خانقاه بدعت صوفيه | کتابخانه مجازی الفبا

در مورد تفاوت مسجد و خانقاه اگر مي شود توضيح دهيد ممنون؟

فرق مسجد و خانقاه:
مسجد در ميان مسلمانان از جمله مهمترين اماکن عبادي سياسي محسوب مي شود؛ در واقع اين کارکرد چند بعدي مساجد از صدر اسلام وجود داشت و مسجد به عنوان کانون اصلي ترويج دين و تشکيل حلقه هاي فکري بود.
با اين وصف اما در طول ادوار مختلف تاريخ اسلام «خانقاه» نيز به عنوان يکي از مهمترين اماکن ميان مسلمين مطرح شد با اين تفاوت که خانقاه جنبه عمومي نداشت و صرفا صوفيان و اهل ذکر در آن اجتماع داشتند.خانقاه در واقع معرب «خانه قه» يا «خانگه» بوده و خانگه فارسي و خانقاه عربي است.
خانقاه خانه هايي بود که صوفيان مسلمان در آن تجمع مي کردند و حلقه هاي ذکر را تشکيل مي دانند به مصداق آيه 36 سوره نور که فرمود: «ي بُيوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَيذْکَرَ فِيهَا اسْمُهُ يسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ» (در خانه‏هايى که خدا رخصت داده که [قدر و منزلت] آنها رفعت‏ يابد و نامش در آنها ياد شود در آن [خانه]ها هر بامداد و شامگاه او را نيايش مى‏کنند ) و در آيه بعدي مي فرمايد «رِجَالٌ لَّا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيعٌ عَن ذِکْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاء الزَّکَاةِ يخَافُونَ يوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ (مردانى که نه تجارت و نه داد و ستدى آنان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زکات به خود مشغول نمى‏دارد و از روزى که دلها و ديده‏ها در آن زيرورو مى‏شود مى‏هراسند ).
لذا صوفيان مسلمان حلقه هاي ذکر در خانقاه ها تشکيل مي دادند اما خانقاه صرفا اين کارکرد را نداشت و در دوران قديم برخي از اين خانقاه ها تبديل به کاروان سرا مي شدند و مسافران عبوري در آن اطراق مي کردند اما با اين حال اصليت و ماهيت کارکردي خانقاه حتي با اين وجود همچنان پابرجا بود، يعني شبستاني جدا براي حلقه هاي ذکر وجود داشت که کسي جز براي ذکر وارد آن نمي شد که اين شبستان ها معماري خاصي در محراب و آيينه کاري ها داشتند.
خانقاه بدعت صوفيان:
دین مقدس اسلام از آغاز ظهور خود مبارزه با سنت های جاهلی که انسان را از مسیر اصلی کمال خود دور کرده بود، آغاز کرد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در بدو رسالت خویش با بت و بت‌کده که مظهر و نماد جهالت انسان در وادی پرستش بود، به شدت برخورد نمود و در ادامه با عقاید باطل و انحرافات دور از فطرت انسانی به نبرد برخواست. صبر و استقامت ایشان باعث افول روز افزون بدعت‌ها و پایه گذاری تدریجی سنت ها در بین مردم گردید. نبی مکرم اسلام پس از هجرت به مدینه ساخت مکانی عمومی را در دستور کار قرار داد تا هم محلی برای عبادت باشد و هم مکان انتشار و صدور احکام و اخلاق دین اسلام و هم جایگاهی برای رسیدگی به امورات اجتماعی مردم. این مکان، در اسلام مسجد نام گرفت. گرچه در سایر ادیان و نحله ها این مکان های عمومی وجود داشت اما تفاوت اساسی این نهاد با نمونه های پیشین، طهارت و پاکی آن بر طبق احکام اسلامی است. اماکنی چون کلیسا، کنیسه، دیر، مکان های متروک و بی روحی بودند که جهت مراسمات و تشریفات استفاده می شدند و نوعاً تبدیل به مکانی برای فساد مانند: آواز و رقص و شراب خواری گردیده بودند.
