مراقبات خواب بين الطلوعين | کتابخانه مجازی الفبا

سوالم درباره ضرر خواب بين الطلوعين و فوايد بيداري در آن است؟

پرسشگر محترم سؤال خوبي كرديد اجازه مي خواهم كه ابتدا كمي راجع به خواب بين الطلوعين صحبت كنيم سپس راجع به سؤال شما نيز به بررسي آن بپردازيم خواهشا بحث را تا آخر بخوانيد!
بين الطلوعين، ساعتي از ساعات بهشت
از نظر فلسفي ميان لحظات زماني هيچ تفاوتي نيست؛ چون زمان يك بعد از ابعاد ماده است كه از آن به بعد چهارم پس از طول و عرض و عمق ياد مي‌شود. زمان به سبب اينكه اعتباري‌تر از اين سه بعد است، به نظر مي‌رسد كه كم تاثيرتر از ديگر ابعاد مادي باشد؛ به ويژه آنكه زمان در زمين با زمان در مريخ و مشتري وعطارد و ديگر سيارات بسيار متفاوت است. اين بيست و چهار ساعت در زمين در سياره ديگر چيز ديگري است. از طرفي زمان فاصله حركت يك چيز از مبدا به منتهاست و اين فاصله به طور طبيعي تفاوتي ندارد مگر همان تفاوت شتاب جرم و امور ديگري كه به حوزه فيزيك و طبيعت و يا فلسفه مربوط است.
اما بر اساس آموزه‌هاي قرآني انسان چون در عالم ماده است، اسير و محاط به احكام و سنت‌ها و قوانين حاكم بر آن است. از اين رو ماده به شكلي بر انسان احاطه دارد و بايد اين احكام و قوانين را بشناسد و به درستي از آن به نفع خود بهره ببرد.
آموزه‌هاي قرآني بر اين نكته تاكيد دارد كه روز‌ها و ساعت ‌ها و زمان‌هاي شبانه روز با يكديگر تفاوت دارند و اين تفاوت چنان روشن و برجسته است كه سرنوشت انسان را تغيير مي‌دهد و خوشبختي و بدبختي را موجب مي‌شود. سحرگاهان از جمله زمان‌هايي است كه مورد تاكيد قرآن قرار گرفته و نماز شب در آن و استغفار، راهي است كه انسان را به مقام احسان مي‌رساند.(ذاريات، ايات 16 تا 18)
يكي ديگر از ساعات بسيار مهم در طول شبانه روز، بين الطلوعين است. بِينَ الطُّلوعَين، فاصله زماني ميان دميدن صبح صادق (طلوع فجر) و طلوع آفتاب است. بين الطلوعين در حقيقت همان زماني است كه هوا تقريبا گرگ و ميش شده است.
در قرآن از ساعاتي پيش از طلوع خورشيد براي دعا و ذكر خدا، ياد شده و دعا‌ها و اذكاري از معصومين براي اين ساعات ذكر شده است. خداوند مي‌فرمايد: فَاصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ غُرُوبِهَا وَمِنْ آنَاء اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَأَطْرَافَ النَّهَارِ لَعَلَّكَ تَرْضَى؛ پس بر آنچه مى‏گويند شكيبا باش، و پيش از بر آمدن آفتاب و قبل از غروب آن، با ستايش پروردگارت او را تسبيح گوى، و برخى از ساعات شب و حوالى روز را به نيايش پرداز، باشد كه خشنود گردى.(طه، آيه 130)
همچنين در آيه 39 سوره ق مي‌فرمايد: فَاصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ الْغُرُوبِ؛ و بر آنچه مى‏گويند صبر كن، و پيش از برآمدن آفتاب و پيش از غروب، به ستايش پروردگارت تسبيح گوى.
خداوند در آيات قرآني از فرشتگاني ياد مي‌كند كه مسئوليت‌هاي خاصي دارند. برخي از فرشتگان براي بارور كردن ابر‌ها و آدم‌ها و گياهان هستند، برخي مسئول جا‌به‌جايي ابرها، برخي مسئول پخش روزي(ذاريات، آيه 1)، حاملان دانه‌هاي باران(همان، آيه 2 )، تقسيم كنندگان امور و كارها(همان، آيه 4) و مانند آنها هستند.
