انقطاع کامل به سوي خدا | کتابخانه مجازی الفبا

انقطاع كامل بسوي خدا يعني چه؟ بالاخره براي انجام امور ات حتما حواس انسان به وسيله ها و اين قبيل حرف ها هست. مي گويند سراغ اين و آن نرو فقط از خدا بخواه آيا اين جمله درست است؟

قبل از صحبت درباره معناي انقطاع بايد توجه كنيم كه انسان موجودي چند بعدي است و زندگي هاي گوناگوني دارد. حد اقل سه نوع زندگي طبيعي فردي و اجتماعي، زندگي عقلاني و علمي و زندگي عرفاني و عبادي مي توان براي انسان تعريف كرد. اگر انسان اسير زندگي طبيعي شود و خود عقلاني و عرفاني خود را فراموش كند، اين مي شود اهل دنيا و اين حالت است كه مذموم است. ولي كسي كه از امكانات مادي و طبيعي براي پيشبرد و احياي حيات عقلاني و عرفاني خود استفاده مي كند، اهل دين و عبادت خدا است، اهل دنيا به حساب نمي آيد.
روي اين مكانيزم بايد گفت: براي افزايش اخلاص كه در روايات به معناي خلاص آمده است- الاخلاص الخلاص-و همچنين براي رسيدن به انقطاع از دنيا بايد آن جنبه هاي عقلاني و عرفاني زندگي را تقويت كرد. كساني كه در راه علم و عمل مي كوشند و اهل ديانت و سلوك عبادي هستند به تدريج از دنيا و اسارت نفس خلاصي مي يابند و به قرب الهي مي رسند. اين مي شود همان فرايند رسيدن به اخلاص و انقطاع از دنيا كه در مناجات شعبانيه آمده است.
توضيح بيشتر:
معناي انقطاع، توجه کامل و همه جانبه به خداوند متعال و التفات نداشتن به غير او مي باشد. انقطاع الي الله داراي مراتب گوناگوني است و درجات متفاوتي دارد که بستگي به ميزان معرفت و شناخت انسان از خداوند و صفات الهي و سعي و تلاش در نزديک شدن به خداوند و قرب به حق دارد. درجه کامل انقطاع مربوط به انبياء الهي و اولياء بزرگ خداوند است و ديگران به ميزان پيروي از دستورات الهي و تبعيت از پيشوايان دين و راهنمايان الهي انقطاع به سوي خداوند دارند.
در منابع اسلامي و به ويژه ادعيه امامان معصوم (ع) با بيانات مختلف و تعابير گوناگون، انقطاع الي الله مطرح شده است. در مناجات شعبانيه که از مهم ترين اعمال ماه شعبان است و همه امامان (ع) اين مناجات را داشته اند چنين آمده است: «الهي هب لي کمال الانقطاع اليک وأنر ابصار قلوبنا بضياء نظرها اليک حتي تخرق الابصار القلوب حجب الفوز فتصل الي معدن العظمه و تصير ارواحنا معلقه بعز قدسک؛ خدايا نهايت بريدن از غير تو و پيوستن به خودت را روزي ام ساز و چشم هاي قلبمان را با نظاره به خودت روشن ساز تا بدانجا که چشم قلبمان حجاب هاي نوري را پاره کند و به کانون عظمت بپيوندد و ارواح ما به ساحت قدس تو متصل گردد».
البته بايد توجه داشت که انقطاع الي الله و توجه کامل به حضرت معبود و بريدن و گسستن از غير خداوند هرگز به معناي بريدن از خلق و انزوا و گوشه نشيني و دوري از اجتماع و ترک فعاليت هاي اجتماعي نمي باشد و بهترين گواه بر اين امر اين است که اولياي الهي و تربيت شدگان مکتب آنان چون امام خميني (ره) در عين حال که توجه کامل به حق را داشتند و انقطاع الي الله را دارا بودند ولي فعاليت هاي اجتماعي و سعي و کوشش آنان در راه هدايت مردم و دستگيري از آنها از همه بيشتر بوده است. معناي درست انقطاع الي الله و توجه نداشتن به غير حق اين است که انسان به جايگاهي برسد که با وجود زندگي در ميان مردم و اشتغال به کارها و فعاليت معمولي زندگي هرگز توجه او از خداوند برداشته نشود و در هيچ حالي خداوند و حضور و احاطه او را فراموش نکند و در واقع همه مظاهر و خلايق و موجودات هستي را آينه خدانما و نمايانگر صفات و کمالات حق ببيند و به هيچ موجودي در وجود و صفات و افعالش استقلال ندهد و هستي و صفات و افعال او را از خود او نداند، بلکه همه را از خداوند و سرچشمه گرفته از آن هستي مطلق و اسماء و صفات او بداند و اين همان معناي دقيقي است که در منابع اسلامي از آن تعبير به «تجافي» شده است.
