سَلامٌ عَلى‏ إِلْ‏ياسِينَ | کتابخانه مجازی الفبا

سلام و درود بر الياسين (سَلامٌ عَلى‏ إِلْ‏ياسِينَ).

تعبير به الياسين به جاى الياس يا به خاطر اين است كه الياسين لغتى در واژه الياس بود، و هر دو بيك معنى است، و يا اشاره به الياس و پيروان او است كه به صورت جمعى آمده است «1».

در مرحله سوم مى‏فرمايد: ما اينگونه نيكوكاران را پاداش مى‏دهيم (إِنَّا كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ).

منظور نيكوكارى و احسان به معنى وسيع كلمه است كه عمل به تمام آئين و دستورات او را شامل مى‏شود، سپس مبارزه با هر گونه شرك و انحراف و گناه و فساد.

و در مرحله چهارم ريشه اصلى همه اينها كه ايمان است طرح مى‏كند و مى‏گويد: مسلما او (الياس) از بندگان مؤمن ماست (إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنِينَ).

ايمان و عبوديت سرچشمه احسان، و احسان عامل قرار گرفتن در صف مخلصين است و مشمول سلام خدا شدن.

نكته‏ها:

1- الياس كيست؟

در اينكه الياس يكى از پيامبران بزرگ خدا است ترديدى نيست، و آيات مورد بحث با صراحت اين مساله را بيان كرده، آنجا كه مى‏گويد: إِنَّ إِلْياسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ.

نام اين پيامبر در دو آيه از قرآن مجيد آمده است: يكى در همين سوره صافات و ديگرى در سوره انعام همراه گروه ديگرى از پيامبران آنجا كه مى‏فرمايد: وَ زَكَرِيَّا وَ يَحْيى‏ وَ عِيسى‏ وَ إِلْياسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ (انعام 85).

ولى در اين كه الياس نام ديگر يكى از پيامبرانى است كه در قرآن نامشان آمده، يا مستقلا نام پيغمبرى است، و ويژگيهاى او كدام است؟ مفسران نظرات گوناگونى دارند:

الف: بعضى معتقدند الياس همان ادريس است (زيرا ادريس، ادراس نيز تلفظ شده، و با تغيير مختصرى الياس شده است).

ب: الياس از پيامبران بنى اسرائيل است، فرزند ياسين از نواده‏هاى هارون برادر موسى ع.

ج: الياس همان خضر است، در حالى كه بعضى ديگر معتقدند الياس از دوستان خضر است، و هر دو زنده‏اند، با اين تفاوت كه الياس ماموريتى در خشكى دارد، ولى خضر در جزائر و درياها، بعضى ديگر ماموريت الياس را در بيابانها و ماموريت خضر را در كوه‏ها مى‏دانند، و براى هر دو عمر جاودان قائلند، بعضى نيز الياس را فرزند اليسع دانسته‏اند.

د: الياس همان ايليا پيامبر بنى اسرائيل معاصر آجاب پادشاه بنى اسرائيل بود كه خداوند او را براى تخويف و هدايت اين پادشاه جبار فرستاده.

بعضى او را نيز يحيى تعميد دهنده مسيح دانسته‏اند.

اما آنچه با ظاهر آيات قرآن هماهنگ است اين است كه اين كلمه مستقلا نام يكى از پيامبران است غير از آنها كه نامشان در قرآن آمده، كه براى هدايت يك قوم بت‏پرست مامور گرديد، و اكثريت آن قوم به تكذيب او برخاستند، اما گروهى از مؤمنان مخلص به او گرويدند.

و به طورى كه قبلا هم اشاره كرديم بعضى با توجه به اينكه نام بت بزرگ اين قوم بعل بوده معتقدند كه اين پيامبر از سرزمين شامات برخاست، و مركز فعاليت او را شهر بعلبك مى‏دانند كه امروز جزء لبنان است و در مرز سوريه قرار دارد.

به هر حال در باره اين پيامبر داستانهاى مختلفى در كتابها آمده است و چون مورد اعتماد و اطمينان نبود از نقل آن صرف نظر مى‏كنيم «2».