مسجد، به قدری جایگاه رفیع و بلندی یافت که ۲۸ مرتبه در قرآن کریم به نام آن و مشتقات آن اشاره شده است [۱] و این نشانه ی اهمیّت و عظمت مسجد و هم تایید فعّالیّت‌های مسجدی است. نگاهی گذرا بر آیات نمایش‌گر جایگاه مسجد در دین مقدس اسلام خواهد بود. برای مثال: وَأَقِیمُواْ وُجُوهَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَادْعُوهُ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ [۲] و در هر مسجدى روى خود را مستقيم [به سوى قبله‏] كنيد، و در حالى كه دين خود را براى او خالص گردانيده‏ايد وى را بخوانيد. ویا می فرماید: إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ وَأَقَامَ الصَّلاَةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَلَمْ يَخْشَ إِلاَّ اللّهَ فَعَسَى أُوْلَـئِكَ أَن يَكُونُواْ مِنَ الْمُهْتَدِينَ [۳] مساجد خدا را تنها كسانى آباد مى‏كنند كه به خدا و روز بازپسين ايمان آورده و نماز برپا داشته و زكات داده و جز از خدا نترسيده‏اند، پس اميد است كه اينان از راه‏يافتگان باشند.
بنا بر تصریح آیات الهی، تنها کسانی مساجد را آباد می کنند و به آن اهمیت می دهند که حقیقت ایمان در دل و جان ایشان رسوخ کرده باشد و اعتقاد کامل و حقیقی به اسلام و شریعت آن داشته باشند. مسجد تا قرن چهارم هجری علاوه بر محل عبادت، مکان تحصیل علم و دانش نیز بود. یعنی یک مکانی برای ترویج قرائت رسمی از دین و آموزه های آن بوده است.
متصوفه اولین گروهی بودند که در اسلام و به نام مسلمانی صف خود را از مسجد که نماد و مکان تجمع مسلمین بود جدا کردند و به تقلید و تاسی از رهبانان مسیحی، مکانی با نام خانقاه بنا کردند که در طول تاریخ و به تدریج به سرنوشت کلیسا و کنیسه دچار گردید و این بدعت هیچ گاه قداست مسجد را که فرمان خدا بر ساخت آن بود، پیدا نکرد.
ایشان آیات الهی و روایات نبوی و اهل بیت علیهم السلام را مبنی بر رونق بخشیدن مساجد، دور ریخته و مناسبت ها، اعیاد و ... خود را جدای از مسلمانان و در خانقاه برگزار کردند. طرد و بی توجهی ایشان به مسجد، آنها را در جرگه ی ملعونین قرار داد؛ زیرا امام صادق علیه السلام فرمود: ملعون ملعون من لم یوقر المسجد![۴] ملعون است، ملعون است، کسی که به مسجد احترام نگذارد.
این انحراف و بدعت فاحش در اسلام، مصداق بازر عدم اهتمام به مسجد بوده و کج روی روشنی به حساب می آید، چراکه حضور در مساجد، خود از آداب اسلامی و مسلمانی است و سیره ی متصوفه در ترک مسجد، پشت پا زدن و اهانت به فرمایشات کلام وحی و سنت نبوی صلی الله علیه وآله و سیره و روش خاندان عصمت و طهارت علیهم اسلام است. صوفیه باید پاسخ گوی این بدعت عجیب باشد.
پی نوشت:
۱- سوره‎ی بقره آیات ۱۴ و ۱۸۷، ۱۴۵، ۱۵۰،۱۵۱،۱۹۱، ۱۹۶، ۲۱۷، مائده / ۲; اعراف / ۲۹ و ۳۱، انفال / ۳۴; توبه ۱۷ و ۱۸ و ۷; اسراء ۱; كهف / ۲۱; عنكبوت / ۷; فتح / ۲۵ و ۲۷; حج / ۲۵ و ۴۰ و سوره ی جن / ۱۸.
۲- سوره: الاعراف آیه: ۲۹.
۳- سوره التوبة آیه:۱۸.
۴- سفینه البحار ج ۴ ص ۷۳ ماده مسجد

پرسمان دانشجویی