بر اساس برخي از روايات تقسيم روزي كه فرشتگان انجام مي‌دهند و كار‌ها و امورات مردم را مشخص مي‌كنند، در اين ساعات از روز انجام مي‌گيرد. در روايات تفسيري در ذيل آيه 57 سوره بقره «و أَنْزَلْنا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَ السَّلْوى؛ و ما بر شما من و سلوي فروفرستاديم» آمده است كه زمان نزول آن‌ها در بين الطلوعين بوده است.
در ذيل آيه 4 سوره ذاريات كه خداوند فرموده است: فَالْمُقَسِّماتِ أَمْراً، در روايات تفسيري آمده است: إن الملائكة تقسم أرزاق بني آدم ما بين طلوع الفجر إلى طلوع الشمس فمن نام ما بينهما نام عن رزقه؛ فرشتگان در هنگام بين طلوع فجر و طلوع خورشيد، رزق و روزي بني آدم را تقسيم مي‌كنند و كسي كه در آن زمان در خواب باشد رزقش را از دست مي‌دهد.
همچنين خداوند مي‌فرمايد: وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ وَ سَبِّح بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالعَشيّ وَ الإِبكار؛ پس صبر كن كه وعده خدا حقّ است و براى گناهت آمرزش بخواه و ستايشگر پروردگارت در شامگاهان و بامدادان باش.(غافر، آيه 55) در تفسير آمده كه مقصود از «الإبكار» بين الطلوعين است.
زمان بين الطلوعين به ويژه براي نماز و خواندن قرآن توصيه و سفارش الهي است؛ زيرا زماني است كه همه چيز در آن لحظات مشهود است. خداوند مي‌فرمايد: أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى‏ غَسَقِ اللَّيْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً؛ نماز را از زوال آفتاب تا نهايت تاريكى شب برپادار، و نيز نماز صبح را، زيرا نماز صبح همواره مقرون با حضور فرشتگان‏ است. (اسراء، آيات 78)
علامه طباطبايي در اين باره مي‌فرمايد: «دلوك الشمس» به معناي زوال آفتاب و ظهر است، «غسق الليل» به معناي نيمه شب است و «قرآن الفجر» اشاره به نماز صبح است. لذا، اين آيه شريفه از اول ظهر تا نصف شب را شامل مى‏شود، و نمازهاى واجب يوميه كه در اين قسمت از شبانه روز بايد خوانده شود چهار نماز است، ظهر و عصر و مغرب و عشاء؛ و با انضمام نماز صبح كه جمله: «و قُرْآنَ الْفَجْرِ» دلالت بر آن دارد نمازهاى پنجگانه يوميه كامل مى‏شود.(ترجمه الميزان، ج ‏13، ص 241)
از اين آيات به خوبي به دست مي‌آيد كه اين ساعات بسيار مهم و ارزشي است و در زندگي انسان بسيار تاثيرگذار است.امام باقر (ع) اين ساعات را ساعتي از ساعات بهشت دانسته و در بخشي از مناظره خود با اسقف اعظم مسيحي در خصوص زمان بين الطلوعين اين گونه فرمود: آن ساعت از ساعات بهشت است، لذا در آن ساعت بيماران به هوش مي‎آيند و درد‌ها ساكن مي‎شوند و كسي كه شب را نخوابيده در اين ساعت به خواب مي‎رود و خداوند اين ساعت را در دنيا موجب علاقه كساني كه به آخرت رغبت دارند گردانيده و از براي عمل كنندگان آخرت دليلي واضح ساخته و براي منكرين آخرت حجتي گردانيده است.
