فلسفه و چرايي نماز اول وقت | کتابخانه مجازی الفبا

چرا بايد نمازمان را اول وقت بخوانيم؟

دوست گرامي. ما بنده خدا هستيم و خداوند مولاي ما است. فلسفه بندگي فنا شدن بنده در مولي است. وقتي مولي به بنده خود فرماني مي دهد دوست دارد فرمانش فورا اجابت شود. از ميان بندگان کسي که فورا فرمان مولي را اجابت مي کند، محبوب تر و مقرب تر است از ساير بندگاني که ديرهنگام فرمان او را اجابت مي کنند. فلسفه بندگي فاني شدن در خواست خدا و قرب به او است. اين مهم در نماز اول وقت اتفاق مي افتد. البته کسي که دير هنگام به خواست خداوند عمل مي کند هم عمل کرده و قرب دارد، اما در همان زمان تاخير درحقيقت به فرمان نفس خود بوده و خواست خود را بر خواست مولي ترجيح داده است و به همان ميزان نيز ارزش عمل اش پايين است و محبوبيت کسي که فورا خواست مولي را اجابت مي کند را ندارد.نماز ا ول وقت با نماز آخر وقت تفاوت ارزشي و تاثير عبودي فراواني دارد، زيرا فلسفه عبادت گذشتن از خواست خود و فاني شدن در خواست و اراده خدا است، اين مهم ظهورش در نماز اول وقت بسيار بيشتر است از نماز تا تاخير، زيرا کسي که نمازش را تاخير مي اندازد،‌ در حقيقت نتوانسته کاملا مطيع مولي باشد و خواست خود را بر خواست خدا ترجيح داده و اثر قربي و فنايي عملش کم شده است.فرض کنيد تاجري دو شاگرد دارد، يکي از آنها فورا دستورات او را ا جابت مي کند و ديگري تنبل است و کارها را به تاخير مي اندازد، اين دو نفر محبوبيت و قربشان نزد تاجر برابر است؟. فرق ميان اين دو شاگرد بسيار زياد است و ارزش کارشان بسيار متفاوت است، در صورتي که هر دو در نهايت فرمان تاجر را عمل مي کنند.
علت فضيلت و ثواب نماز اول وقت
از جمله دلايل ثواب و فضائل نماز اول وقت، مي توان به تصريح و تأکيد قرآن بر محافظت از نماز (حافظوا علي الصلوات والصلوة الوسطي، بقره، آيه 238) اشاره نمود که توصيه اي، علاوه بر دستور، به برپا داشتن آن است. (وَ أَقِيمُواْ الصَّلاَةَ وَآتُواْ الزَّكَاةَ وَارْكَعُواْ مَعَ الرَّاكِعِينَ، بقره، آيه 43)روشن است که محافظت از نماز تنها از يک بُعد و جهت مقصود نبوده بلکه از جميع جهات، مورد نظر آن است و يکي از آن جهات، رعايت وقت و اهتمام به اول وقت است که نشان از ارزش و اهميت دادن به امر الهي مي باشد و اين امر، جداي از اين حقيقت است که در خود وقت و زمان، حکمت ها و اسراري نهفته که قرار گرفتن در آن زمان و دقت در رعايت آن، مي تواند مبدأ و تحقق بخشِ آثار فراوان و وصف ناپذيري در زندگي آدمي باشد.بعلاوه اگر عمل به وظايف و تکاليف ديني، خصوصاً تکاليفي (همچون نماز و روزه و ...) که مقيد به زمان خاصي هستند، دليل بر ترجيح و برتري عاملِ آن نداشت و مکلف مي توانست، در هر زمان و به ميل خود آنها را بجاي آورد، خداوند در قرآن از تعابيري نظير؛ سابقوا الي مغفرة من ربکم ...، والسابقون السابقون اولئک المقربون و ... استفاده نمي کرد. پس سبقت گرفتن و قرار دادن درجه مقربون، براي سبقت گيرندگان در قرآن، در عوضِ انجام تکاليف و وظايف الهي در اول وقت آن و پيشي گرفتن از ديگران، گواهي ديگر بر ارزش و فضيلت نماز اول وقت است.همچنين در کلام معصومان (عليهم السلام) نيز به فضيلت اول وقت تأکيد و تصريح بسياري شده است .آثار و فوائد خواندن نماز اول وقتامام صادق(عليه السلام) در اين باره مي‌فرمايند: «الصلوةُ تستحبُّ في اَوَّلِ الأَوقاتِ»، خواندن نماز در اول وقت و در اولين فرصت، کاري مستحب و پاداش افزاست. (بحارالانوار، ج 80، ص 13) همچنين از آن حضرت نقل شده که نماز اول وقت، «خشنودي کردگار» را به همراه دارد.