جايگاه نماز در اسلام | کتابخانه مجازی الفبا

دلايل متعددى نسبت به جايگاه و اهميت نماز در اسلام وجود دارد كه به برخى از آنها اشاره مى شود:
الف. تعداد رواياتى كه درباره نماز از سوى معصومين(عليهم السلام) نقل گرديده
براى پى بردن به جايگاه و اهميت نماز در دين اسلام خوب است بدانيدبيشترين آيات فروع دين در باره نماز گرديده است و در دو كتاب حديث بسيار مفصل به نام هاى «وسائل الشيعه» و ديگر «مستدرك الوسائل» كه شامل تمامى روايات و احاديث فقهى مكتب شيعه است؛ طبق شماره اى كه در آنها منعكس است مجموعا 59000 روايت دارد و اين تعداد تقريبا نوزده هزار آن مربوط به نماز است و اين مى تواند گوياى اهميت نماز در اسلام و اهميت آن در مكتب تشيع باشد كه تقريبا يك سوم روايات فقهى شيعه مربوط به نماز و مقدمات آن است. محمد وحيدى، دانستنى هاى لازم از نماز، قم، موسسه بوستان كتاب ( مركز چاپ و نشر دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم )، 1387ش، چهارم ،ص 24.
ب. عدم چشم پوشى از نماز در اسلام
هر يك از تكاليف شرعى به صنفى خاص از بندگان تعلق مى گيرد يا اين كه اصنافى تكليف شرعى به آنها تعلق نمى گيرد مثلا روزه بر غير بيمار و غير مسافر و. .. واجب است. خمس و زكات و حج بر كسانيكه از تمكن مالى برخوردارند تعلق مى گيرد. از حضور در صحنه جهاد، زنان پيرمردان و اصناف ديگرى معافند. اما نماز فريضه اى است همگانى در زمان خوف و در حال امنيت در روز و شب، در تمامى ماههاى سال بر حر و عبد، مرد و زن ( البته به استثناى ايام عادت و ولادت )، غنى و فقير، صحيح و مريض مقيم و مسافر و. .. واجب است. حتى قرآن مى فرمايد اگر شرايط آنچنان سخت و سهمگين بود كه مجال پساده شدن از مركب وجود نداشت . پياده يا سواره بايد نسبت به انجام اين فريضه اقدام گردد.. محمد رضا رضوان طلب، پرستش آگاهانه، ستاد اقامه نماز، 1375 ش، دوم، ص 84.
ج. دستور به تكرار نمازدر اسلام
انعطاف مكرر توجه و درخواست انجام متوالى يك وظيفه، انسان را از اهميت و عظمت آن آگاه مى كند. اگر به كسى تكليف شود كه بايد روزانه پنج بار با شخصيتى ملاقات كند بدون شك اين سوال پيش مى آيد كه او كيست؟ و چه قدر از اهميت برخوردار است كه بايد هر روز، چند مرتبه به سراغ او رفت.. محمد رضا رضوان طلب، پرستش آگاهانه، ستاد اقامه نماز، 1375 ش، دوم، ص 85.
د - سخنان معصومين(عليهم السلام) راجع به اهميت نماز در اسلام
در روايات متعددى پيامبر خدا و اهل بيت طاهرينش(عليهم السلام) به تبيين نقش و جايگاه نماز در دين اسلام پرداخته اند كه در اينجا به ذكر تعدادى از آنها اكتفا مى نمائيم.