آثار مثبت و منفي خواب و بيداري بين‌الطلوعين
آموزه‌هاي اسلامي دو دسته آثار مثبت و منفي براي خواب و بيداري در زمان بين الطلوعين بيان كرده است. در اين ساعت همان طوري كه لشكر فرشتگان در آمد و شد هستند، لشكر شيطان و ابليس نيز بسيج مي‌شوند؛ زيرا آنان نيز مي‌خواهند بندگان را از فرصت استثنايي در شبانه روز دور نگه دارند. در بعضى از روايات از آن به يكى از دو زمان غفلت تعبير شده، چنان‌كه امام باقر(ع) مىفرمايد: «ابليس ملعون لشكريان خويش را در دو وقت: هنگام طلوع خورشيد و غروب آن، پراكنده مى سازد، چراكه اين دو زمان، دو زمان غفلت است».( كافى، ج 2، ص 522، حديث 2)
در روايات است كه «در ساعات اوليه شب بخوابيد و بين الطلوعين بيدار باشيد (من‏لايحضره‏الفقيه- جلد4- ص20) تا از آثار و بركات بيداري در اين ساعات بهره مند شويد.
الف: آثار و بركات مثبت بيداري در بين‌الطلوعين: در آيات و روايات آثار و بركاتي براي اين ساعات بيان شده است. از جمله مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
1- تقسيم روزي: بر اساس آموزه‌هاي قرآني، روزي هر موجودي قسمت و مقدر شده است. مقدرات الهي بر اساس حكمت و مصلحت است. در آيات قرآني بيان شده كه امور در هر سال در شب قدر ماه رمضان تقدير مي‌شود(سوره قدر؛ آيات 1 تا 5؛ دخان، آيات 1 تا 4) امام زين‌العابدين (ع) مي‌فرمايد: قَالَ لَا تَنَامَنَّ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإِنِّي أَكْرَهُهَا لَكَ إِنَّ اللَّهَ يُقَسِّمُ فِي ذَلِكَ الْوَقْتِ أَرْزَاقَ الْعِبَادِ عَلَى أَيْدِينَا يُجْرِيهَا؛ هرگز قبل از طلوع خورشيد نخواب كه من آن را برايت خوب نمي‌دانم، زيرا خدواند در آن وقت، روزي بندگانش را به دست ما تقسيم مي‌كند. (وسائل‏الشيعة، ج 6، ص 498) امام رضا(ع) نيز مي‌فرمايد: الملائكه تقسم ارزاق بني آدم ما بين طلوع الفجر الي طلوع الشمس فمن نام فيما بين‌ها نام عن رزقه؛ مابين طلوع سپيده صبح تا طلوع خورشيد ملائكه الهي ارزاق انسان‌ها را سهميه‌بندي مي‌كنند. هر كس در آن زمان بخوابد، غاقل و محروم خواهد شد. (وسائل الشيعه ج 6 ص 49)
2- رهايي از بلا: از پيامبر(ص) يك ذكري بيان شده كه خواندن آن در اين ساعات موجب مي‌شود تا از بلايا در آن روز رهايي يابد.(بحارالانوار، جلد 83، صفحه 298، حديث 59) اين ذكر در بخش اعمال و آداب اين ساعات مي‌آيد.