برآورده شدن خواسته‌ها از ديگر اثرات و برکات خواندن نماز اول وقت است، چنانچه حضرت عبدالعظيم حسني از امام حسن عسکري(عليه السلام) روايت مي‌کند که فرمود: «خداوند متعال با حضرت موسي(عليه السلام) تکلم کرد، حضرت موسي(عليه السلام) فرمود: خداي من! کسي که نمازها را در وقتش به جاي آورد چه پاداشي دارد؟ خداوند فرمود: حاجت و درخواستش را به او عطا مي‌کنم و بهشتم را برايش مباح مي‌گردانم.» (بحارالانوار، جلد82، صفحه 204)در حديثي از امام علي ( عليه السلام ) آمده است كه فرمودند : كسي كه بر اطاعت صبر كند خداوند براي او ششصد درجه بنويسد كه فاصله ي هر درجه از پايان زمين تا عرش مي باشدپيامبر اعظم(صلي الله عليه و آله) در حديثي برطرف شدن گرفتاري و ناراحتي را به اقامه‌کنندگان نماز اول وقت نويد مي‌دهند و مي‌فرمايند: «بنده‌اي نيست که به وقت‌هاي نماز و جاهاي خورشيد اهميت بدهد، مگر اين که من سه چيز را براي او ضمانت مي‌کنم: برطرف شدن گرفتاري‌ها و ناراحتي‌ها، آسايش و خوشي به هنگام مردن و نجات از آتش.» (سفينة البحار، جلد 2، صفحه 42)درست است که اگر نمازگزار، نماز خود را در آخر وقت هم بخواند انجام وظيفه کرده است، اما از آنجا که کار، مربوط به پروردگار و بر کارهاي ديگر مقدم است، چنانچه آن را بدون عذر به عقب بيندازد، مسئول است و بايد پاسخگو باشد.راه حلي براي خواندن نماز اول وقت
علم به تأثير عباداتشرط اصلي در اهميت دادن به مسائل ديني، آگاهي و علم داشتن از تأثيراتي است كه با رعايت اين آموزه ها حاصل مي شود. انسان موجودي است كه در راه رسيدن به هدف از هيچ كوششي دريغ نمي كند مخصوصا اگر يقين داشته باشد و بداند كه اين هدف سعادت دنيوي و اخرويش را تأمين مي كند، حاضر است براي رسيدن به آن از جانش نيز بگذرد.اين علم و يقين به تأثيرات آموزه هاي ديني از دو راه قابل كسب مي باشد: راه اولي كه انسان مي تواند به يقين برسد، راه مطالعه، تحقيق و تفكر در منابع ديني اعم از قرآن و روايات مي باشد كه كسب علم از اين طريق را علم حصولي گويند.
بندگي خداراه دوم كه به علم حضوري معنا شده است، رسيدن به علم و يقين از راه عبادت و بندگي است. يعني هرچه علم انسان نسبت به اهميت كاري كه انجام مي دهد بيشتر باشد، از ذوق و اشتياق بيشتري براي انجام آن برخوردار است و هرچه عباداتش را با نظم و اخلاص و تواضع بيشتري انجام دهد، تأثيرات آن را بيشتر مشاهده كرده و در نتيجه در انجام آن از ذوق و اشتياق بيشتري برخوردار است.انسان زماني كه بيمار مي شود، براي رسيدن به بهبودي، تمامي دستورات پزشك را مو به مو عمل مي كند و داروهاي تلخ و بد مزّه اي را كه هيچگاه حاضر به خوردنشان نبود، به راحتي مي خورد، چرا كه - يقين - دارد راه علاج بيماري و حاصل شدن بهبودي خوردن داروي تلخ و بد مزّه است. يقين و علم به اين موضوع، داروي تلخ را شيرين مي كند. علم به تأثيرات عبادات بالاخصّ نماز اول وقت نه تنها ذوق و اشتياق انسان را در انجام آنها بيشتر مي كند بلكه سختيها و دشواريهاي مسير را نيز هموار مي كند.نماز امام زمان در اول وقتيكى از كسانى كه حتما نماز خود را اول وقت مى خوانَد وجود نازنين امام زمان حضرت مهدى (عليه السلام ) روحى و ارواح العالمين لمقدمه الفداه مى باشد و غير ممكن است ايشان نماز خود را در غير وقت خودش ‍ اقامه نمايد. و بعد از آن حضرت، افراد صالح و بندگان مخلص خداوندند كه به انجام عبادت مبادرت مي ورزند. بعضى از محدثان بزرگوار نقل كرده اند كه : نماز اول وقت ، حتما بالا مى رود و اگر كسى نماز خود را در اول وقت بخواند ملائكه آسمان ، نماز او را با نماز امام زمان (عليه السلام) و افراد صالح خداوند، بالا مى برند و از فضل وجود و كرم خداوند دور است نمازى كه با نماز امام زمان بالا رود و به آن توجه نكنند و آن را قبول ننمايند.