يك - در اسلام نماز به عنوان ستون دين معرفى شده
حضرت باقر(عليه السلام) مى فرمايد: «الصَّلَاةُ عَمُودُ الدِّينِ مَثَلُهَا كَمَثَلِ عَمُودِ الْفُسْطَاطِ إِذَا ثَبَتَ الْعَمُودُ ثَبَتَ الْأَوْتَادُ وَ الْأَطْنَابُ وَ إِذَا مَالَ الْعَمُودُ وَ انْكَسَرَ لَمْ يثْبُتْ وَتِدٌ وَ لَا طُنُب ». وسائل الشيعة، ج 4، ص 27.؛ ( نماز ستون دين است، مثل نماز، مثل ستون خيمه است، هرگاه ستون، ثابت و پا برجا باشد ميخ ها و طناب ثابت خواهند بود و هرگاه كج شده و بشكند ميخ و طنابى نمى ماند. »
دو. جايگاه نماز در اسلام همچون سر براى بدن است
پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد:«موضع الصلاه من الدين كموضع الرأس من الجسد». نهج الفصاحة مجموعه كلمات قصار حضرت رسول ص، ص 778.؛ ( جايگاه نماز در دين، مانند جايگاه سر در بدن است»
سه. شرط قبولى اعمال ديگر
امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «أَوَّلُ مَا يحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ عَلَى الصَّلَاةِ فَإِذَا قُبِلَتْ قُبِلَ مِنْهُ سَائِرُ عَمَلِهِ وَ إِذَا رُدَّتْ عَلَيهِ رُدَّ عَلَيهِ سَائِرُ عَمَلِه». من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 208.؛ ( نخستين چيزى كه در روز قيامت بنده براى آن مورد حسابكشى قرار ميگيرد و ب آن رسيدگى ميكنند نماز است، اگر نماز پذيرفته شد ساير اعمالش نيز بتفضّل (-(از او )-)پذيرفته مى شود، و هر گاه نماز مقبول نيفتاد و به بنده باز گردانده شد باقى اعمالش نيز مردود و باز گردانده خواهد شد. »
چهار. خارج نمودن بى نماز از دايره اسلام
نماز در دين اسلام از چنان جايگاهى برخوردار است كه كسانى را كه به عمد آن را ترك نمايند را از مجموعه خود خارج مى داند
پيامبر خدا(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: «مَا بَينَ الْمُسْلِمِ وَ بَينَ أَنْ يكْفُرَ إِلَّا أَنْ يتْرُكَ الصَّلَاةَ الْفَرِيضَةَ مُتَعَمِّداً أَوْ يتَهَاوَنَ بِهَا فَلَا يصَلِّيهَا ». بحارالأنوار،ج 79، ص 216.
؛ ( فاصله بين مسلمانى و كفر نيست جز آنكه نماز واجب را از روى عمد ترك كند يا در انجام آن سستى نمايد و نماز نخواند. »
لطفا بفرماييد چه چيزى در نماز وجود دارد كه اينقدر نماز را با اهميت كرده تا آنجا كه از فريضه نماز در اذان به عنوان «خيرالعمل» يعنى «بهترين كار» ياد مى كنيم؟
علت اصلى اين امر مجوعه امتيازهايى در نماز وجود دارد كه در ديگر عبادات اين امتيازها به اين جامعى يافت نمى شود. اين امتيازها به قدرى زياد است كه اگر بخواهيم تمامى آيات و رواياتى را كه در اين باره ذكر گرديده را به رشته تحرير در بياوريم بايد صفحات متعددى از اين كتاب را به آن اختصاص دهيم، اما جهت اطلاع خوانندگان محترم از ده ها آيه و روايتى كه راجع به جايگاه و اهميت نماز نقل شده به تعدادى از آن ها اكتفا مى نمائيم.
خداوند نماز را وسيله ياد خود قرار داده
خداوند مى فرمايد: «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِى ». طه )20(، آيه 14.؛ (نماز را به ياد من به پاى داريد».
كسب آرامش درونى
در آيه 28 سوره رعد آمده: «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ ». رعد )13(، آيه 28.؛ ( آگاه باشيد، تنها با ياد خدا دلها آرامش مى يابد!»
نماز راهى براى مقابله با مشكلات
در قرآن آمده است: «واستعينوا بالصبر و الصلاه و انها لكبيره الا على الخاشعين». بقره )2(، آيه 45.؛ ( از صبر و نماز در برخورد با مشكلات نيرو بگيريد؛ همانا نماز سنگين است مگر براى خاشعان»
از همين رو هرگاه مشكلى براى خانواده رسول خدا پيش مى آمد ايشان (براى رفع آن ) بيان مى داشت: برخيزيد نماز(مستحبى ) بخوانيد بعدفرمود: اين دستور خداى من است.. سنن النبى (صلى الله عليه وآله) با ترجمه، ج 1، ص 158. و يا در سيره حضرت على(عليه السلام) مى خوانيم وقتى براى ايشان مشكلى پيش مى آمد، به نماز پناه مى برد و آيه: «واستعينوا بالصبر و الصلاه ». بقره )2(، آيه 45. را تلاوت مى كرد.