3- حفظ نعمت‌هاي چهارگانه: بيداري در اين ساعات از صبح با ذكر نعمت‌هاي الهي موجب مي‌شود تا آنچه از معرفت خدا، ايمان و اسلام، رزق و ستاريت را خداوند به او داده، حفظ شود.(دعوات راوندى، صفحه 81، حديث 204 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 282، حديث 45 با اندكى تفاوت)
4- خسارت‌هاي مالي: انسان اگر در اين ساعات بيدار بماند و ذكر خاصي را كه در اعمال اين ساعات آمده بخواند، از زيان‌هاي مالي و از دست دادن اصل سرمايه درامان خواهد بود. (خصال، جلد 2، صفحه 622 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 249، حديث 11)
ب: آثار منفي خوابيدن در ساعات بين الطلوعين:
1- فقر: از جمله آثار منفي خوابيدن در بين الطلوعين مي‌توان به فقر و بدبختي و نداري اشاره كرد. در روايت است: مَا عَجَّتِ الْأَرْضُ إِلَى رَبِّهَا عَزَّ وَ جَلَّ كَعَجِيجِهَا مِنْ ثَلَاثٍ مِنْ دَمٍ حَرَامٍ يُسْفَكُ عَلَيْهَا أَوِ اغْتِسَالٍ مِنْ زِنًى أَوِ النَّوْمِ عَلَيْهَا قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ؛ زمين به سوي پروردگارش، فريادي مانند اين سه فرياد (از بعد شدت) بر نمي‌آورد: فرياد از خوني كه به ناحق بر روي او مي‌ريزد، آب غسلي كه با عمل زنا ريخته مي‌شود، خوابي كه پيش از طلوع خورشيد باشد. (من‏ لايحضره ‏الفقيه؛ ج4، ص20) اميرمومنان علي(ع) نيز مي‌فرمايد: أَنَّ النَّوْمَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ صَلَاةِ الْعِشَاءِ يُورِثُ الْفَقْرَ وَ شَتَاتَ الْأَمْرِ؛ خواب پيش از طلوع خورشيد و نيز خواب قبل از نماز عشاء، باعث فقر و پريشاني امور مي‌شود.(مستدرك‏الوسائل، ج 5، ص 110)
2- بلا: بر اساس آنچه بيان شد به خوبي معلوم مي‌شود كه خوابيدن در هنگام بين الطلوعين موجب جلب بلا و مصيبت است؛ زيرا اگر بيداري موجب رهايي و دفع و رفع بلاست، خواب عامل جذب آن خواهد بود.
3- كوردلي: بر اساس روايتي كه از اميرمومنان (ع) وارد شده كسي كه در اين ساعات مي‌خوابد گرفتار كوردلي مي‌شود و معرفت الهي از دل او مي‌رود. (دعوات راوندى، صفحه 81، حديث 204 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 282، حديث 45 با اندكى تفاوت)
4- كفر و بي ايماني: بر اساس همين روايت پيش گفته كفر و بي ايماني محصول خوابيدن در اين ساعات از شبانه روز است.(همان ،پيشين)
5- نياز به ديگري براي رزق: اگر انسان در اين ساعت بخوابد رزق او به جاي آنكه در دستش قرار گيرد در دست ديگري قرار مي‌گيرد و مي‌بايست براي يك لقمه نان و كسب يك دانش و علم به ديگري رو اندازد تا روزي خودش را بازپس‌گيرد. (همان ،پيشين)
6- بدنامي و رسوايي: از ديگر آثار منفي خوابيدن در اين ساعات آن است كه اگر گناه و خطايي كرده باشد، خداوند در مقام ستاريت با او تعامل نمي‌كند و نعمت ستاريت از او سلب مي‌شود. اين گونه است كه در جامعه براثر خطا و اشتباه و گناهي، رسوا مي‌شود. (همان ،پيشين)
7- زيان‌هاي مالي: اگر كسي در اين ساعات بخوابد نمي‌تواند از خود دفع شر كند و خسارتي كه به اصل سرمايه او مي‌رسد را برطرف كند. ( خصال، جلد 2، صفحه 622 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 249، حديث 11)
8- ناداني: از پيامبر(ص) روايت است: النوم من أول النهار خرق و نوم القائلة نعمة و النوم بعدالعصر حمق و بين العشاءين يحرم الرزق؛ خواب اول روز، ناداني و خواب نيمروزي نعمت و خواب عصرگاهي كم خردي است و خواب اول شب(بين دو نماز مغرب و عشاء) باعث محروم شدن از روزي مي‌شود.(مكارم‏الاخلاق، ص288)
9- زردي چهره: در روايات متعددى خواب بين الطلوعين مذمت شده است.اين خواب موجب فقر و پريشانى دانسته شده است. امام صادق(ع) فرمود: خواب صبحگاهان شوم است. رزق را دور و رنگ چهره را زرد و زشت مى‏كند و اين خواب شومى است. (بحارالانوار، ج 86، ص 129) در روايتي از امام باقر(ع) درمورد پرهيز از خواب صبحگاهي و ترغيب به بيداري در اين ساعت آمده است: خواب صبح ،شوم و ناميمون است، روزي را دور مي‌سازد، رنگ صورت را زرد و متغير مي‌كند، خداوند متعال، رزق را بين الطلوعين تقسيم مي‌كند، از خواب در اين زمان بپرهيزيد و بدانيد كه من و سلوي (دو غذاي لذيذي كه براي بني اسرائيل نازل مي‌شد) در اين ساعت برايشان فرود مي‌آمد. (تهنيب، ج 2، ص 139)
10- غفلت: به اين خواب ،اطلاق خواب غفلت شده است؛ شايد از اين جهت كه شخص از بركات زيادي كه در بيداري اين ساعات است، غافل بوده و خود را محروم مي كند.
