل آن كسي است كه وقتي گوشش صداي معشوق خود را شنيد، هميشه آواي او در گوشش است و گويي آواهاي ديگر براي او آزار‌دهنده است. كسي هم كه آواي خدا را شنيد، ديگر هميشه به ياد خداست. صداهاي ديگر باعث نمي­شود ياد خدا از ذهن، فكر و وجودش بيرون برود.
كسي كه صداي مولا، وجود مقدّس آقاجانمان، حضرت حجّت­بن­الحسن­المهدي(صلوات اللّه و سلامه عليه) را شنيد، ديگر گوش او هيچ صدا و آوايي را نمي­شنود - مثل آن چيزي كه آن آيت عظمي، آيت‌الله‌العظمي آسيّد ابوالحسن اصفهاني(اعلي اللّه مقامه الشّريف) كه از وجود مقدّس حضرت توقيع دارند، بيان فرمودند - وقتي صدا را شنيد، ديگر معلوم است، دائم فكر و ذكرش آن صداي خوش ملكوتي آقاست. چه خوش است صوت قرآن ز تو دلربا شنيدن! ديگر اين آوا دائم بر گوش است. معلوم است، ياد و فكر آقا هميشه در وجودش هست. آن كه خدا را هميشه ياد مي­كند، معلوم است كه آواها و صداهاي ديگر گويي اصلاً در گوشش نخواهد بود، او محو ياد خداست. اصلاً به جايي مي­رسند كه به قول آيت‌الله سيّد عبدالكريم كشميري(اعلي اللّه مقامه الشّريف) خودشان ذكر الله مي‌شوند؛ يعني انسان ديگر به جايي مي‌رسد كه خودش ياد خدا مي‌شود.
اين­كه بيان مي­كنند انسان به وجه عالم ربّاني نگاه كند، عبادت محسوب مي‌شود براي اين است كه نگاه به چهره اولياء خدا، علماي ربّاني و خصّيصين حضرت حق انسان را ياد خدا مي‌اندازد؛ يعني وجودشان ياد خدا مي‌شود.
آيت‌الله مولوي قندهاري(اعلي اللّه مقامه الشّريف)، آن كنز خفيّ الهي مي‌فرمودند: آن مرجع بزرگوار آسيّد ابوالحسن اصفهاني(اعلي اللّه مقامه الشّريف) كه خود مرجع يكّه‌تاز هستند و توقيع از دست مبارك آقا دارند، مي‌فرمودند: نگاه به آيت‌الله قاضي(اعلي اللّه مقامه الشّريف)، خدا را در وجود انسان زنده مي‌كند. بعد مي‌فرمودند: حتّي نگاه به درب خانه او انسان را به ياد خدا مي‌اندازد.
لذا ديديد گاهي انسان وقتي قلبش مبتلا به گناه و گرفتاري‌هاي دنيا مي‌شود، محضر يكي از اعاظم و علماي ربّاني مي‌رود، گويي صيقل داده مي‌شود. وقتي بيرون مي‌آيد آرام مي‌شود. وقتي انسان در محضرشان مي‌نشيند، گويي ديگر همه مشكلات فراموش مي‌شود. چرا اين‌گونه است؟ چون وجودشان انسان را ياد خدا مي‌اندازد. مهم اين است: چون خودشان دائم ياد خدا هستند.
اين‌ها طوري شدند كه مَثَلِشان همان فرمايش نبيّ مكرّم است كه فرمودند: نفس زدنشان هم تسبيح است. به قول آيت‌الله مقدّس اردبيلي(اعلي اللّه مقامه الشّريف) آن‌هايي كه نفسشان تسبيح است و نومشان عبادت است، آغازش ماه مبارك رمضان است امّا ديگر انتها ندارد، هميشه اين‌طور هستند. دليل هم اين است: در ماه مبارك رمضان چون انسان روزه است، مي‌گويد: زبانم را كنترل كنم: غيبت نكنم، تهمت نزنم، چشمم را كنترل كنم: گناه نكنم، گوشم را كنترل كنم ، موسيقي‌هاي مبتذل و غيبت گوش ندهم و ...، دستم را كنترل كنم و ... . وقتي به واسطه اين كه روزه است، خودش را كنترل مي‌كند، آن موقع به قول نبيّ مكرّم «أَنْفَاسُكُمْ فِيهِ تَسْبِيحٌ وَ نَوْمُكُمْ فِيهِ عِبَادَةٌ»[4]، خوابشان هم عبادت مي‌شود، نفس زدن‌هايشان هم تسبيح مي‌شود امّا اين آغاز است، نه انتها. ديگر انسان به جايي مي‌رسد كه وجودش ياد خدا مي‌شود.
وقتي وجودت ياد خدا شد، چشمت خدا مي‌شود، وقتي نگاه مي‌كني، نگاهت نافذ مي‌شود، مذنب را تغيير مي‌دهد. چهره عالم ربّاني، تك‌تك سلول‌هايش، بافت صورتش، همه ياد خداست. براي همين انسان وقتي به اين چهره‌هاي نوراني و الهي نگاه مي‌كند، ياد خدا در وجودش زنده مي‌شود؛ چون آن­ها همه وجود‌شان ذكر الله و ياد خدا شده است.
طبيعي است آن كه ذكر الله است، ديگر گوشش هم خدايي است، ديگر هيچ چيزي نمي‌شنود. معلوم است ديگر ياد خدا فراموش نمي‌شود. گويي جز آواي خدايي آواها را نمي‌شنود. هر آوايي كه رنگ و بوي الهي بدهد، آن را متوجّه مي‌شود، «صِبْغَةَ اللَّهِ»[5]. خصّيصين حضرت حق و مخلصين عالم اين­گونه هستند. بعضي از آنچه گفته شد در ابيات زير آمده!
آب كم جو, تشنگي آور به دست // تا بجوشد آبت از بالا و پست
هركه جويا شد بـيابد عاقـبت // مايه اش درد است و اصل مرحمت
رحمتم موقوف آن خوش گريه هاست // چون گرست ازبحر رحمت موج خاست
هركه او بيدارتر پر دردتر// هركه او آگاه تر رخ زردتر
پيش حق يك ناله از روي نياز // به كه عمري بي نيازاندر نماز
چون خداخواهد كه مان ياري كند // ميل ما را جانب زاري كند
اي خدا زاري زتو مرهم زتو // هم دعا از تو اجابت هم ز تو(مثنوي معنوي )

پرسمان دانشجویی