نساء، آيه 34- معناي نُشُوزَهُنَّ در قرآن | کتابخانه مجازی الفبا

درپاسخ به نکات ذیل توجه نمایید :
1- در مورد کلمه تخافون درآیه مورد پرسش دو قول وجود دارد . اکثر مفسران آن را به معنای خود یعنی خوف و ترس دانسته اند اما برخی آن را به علم و دانستن معنا کرده اند .
2- بنا بر معنای اول یعنی معنای خوف و ترس از نشوز منظور آشکار شدن نشانه ها و علامت های آن است . این نشانه ها بیانگر شکل گیری تدریجی نشوز و تمرد و عدم رعایت حقوق شوهر و تمکین نکردن است که به تدریج شدت می یابد و به مرحله نهایی و کامل خود می رسد .
3- تشخیص این نشانه ها برای مردان کار سختی نیست و نوع رفتار و برخورد نا مناسب و غیر عادی زن در حقوقی که مربوط به شوهر است و تمرد و سر پیچی زن در مرحله ضعیف و اولیه خود معمولا برای مردان قابل تشخیص است . مثلا زنی که از تمکین خودداری می کند نشانه نشوز او در مراحل اولیه به تقاضای همسر به سختی و با معطل کردن و به تاخیر انداختن تقاضای شوهرنمودار می شود و به تدریج به امتناع کامل می انجامد .
4- در عین حال که نشوزحتی در مرحله شکل گیری و پیدایش و مراحل مقدماتی آن قابل تشخیص است ولی در عین حال احتمال اشتباه و خطا در این مورد منتفی نیست . به همین جهت باید از قضاوت عجولانه و پیشداوری دور از دقت و انصاف پرهیز نمود و در این مورد تانی و تامل داشت تا موضوع کاملا روشن گردد .
5- برای آگاهی بیشتر شما ازمحتوا و مضمون آیه مورد بحث به توضیحات زیر توجه نمایید :
الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلى‏ بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ فَالصَّالِحاتُ قانِتاتٌ حافِظاتٌ لِلْغَيْبِ بِما حَفِظَ اللَّهُ وَ اللاَّتِي تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلاً إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلِيًّا كَبِيراً (نساء- 34)
34- مردان سرپرست و خدمتگزار زنانند بخاطر برتريهايى كه (از نظر نظام اجتماع) خداوند براى بعضى نسبت به بعضى ديگر قرار داده است و به خاطر انفاقهايى كه از اموالشان (در مورد زنان) مى‏كنند، و زنان صالح آنها هستند كه متواضعند و در غياب (همسر خود) حفظ اسرار و حقوق او را در مقابل حقوقى كه خدا براى آنان قرار داده، مى‏كنند و (اما) آن دسته از زنان را كه از طغيان و مخالفتشان بيم داريد پند و اندرز دهيد و (اگر مؤثر واقع نشد) در بستر از آنها دورى نمائيد و (اگر آنهم مؤثر نشد و هيچ راهى براى وادار كردن آنها به انجام وظائفشان جز شدت عمل نبود) آنها را تنبيه كنيد، و اگر از شما پيروى كردند به آنها تعدى نكنيد و (بدانيد) خداوند بلند مرتبه و بزرگ است (و قدرت او بالاترين قدرتهاست).
دسته دوم، زنانى هستند كه از وظائف خود سرپيچى مى‏كنند و نشانه‏هاى ناسازگارى در آنها ديده مى‏شود، مردان در برابر اين گونه زنان وظائف و مسئوليتهايى دارند كه بايد مرحله به مرحله انجام گردد، و در هر صورت مراقب باشند كه از حريم عدالت تجاوز نكنند، اين وظائف به ترتيب زير در آيه بيان شده است:
وَ اللَّاتِي تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ «1» فَعِظُوهُنَّ مرحله اول در مورد زنانى است كه نشانه‏هاى سركشى و عداوت و دشمنى در آنها آشكار مى‏گردد كه قرآن در جمله فوق از آنها چنين تعبير مى‏كند: زنانى را كه از طغيان و سركشى آنها مى‏ترسيد موعظه كنيد و پند و اندرز دهيد و به اين ترتيب آنها كه پا از حريم نظام خانوادگى فراتر مى‏گذارند قبل از هر چيز بايد بوسيله اندرزهاى دوستانه و بيان نتائج سوء اينگونه كارها آنان را براه آورد و متوجه مسئوليت خود نمود.