برخي اعمـال و آداب بيـن الطّـلوعين
چنان‌كه گفته شد يكى از اوقات بسيار شريف و گرانبها، بين الطّلوعين (مابين طلوع صبح و طلوع آفتاب) است و اخبار زيادى از اهل بيت عصمت(ع) در فضيلت اين وقت و در ارتباط با عبادت و ذكر و تسبيح خداوند در اين مدّت از شبانه روز وارد شده است.
1ـ از رسول خدا(ص) نقل شده است كه فرمود: هر كس هنگام صبح، هفت بار اين دعا را بخواند، در آن روز از بلا‌ها محفوظ باشد: فَاللّهُ خَيْرٌ حافِظاً وَ هُوَ اَرْحَمُ الرّاحِمينَ، اِنَّ وَلِيِّىَ اللهُ الَّذى نَزَّلَ الْكِتابَ وَ هُوَ يَتَوَلَّى الصّالِحينَ، فَاِنْ تَوَلَّوْا فَقُـلْ حَسْبِىَ اللهُ لا اِلهَ اِلاَّ هُوَ، عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظيمِ؛ خدا بهترين نگهبان است و او مهربانترين مهربانان است براستى سرپرست من خدايى است كه قرآن را فرستاد و او شايستگان را دوست دارد پس اگر روگرداندند بگو خدا مرا بس است كه معبودى جز او نيست بر او توكل كنم كه او پروردگار عرش بزرگ است.( بحارالانوار، ج 83، ص 298، حديث 59)
2ـ مرحوم كلينى از امام باقر(ع) فضيلت فراوانى براى اين دعا نقل كرده است كه پيش از طلوع آفتاب خوانده شود: اَللّهُ اَكْبَرُ، اَللّهُ اَكْبَرُ كَبيراً، وَسُبْحانَ اللّهِ بُكْرَةً وَ اَصيلاً، وَالْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ الْعالَمينَ كَثيراً، لا شريكَ لَهُ، وَ صَلَّى اللّهُ عَلى مُحَمَّد وَ آلِهِ ؛ خدا بزرگتر است خدا بزرگتر است به كمال بزرگى و منزه است خدا در بامداد و پسين و ستايش بسيار، خاص خدا ،پروردگار جهانيان است كه شريكى ندارد و درود خدا بر محمّد و آلش.( كافى، جلد 2، صفحه 526، حديث 14)
3ـ «قطب راوندى» از امير مؤمنان(ع) روايت كرده كه رسول خدا(ص) فرمود: هر كس كه صبح كند و چهار نعمت خدا را ياد نكند، مى‌ترسم كه اين نعمت هاى خدا از او زايل گردد؛ آن چهار نعمت و سپاس بر آن، چنين است: اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى عَرَّفنى نَفْسَهُ،وَ لَمْ يَتْرُكْنى عَمْيانَ الْقَلْبِ، اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى جَعَلَنى مِنْ اُمَّةِ مُحَمَّد صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ،اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذى جَعَلَ رِزْقى فى يَدَيْهِ وَ لَمْ يَجْعَلْ رِزْقى فى اَيْدى النّاسِ، اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذى سَتَرَ ذُنُوبى وَ عُيُوبى، وَلَمْ يَفْضَحْنى بَيْنَ النّاسِ؛ ستايش خدايى را سزاست كه خود را به من شناساند و مرا كوردل وامگذارد، ستايش خدايى را سزاست كه مرا از امّت محمّد كه درود خدا بر او و خاندانش باد قرارم داد و ستايش خدايى را سزاست كه روزى مرا در اختيار خود قرار داد و روزيم را در اختيار مردم قرار نداد، ستايش خدايى را سزاست كه گناهان و عيبهايم را پوشاند و در ميان مردم رسوايم نكرد.( دعوات راوندى، صفحه 81، حديث 204 و بحارالانوار، جلد 83، صفحه 282، حديث 45 با اندكى تفاوت)