از مهم ترين عوامل بي توجهي به نماز و سستي در آن گناه است . حضرت حق ( جل و علا ) دستور فرمودند كه با شيطان طرح دوستي نريزيد و از دستورات او پيروي نكنيد ؛ چرا كه مطيع شيطان، از خدا اطاعت نمي كندقرآن مجيد، نماز اول وقت را يكى از صفات مۆمنان مى داند و مى فرمايد: مۆمنان كسانى هستند كه نمازهايشان را حفظ مى كنند. حفظ نماز به اين است كه نماز گزاران آن را از اول وقت به تأخير نيندازند. (بخشي از كتاب سجاده عشق اثر نعمت الله صالحي حاجي آبادي)برطرف کردن عوامل سستي در نمازاول وقتسستي نسبت به نماز عوامل متعدد و فراواني دارد كه به مهم ترين آنها اشاره مي شود :1- همانطور كه گفتيم عدم آگاهي لازم از آثار و خيرات و بركات نماز در زندگي فردي و اجتماعي و در تامين سعادت دنيا و آخرت انسان و نيز غفلت و فراموشي فلسفه و آثار نماز و عدم معرفت نسبت به خالق يكتا و حقيقت نماز كه باعث مي شود توجّه به نماز در ما كمتر شود .مهمترين مشكل ما با نماز اين است كه خود را نيازمند به نماز خواندن نمي دانيم بلكه تنها به چشم يك تكليف به آن نگاه مي كنيم ؛ تكليف هم همانطور كه از لفظ آن معلوم است يعني كاري كه با مشقت و سختي انجام پذيرد . همه ي اينها به اين خاطر است كه نسبت به خالق خويش , معرفت صحيحي نداشته و از اسرار نماز آگاه نيستيم . اگر پي به عظمت خداي يكتا ببريم و بدانيم كه او معشوق هستي است و نماز عشق بازي با اين معشوق است و او با همه عظمت خود به ما اجازه داده كه به ديدارش برويم، آيا در انجام آن كوتاهي خواهيم كرد؟
پيامبرانانبياء الهي و اولياء خدا چون عظمت حق تعالي را درك كرده بودند نماز را نور چشم خود مي دانستند و ندا در مي دادند كه «كفي بي عزا ً ان اكون لك عبدا ً و كفي بي فخرا ً ان تكون لي ربا ً»- براي من همين عزت , كه عبد تو باشم و براي من همين فخر , كه تو رب من باشي كفايت مي كند. و اينان همانها هستند كه قرآن در وصفشان مي گويد : «يخرون للاذقان سجدا – همه با كمال خضوع و فروتني سر طاعت بر حكم آن فرود آورند».2- از مهم ترين عوامل بي توجهي به نماز و سستي در آن گناه است .حضرت حق (جل و علا ) دستور فرمودند كه با شيطان طرح دوستي نريزيد و از دستورات او پيروي نكنيد؛ چرا كه مطيع شيطان، از خدا اطاعت نمي كند. وقتي انسان , آلوده ي به گناه مي شود يا اصلا به سمت نماز و نيايش با خدا نمي رود و يا از نماز و عبادت خويش حظ و بهره ي كافي نخواهد برد و از ذوق و اشتياق لازم براي انجام عبادات بي بهره خواهد ماند. بطور طبيعي هر فردي به چيزي گرايش دارد كه از آن لذت مي برد! بنابراين چون فرد گناهكار از نمازش لذت نمي برد ممكن است كم كم نسبت به نماز و رعايت آداب آن بي ميل و رغبت شده.برآورده شدن خواسته‌ها از ديگر اثرات و برکات خواندن نماز اول وقت است، چنانچه حضرت عبدالعظيم حسني از امام حسن عسکري(عليه السلام) روايت مي‌کند که فرمود: خداوند متعال با حضرت موسي(عليه السلام) تکلم کرد، حضرت موسي(عليه السلام) فرمود: خداي من! کسي که نمازها را در وقتش به جاي آورد چه پاداشي دارد؟ خداوند فرمود: حاجت و درخواستش را به او عطا مي‌کنم و بهشتم را برايش مباح مي‌گردانم3- گرايش به سمت دنيا درست در مقابل گرايش به سمت خدا است. به هر مقدار كه انسان به سمت دنيا مي رود از خدا دور مي گردد و برعكس. بنابراين بايد توجه كرد كه حب افسار گسيخته به دنيا و علاقه ي قلبي به تمايلات نفساني , ريشه ي همه ي خطاها و گناهان است و در اثر اين محبت است كه انواع گناهان از انسان سر خواهد زد و حتي در نماز هم , تمام توجه كسي كه محب دنيا است، به سمت دنيا و منابع آن خواهد بود و در نتيجه لذتي از نماز نمي برد و كم كم كاهل نماز شده و چه بسا نماز را ترك كند و به خسران ابدي گرفتار شود .4- از جمله مهمترين عامل سستي در نماز آسيب پذيري مقطع نوجواني و جواني است. اين مقطع سنّي، مقطع حساس و بحراني براي جوانان و نوجوانان است، مسايل و بحران هاي بلوغ از يك طرف، شكّ و ترديدهاي مذهبي از طرف ديگر، ناپختگي و بي تجربگي و گرايش سريع به الگوهاي غيرواقعي كه اهل نماز نيستند، زمينه هايي است كه در خود فرد وجود دارد و باعث مي شود كه جوانان و نوجوانان علاقة چنداني به نماز نداشته باشند. و در انجام آن نيز از خود كاهلي نشان دهند.5- يكي از عوامل موثر در بروز اين حالت بي حوصلگي و كم صبري است . انجام هر تكليفي در آغاز راه , صبوري و استقامت مي خواهد . امام خميني(رحمة الله عليه) در توضيح صبر در اطاعت فرموده اند: يعني انسان در فرمانبرداري حق تعالي، خوددار باشد و نفس اماره عنان از دست انسان نگيرد، و افسار گسيخته نكند .در حديثي از امام علي(عليه السلام ) آمده است كه فرمودند : كسي كه بر اطاعت صبر كند خداوند براي او ششصد درجه بنويسد كه فاصله ي هر درجه از پايان زمين تا عرش مي باشد.هر چند شايد مواظبت بر نماز اول وقت كار دشواري به نظر رسد اما با صبر بر انجام آن، و سعي در رعايت نماز اول وقت اين كار نيز آسان و شيرين مي شود.
حسين بن علي ع در ظهر عاشورا در حاليکه درگير جنگ است همينکه موقع نماز مي شود جهت اقامه نماز اول وقت اقدام مي کند و خود و يارانش به نماز مي ايستند. که اين اقدام پيامش اهتمام عنصر عاشورايي بر نماز اول وقت مي باشد.در اينجا براي آنکه بيشتر در جريان فرهنگ و تفکر عنصر عاشورايي قرار بگيريم و با جلوه اراده عاشوراييان اشنا شويم به تشريح وضعيت حسين (ع) مي پردازيم که حضرت در چه حال و هوايي نماز اول وقت مي خواند.- حسين بن علي (ع) در حالي نماز اول وقت را اقامه مي کند که:۱٫ در مصاف با دشمن است و در ميدان جنگ.۲٫ مصيبت ديده است چرا که تا آن لحظه تعداد قابل توجهي از عزيزان خود را از دست داده است.۳٫ تشنه, گرسنه و خسته است.۴٫ زخمي مي باشد.۵٫ با وضعيت مشقت بار خانواده زنها و تشنگي و وحشت زدگي بچه ها روبرو مي باشد.۶٫ در سخت ترين شرايط و بحراني ترين وضعيت و خونبارترين فضا و محيط قرار دارد.اما در عين حال حسين نماز اول وقت را اقامه مي کند و بدين صورت به ماندگان و ايندگان پيام مي دهد که در فرهنگ يک عاشورايي هيچ چيز نمي تواند مانع نماز اول وقت شود. لذابراي اقامه نماز اول وقت اگر خسته ايم بايد بخود تلقين کنيم که هر چه خسته ايم خسته تر از حسين در ظهر عاشورا نيستيم.اگر گرسنه و تشنه ايم گرسنه و تشنه تر از حسين در ظهر عاشورا نيستيم.اگر در رابطه با کسب و کار و زندگي و … بحران زده هستيم وضعيت ما بحراني تر از وضعيت حسين در ظهر عاشورا نيست. و اگر مصيبت زده هستيم چه مصيبتي بالاتر از مصيبت حسين در ظهر عاشورا. خلاصه با اين کار رواني روي خود بايد با اقامه نماز اول وقت خود را در زمره اولياء الله قرار دهيم و در ليست نماز گزاران اول وقت که نخستين آنها امام زمان (عج) مي باشد ثبت نام کنيم.در اينجا مناسب است از يک عنصر عاشورايي ياد کنيم که وقتي در اوج قدرت بود با صدور بخشنامه نماز اول وقت اعلام کرد: به کار بگوييد وقت نماز است. به نماز نگوييد کار دارم. شهيد رجايي

پرسمان دانشجویی