وَ اهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضاجِعِ:
در صورتى كه اندرزهاى شما سودى نداد، در بستر از آنها دورى كنيد و با اين عكس العمل و بى اعتنايى و به اصطلاح قهر كردن، عدم رضايت خود را از رفتار آنها آشكار سازيد شايد همين واكنش خفيف در روح آنان مؤثر گردد.
وَ اضْرِبُوهُنَّ در صورتى كه سركشى و پشت‏پازدن به وظائف و مسئوليتها از حد بگذرد و هم چنان در راه قانون شكنى با لجاجت و سرسختى گام بردارند، نه اندرزها تاثير كند، و نه جدا شدن در بستر و كم اعتنايى نفعى ببخشد و راهى جز شدت عمل باقى‏ نماند، براى وادار كردن آنها به انجام تعهدها و مسئوليتهاى خود چاره منحصر به- خشونت و شدت عمل گردد، در اينجا اجازه داده شده كه از طريق تنبيه بدنى آنها را به انجام وظائف خويش وادار كنند.
ممكن است ايراد كنند كه چگونه اسلام به مردان اجازه داده كه در مورد زنان متوسل به تنبيه بدنى شوند؟!
جواب اين ايراد با توجه به معنى آيه و رواياتى كه در بيان آن وارد شده و توضيح آن در كتب فقهى آمده است و همچنين با توضيحاتى كه روانشناسان امروز مى‏دهند چندان پيچيده نيست زيرا:
اولا آيه، مسئله تنبيه بدنى را در مورد افراد وظيفه‏نشناسى مجاز شمرده كه هيچ وسيله ديگرى در باره آنان مفيد واقع نشود، و اتفاقا اين موضوع تازه‏اى نيست كه منحصر به اسلام باشد، در تمام قوانين دنيا هنگامى كه طرق مسالمت‏آميز براى وادار كردن افراد به انجام وظيفه، مؤثر واقع نشود، متوسل به خشونت مى‏شوند، نه تنها از طريق ضرب بلكه گاهى در موارد خاصى مجازات‏هايى شديدتر از آن نيز قائل مى‏شوند كه تا سرحد اعدام پيش مى‏رود.
ثانيا تنبيه بدنى در اينجا- همانطور كه در كتب فقهى نيز آمده است- بايد ملايم و خفيف باشد بطورى كه نه موجب شكستگى و نه مجروح شدن گردد و نه باعث كمبودى بدن.
ثالثا روانكاوان امروز معتقدند كه جمعى از زنان داراى حالتى به نام مازوشيسم (آزارطلبى) هستند و گاه كه اين حالت در آنها تشديد مى‏شود تنها راه آرامش آنان تنبيه مختصر بدنى است، بنا بر اين ممكن است ناظر به چنين افرادى باشد كه تنبيه خفيف بدنى در موارد آنان جنبه آرام بخشى دارد و يك نوع درمان روانى است.
مسلم است كه اگر يكى از اين مراحل مؤثر واقع شود و زن به انجام وظيفه خود اقدام كند مرد حق ندارد بهانه‏گيرى كرده، در صدد آزار زن برآيد، لذا به دنبال اين جمله مى‏فرمايد:
فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلًا:
اگر آنها اطاعت كنند به آنها تعدى نكنيد و اگر گفته شود كه نظير اين طغيان و سركشى و تجاوز در مردان نيز ممكن است آيا مردان نيز مشمول چنين مجازاتهايى خواهند شد؟
در پاسخ مى‏گوئيم آرى مردان هم درست همانند زنان در صورت تخلف از وظائف مجازات مى‏گردند حتى مجازات بدنى، منتها چون اين كار غالبا از عهده زنان خارج است حاكم شرع موظف است كه مردان متخلف را از طرق مختلف و حتى از طريق تعزير (مجازات بدنى) به وظائف خود آشنا سازد.
داستان مردى كه به همسر خود اجحاف كرده بود و به هيچ قيمت حاضر به تسليم در برابر حق نبود و على ع او را با شدت عمل و حتى با تهديد به شمشير وادار به- تسليم كرد معروف است.
إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلِيًّا كَبِيراً و در پايان مجددا به مردان هشدار مى‏دهد كه از موقعيت سرپرستى خود در خانواده سوء استفاده نكنند و به قدرت خدا كه بالاتر از همه قدرتها است بينديشند زيرا خداوند بلند مرتبه و بزرگ است تفسير نمونه، ج‏3، ص: 375 (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه ها، كد: 3/100116979)

پرسمان دانشجویی