4ـ مرحوم «صدوق» با سند معتبرى از امير مؤمنان على(ع) نقل كرده است كه آن حضرت فرمود: هر كس سوره هاى توحيد و قدر و همچنين آية الكرسى را يازده بار پيش از طلوع آفتاب بخواند، از خسارتهاى مالى محفوظ مى‌ماند و همچنين فرمود: هر كس دو سوره «قل‌هو اللّه» و «انّا انزلناه» را پيش از طلوع آفتاب بخواند در آن روز گناهى از او سر نخواهد زد هرچند شيطان در اين راه تلاش فراوان كند.(خصال، ج 2، ص 622 ؛ بحارالانوار، ج 83، ص 249، حديث 11)
5ـ بسيار مناسب است كه در اين وقت مقدارى قرآن همراه با تدبّر و انديشه بخواند و با آيات آن روح و جان خود را تازه كند و نيز مناسب است دعاى صباح اميرمؤمنان على(ع) را در اين وقت بخواند.
در مفاتيح الجنان اذكار عام و خاصي به عنوان تعقيبات مشتركه و خاصه در همان آغاز مفاتيح الجنان آورده شده است.
آثار فيزيولوژيك خواب بين الطلوعين
متاسفانه افراد بسياري اين گونه مسائل را صرفاً به عنوان دستورالعمل‌هاي ارشادي و اخلاقي قلمداد مي‌كنند، در حالي كه اين دستورات صد در صد كاربردي هستند وعلم روز نيز بر پايبندي به آن‌ها تاكيد فراوان دارد و به كار بردن آن‌ها فوايد جسمي وروحي زيادي براي انسان به ارمغان مي‌آورد. به عنوان نمونه يكي از فوايد فيزيولوژيك بيداري بين الطلوعين اين است كه هورموني در بدن به نام هورمون رشد(سوماتوتوروپ) وجود دارد كه بيشترين ميزان ترشح آن حدود دو ساعت بعد از غروب آفتاب مي‌باشد(زيرا بدن انسان يك فيزيولوژي خاصي دارد كه با عالم هماهنگ مي‌باشد) و در رويات آمده كه همان ساعت بخوابيد.
اينكه خواب كافي در زمان مناسب، باعث بلندي قد مي‌شود، به اين دليل است كه در اوايل شب، اين هورمون ترشح مي‌شود و اگر كسي سر شب بخوابد، رشد متناسب و متعادلي پيدا مي‌كند.
اما يك سري از هورمون‌هاي استرس زا وجود دارند(البته در جاي خود مفيد مي‌باشند) كه به آن‌ها «كورتيكواستروئيد» گفته مي‌شود، مانند هورمون «كورتيزول». بيشترين ميزان ترشح اين هورمون‌ها دو ساعت قبل از طلوع آفتاب مي‌باشد؛ يعني دقيقا هنگام بين الطلوعين (از طلوع فجر تا طلوع آفتاب).
اينكه خواب بعد از اذان صبح، باعث ناراحتي و كسلي و پريشاني انسان مي‌شود، ولي بيدار شدن در موقع اذان حالت شادابي مي‌آورد، به خاطر ترشح اين هورمون‌هاست. همچنين اگر زماني كه اين هورمون‌‌ها حداكثر ترشح خود را دارند، انسان خواب باشد، احتمال سكته زياد است. لذا به گفته متخصصان بيشترين آمار مرگ در خواب، در ساعات بين الطلوعين مي‌باشد.