نماز عامل بازدارنده در برابر گناهان
خداوند متعال فرموده است: «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَر». عنكبوت )29(، آيه 45. نماز انسان را از زشتيها و منكرات باز مى دارد. »
نماز عامل رستگارى انسان است
در سوره اعلى چنين آمده: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى وَ ذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى». اعلى )87(، آيه 15.؛ ( به يقين كسى كه پاكى جست(و خود را تزكيه كرد)، رستگار شد. و(آن كه) نام پروردگارش را ياد كرد سپس نماز خواند!»
نماز كليد بهشت است
پيامبر خدا فرمود: «مفتاح الجنة الصلاة». عوالى الآللى، ج 1، ص 322.؛ ( نماز كليد بهشت است»
نماز ستون دين است
حضرت على در وصيت هاى پايان عمرشان فرموده اند: «اللَّهَ اللَّهَ فِى الصَّلَاةِ- فَإِنَّهَا خَيرُ الْعَمَلِ إِنَّهَا عِمَادُ دِينِكُمْ». بحارالأنوار، ج 75، ص 100.؛ ( خدا را خدا را درباره نماز، چرا كه نماز ستون دين شماست.»
نماز چهره دين است
پيامبر خدا مى فرمايد: «براى هر چيز چهره اى است و چهره دين شما نماز است، مبادا كسى چهره و سيماى دينش را خراب نمايد.». الكافى، ج 3، ص 270.

معيار شناخت شيعيان واقعى
امام ششم شيعيان فرمود: «آزمايش كنيد شيعه ها را در اوقات نماز كه چگونه مواظب آن هستند، و در باره اسرار ما كه چگونه آنها را از دشمن ما نهفته ميدارند، و در باره اموال خودشان كه چگونه با آنها در باره برادران ( دينيشان ) يارى مى دهند ». بحار الأنوارج 71، ص 391.
محبوب ترين كار نزد خداوند
امام صادق(عليه السلام) فرمود: «أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الصَّلَاةُ ». الكافى، ج 3، ص 264.؛ ( محبوب ترين اعمال نزد خداوند متعال نماز است»
شرط قبولى ديگر اعمال
از امام صادق(عليه السلام) نقل شده: «أَوَّلُ مَا يحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ عَلَى الصَّلَاةِ فَإِذَا قُبِلَتْ قُبِلَ مِنْهُ سَائِرُ عَمَلِهِ وَ إِذَا رُدَّتْ عَلَيهِ رُدَّ عَلَيهِ سَائِرُ عَمَلِه ». من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 208.؛ ( نخستين چيزى كه در روز قيامت بنده براى آن مورد حسابكشى قرار ميگيرد و ب آن رسيدگى ميكنند نماز است، اگر نماز پذيرفته شد ساير اعمالش نيز پذيرفته مى شود، و هر گاه نماز مقبول نيفتاد و به بنده باز گردانده شد باقى اعمالش نيز مردود و باز گردانده خواهد شد. »
نماز وسيله ى شست و شوى از گناهان و مغفرت و آمرزش الهى است
پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله) فرمود: «مثل نماز و اعمال فرزندان آدم مثل مردى است كه در خاك بغلتد آن چنان كه سراپايش را خاك و كثافت فراگيرد، سپس به طرف آب گيرى كه آبش پاك است برود و در آن خود را شست و شو دهد و خاك و كثافات را از خود دوركند. نمازهاى پنج گانه اين چنين مى باشند، زمانى كه بنده با حضور قلب خدا را عبادت كندكثافات گناه از وى شسته مى شود. ). مستدرك الوسائل ،ج 3، ص 91، حديث 31.