چنانچه در دعا آمده است: «اللهم ارزقني التجافي عن دار الغرور و الانابه الي دار الخلود؛ خدايا! کناره گرفتن از سراي فريب (دنيا) و بازگشت همه جانبه به سراي جاودانگي (عالم آخرت) را به من عطا کن». هنر اين است که انسان در عين حال که با مردم است وجلوه هاي مختلف دنيا و زر و زيور آن را مي بيند، از عالم ملکوت و حضور خداوند در همه ذرات عالم غافل نباشد و در عين برخورداري از مواهب دنيا و نعمت هاي الهي با ديده استقلال به آنها ننگرد و آنها را قائم به خود و ايستاده بر روي پاهاي خود و بي نياز از خداي خود نبيند. آشنايان ره عشق در اين بحر عميق غرقه گشتند و نگشتند به آب آلوده از آنچه گفته شد روشن مي گردد که انقطاع الي الله، کاري دشوار و سنگين است و نيازمند سال ها سعي و کوشش و تمرين و رياضت است و در ضمن امري تدريجي است و بايد کم کم و با مدارا و با راهنمايي آشنايان با راه خدا، حاصل گردد و افراط در پيمودن اين راه و عجله و شتاب باعث ضايع شدن نيروها و توان انسان و افتادن در ورطه هلاکت و دام شيطان است. اين راه بايد با اختيار و شناخت و اعمال صالح و در طول ساليان دراز طي گردد، هر چند در مواردي ديده شده که انجام عملي که همراه با اخلاص فراوان و صفاي درون باشد در مدت کوتاهي انسان را به اين هدف عالي مي رساند ولي اين گونه موارد نادر و بر خلاف قاعده کلي براي رسيدن به اين مقصود، داشتن تقواي الهي و پايبند بودن به احکام الهي و انجام واجبات و ترک محرمات است که به تدريج زمينه اين انقطاع را فراهم مي آورد و با قوي شدن نور معرفت الهي و انس با حق و مناجات با حضرت پروردگار، توجه به حق و انقطاع به سوي او حاصل مي گردد و هر چند اين خود داراي مراتب کاملا مختلفي است و درجات کاملا متفاوتي دارد.
در پايان دعاي «ابوحمزه ثمالي» که در سحرهاي ماه مبارک رمضان خوانده مي شود و نيز در برخي دعاهاي ديگر در اين ماه تعابيري وجود دارد که عبارت ديگري از انقطاع مي باشد، مثل: «اللهم اني اسئلک ايمانا تباشر به قلبي؛ خدايا من از تو ايماني را درخواست مي کنم که به واسطه آن همدم و همنشين قلبم باشي»، يعني به واسطه اين ايمان هيچ حجابي ميان من و تو وجود نداشته باشد و هيچ چيز مرا از تو غافل نگرداند و اين همان معناي انقطاع کامل به سوي خداوند است که آرزوي همه پاکان و صالحان بوده است. البته گاهي انقطاع غير اختياري براي انسان حاصل مي شود. آن گاه که تمام اسباب مادي کار ساز نباشند مانند کسي که در ميان مشکلات و امواج طوفان تنها بماند و يا از همه راه ها قطع اميد کند، همچنان که در قرآن مجيد مي خوانيم: «و اذا مس الانسان الضر دعانا لجنبه او قاعدا او قائما؛ و چون انسان را آسيبي رسد، ما را -به پهلو، خوابيده، نشسته يا ايستاده- مي خواند» (يونس، آيه 12). و «و اذا مس الانسان ضر دعا ربه منيبا اليه؛ و چون به انسان آسيبي رسد، پروردگارش را -در حالي که به سوي او بازگشت کننده است- مي خواند (زمر، آيه 8).

پرسمان دانشجویی