اگر همين مسئله يعني نخوابيدن بين الطلوعين را يك پزشك به ما توصيه مي‌كرد، با شوق و اطمينان بيشتري به آن عمل مي‌كرديم، زيرا به كاربردي بودن آن معتقد بوديم، اما دستورات ديني را به عنوان مسائل صرفاً اخلاقي پنداشته و كمتر به آن‌ها توجه مي‌كنيم.
حضرت امام سجاد (ع) به بيداري در بين الطلوعين اهتمام داشت و آن را تنها به ياد خدا مي‌گذراند و هرگز با ديگران مشغول به صحبت نمي‌شد. (بحارالانوار، ج 46، ص 191، حديث 57 به نقل از السوائد)
فقيهان شيعه در بحث از آداب بيع ـ به استناد احاديثي ـ كراهت معامله و تجارت را در زمان بين الطلوعين يادآور شده و بين الطلوعين را زمان دعا وعبادت دانسته‌اند.(تهذيب، شيخ طوسي، ج 7، ص 8؛ نراقي، احمد، مستندالشيعة، ج 14،ص 25) وقوف در مشعر، در بين الطلوعين روز عيدقربان نيز از اركان حج شمرده شده است. (مستند الشيعه، نراقي، نراقي، ج۱۲، ص۲۴۹)
منظور از وسعت روزي چيست؟
چنانكه گذشت بيداري بين الطلوعين داراي آثار و فوايد بسياراست كه از مهم‌ترين آن‌ها نشاط دروني وروحي، طول عمر، بركت و وسعت روزي ... مي‌باشد. اين بركت و وسعت روزي حتي براي كساني كه حقوق ثابت ودر آمد مشخص دارند نيز مطرح است. اما درخصوص افزايش روزي ممكن است براي عده‌اي اين سوال پيش آيد كه با وجود مداومت بر اين بيداري، افزايش محسوسي در روزي و درآمد خود مشاهده نمي‌كنند وهمان حقوق و درآمد وپول و خرجي روزانه مي‌رسد، در پاسخ بايد گفت كه روزي تنها منحصر به جنبه مادي نيست و هر خيري اعم از مادي و معنوي، روزي محسوب مي‌شود به طور مثال شنيدن حرف خوب ،كسب آگاهي و علم جديد، داشتن دوست وهمسايه خوب، پيدا كردن حال دعا ورقت قلب معنوي، توفيق گره گشايي از خلق وكمك به نيازمندان وصد‌ها وبلكه هزاران مصداق براي روزي وجود دارد كه چه بسا فرد خودش متوجه به دست آوردن آن‌ها نشود. همچنين خرج هاي بي مورد، ضررها، بيماري ‌ها و موفقيت تحصيلي فرزندان و ... همگي مي تواند بسيار پر هزينه باشد كه به بركت بهره هاي معنوي چه بسا اين گونه هزينه ‌ها به سراغ فرد نيايدواين چنين، انسان بهره مند از بركت و روزي شود.
آيت‌الله بهجت و درمان درد‌ها با نماز و بيداري بين الطلوعين
نگارنده به ياد دارد روز شنبه 28 آبان سال 1379، ماه شعبان بود كه شخصي براي درمان دردي از آقاي بهجت (ره) سوالي كرد. ايشان پاسخ دادند كه بر نماز اهتمام داشته باش و پس از نماز صبح در بين الطلوعين بيدار باش و در اين ساعت بيرون برو و در بيروني تعقيبات را انجام ده و پياده روي كن!
(به نظرم جوان گفته بود: من وقتي در اتاق هستم خوابم مي‌برد و نمي‌توانم اين يك ساعت و نيم بين طلوع فجر و اذان صبح تا طلوع خورشيد را بيدار بمانم. از اين رو آيت‌الله پيشنهاد بيرون رفتن و پياده روي و انجام تعقيبات در هواي بيرون اتاق را به اين جوان داده بود.)
سپس از او پرسيد: كجايي هستي؟
جوان پاسخ داد: اهل تبريز.
آيت الله فرمود: خب! هواي آنجا زياد هم سرد نيست. در اين ساعت بيرون باش و تعقيبات را در بيرون انجام بده!

پرسمان دانشجویی