2- الياسين كيانند؟

مفسران و مورخان در مورد الياسين نظرات متفاوتى دارند:

الف: بعضى آن را لغتى در الياس مى‏دانند، يعنى همانگونه كه فى المثل ميكان و ميكائيل دو تعبير از آن فرشته مخصوص است و سينا و سينين هر دو نام براى سرزمين معروفى است، الياس و الياسين نيز دو تعبير از اين پيغمبر بزرگ است «3».

ب: بعضى ديگر آن را جمع مى‏دانند به اين ترتيب كه الياس با ياء نسبت همراه شده، و الياسى شده، و بعد با ياء و نون جمع بسته شده و الياسيين گرديده و پس از تخفيف الياسين شده بنا بر اين مفهومش كليه كسانى است كه به الياس مربوط بودند و پيرو مكتب او شدند «4».

ج: آلياسين با الف ممدوده تركيبى است از كلمه آل و ياسين ياسين طبق نقلى نام پدر الياس است، و طبق نقل ديگرى از نامهاى پيامبر گرامى اسلام ص است، بنا بر اين آل ياسين به معنى خاندان پيغمبر گرامى اسلام ص يا خاندان ياسين پدر الياس مى‏باشد.

قرائن روشنى در خود قرآن است كه همان معنى اول را تاييد مى‏كند كه منظور از الياسين همان الياس است، زيرا بعد از آيه سَلامٌ عَلى‏ إِلْ‏ياسِينَ به فاصله يك آيه مى‏گويد: إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُؤْمِنِينَ (او از بندگان مؤمن ما بود) بازگشت ضمير مفرد به الياسين دليل بر اين است كه او يك نفر بيشتر نبوده، يعنى همان الياس.

دليل ديگر اينكه اين آيات چهارگانه‏اى كه در پايان ماجراى الياس بود عينا همان آياتى است كه در پايان داستان نوح و ابراهيم و موسى و هارون بود، و هنگامى كه اين آيات را در كنار هم قرار مى‏دهيم مى‏بينيم سلامى كه از سوى خدا در اين آيات ذكر شده، به همان پيامبرى است كه در صدر سخن آمده است (سَلامٌ عَلى‏ نُوحٍ فِي الْعالَمِينَ- سَلامٌ عَلى‏ إِبْراهِيمَ- سَلامٌ عَلى‏ مُوسى‏ وَ هارُونَ)

بنا بر اين در اينجا هم سَلامٌ عَلى‏ إِلْ‏ياسِينَ سلام بر الياس خواهد بود (دقت كنيد).

نكته‏اى كه در اينجا بايد مورد توجه قرار گيرد اين است كه در بسيارى از تفاسير حديثى نقل شده كه سند آن به ابن عباس برمى‏گردد و او مى‏گويد:

منظور از آل ياسين آل محمد ص است چرا كه ياسين از اسماء پيامبر اسلام ص است.

در معانى الاخبار صدوق در بابى كه براى تفسير آل ياسين ذكر كرده پنج حديث در همين زمينه نقل شده كه هيچكدام از آنها به ائمه اهل بيت- جز يك حديث- منتهى نمى‏شود، و راوى آن حديث شخصى به نام كادح يا قادح است «5» كه در كتب رجال خبرى از او نيست.

از آنجا كه اين اخبار روى فرض اين است كه قرائت آيه فوق را به صورت سلام على آل ياسين بخوانيم، و هماهنگى آيات را ناديده بگيريم، و اسناد اين روايات نيز چنان كه ديديم قابل گفتگو است، بهتر اين است كه از قضاوت در باره اين روايات خوددارى كنيم و علم آن را به اهلش بسپاريم.

___________________

(1) نخست الياس منسوب گشته و الياسى شده، سپس به صورت جمع درآمده و الياسيين گرديده، و بعد مخفف شده و الياسين شده است. (دقت كنيد).

(2) تفسير مجمع البيان و تفسير الميزان و روح البيان و فخر رازى و فى ظلال و اعلام القرآن و دائرة المعارف دهخدا.

(3و4) البيان فى غريب اعراب القرآن جلد 2 صفحه 308.

(5) معانى الاخبار صفحه 122 (چاپ جامعة المدرسين قم).

تفسير نمونه، ج‏19، ص: 147

پرسمان دانشجویی