بهاى خريد بهشت
پيامبر خدا فرموده اند: «لِكُلِّ شَى ءٍ ثَمَنٌ وَ ثَمَنُ الْجَنَّةِ الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ». جامع الأخبار، ص 73.؛ ( براى هر چيزى قيمتى است و قيمت بهشت نماز است»
نماز عامل عاقبت بخيرى
نقل شده به پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله) گفتند: فلانى در روز نمازخواند و شب ها به دزدى مى پردازد پيامبر خدا (صلى الله عليه وآله) فرمود: «إِنَّ صَلَاتَهُ لَتَرْدَعُهُ». همان.؛ ( همانا نمازش جلوى او را خواهد گرفت »
بهره مندى از رحمت الهى
حضرت امير مومنان(عليه السلام) مى فرمايد: لَوْ يعْلَمُ الْمُصَلِّى مَا يغْشَاهُ مِنْ جَلَالِ اللَّهِ مَا سَرَّهُ أَنْ يرْفَعَ رَأْسَهُ مِنْ سُجُودِه». مستدرك الوسائل، ج 3، ص 80؛ تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص 175.؛ ( اگر بداند نماز گذار كه چقدر رحمت (خاص ) خداوند او را فراگرفته سر خود را از سجده بر نمى دارد. »
محبوبترين طاعت نزد خداوند متعال
حضرت امير المؤمنين(عليه السلام) فرمود: «لَيسَ عَمَلٌ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الصَّلَاةِ ». وسائل الشيعة ج 4 ص 113.؛ ( هيچ عمل و طاعتى نزد خداى با عزت و جلال از نماز محبوبتر نيست»
دژ محكم در مقابل حملات شيطان
اميرالمومنين على(عليه السلام) فرمودند: «الصَّلَاةُ حِصْنٌ مِنْ سَطَوَاتِ الشَّيطَان». تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص 175.؛ ( نماز، دژ محكمى است در مقابل حملات شيطان.)
وسيله راندن شيطان
حضرت على(عليه السلام) مى فرمايد: «الصَّلَاةُ حِصْنُ الرَّحْمَنِ وَ مَدْحَرَةُ الشَّيطَان). همان.؛ ( نماز، دژ محكم خداوند رحمان و وسيله راندن شيطان است. »
از بين برنده كبر و خود پرستى
حضرت فاطمه(سلام الله عليها) نيز مى فرمايد: «جعل اللّه الصلاة تنزيها لكم من الكبر). محدث اربلى، كشف الغمة فى معرفة الأئمة، تبريز، بنى هاشمى، 1381 ق، اول، ج 1، ص 483.؛ ( خداوند نماز را مقرّر داشت تا دامن انسان را از كبر و منيت پاك گرداند».
در امان ماندن از تسلط شيطان
احمد بن عامر طائى از حضرت رضا(عليه السلام) از پدرانش از على(عليه السلام) روايت كرده كه حضرت رسول(صلى الله عليه وآله) فرمود: «شيطان از مؤمن دلتنگ است مادامى كه نمازهاى پنجگانه را به جاى آورد، هر گاه نماز خود را ترك گفت شيطان بر او مسلط ميگردد و او را گرفتار گناه و فساد مى كند. ». مسند الإمام الرضا(عليه السلام)، ج 2، ص 156.
برآورده شدن حاجت
حضرت رضا(عليه السلام) از پدرانش از على(عليه السلام) روايت كرده كه حضرت رسول(صلى الله عليه وآله) فرمود: «هر كس يك نماز واجب را به جاى آورد در نزد خداوند يك دعاى مستجاب دارد. ». همان.
نماز نور مؤمن
قال رسول الله (صلى الله عليه وآله) : «الصلوة نور المؤمن». شهاب الاخبار، ص 50.؛ ( نماز نور مؤ من است.)
بهترين وسيله تقرب به درگاه الهى
قال الكاظم(عليه السلام): «افضل ما يتقرب به العبد الى الله بعد المعرفة به، الصلوة ). تحف العقول، ص 391.؛ ( بهترين چيزى كه بنده بعد از شناخت خدا به وسيله آن به درگاه الهى تقرب پيدا مى كند، نماز است. »
نخستين سؤ ال در روز قيامت
قال رسول الله(صلى الله عليه وآله): «حَافِظُوا عَلَى الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا كَانَ يوْمُ الْقِيامَةِ يدْعُو الْعَبْدَ فَأَوَّلُ شَى ءٍ يسْأَلُ عَنْهُ الصَّلَاةُ فَإِنْ جَاءَ بِهَا تَامَّةً وَ إِلَّا زُخَّ بِهِ فِى النَّار ». عيون أخبار الرضا (عليه السلام)، ج 2، ص 31.؛ ( نمازهاى پنج گانه را محافظت كنيد، زيرا روز قيامت كه مى شود خداوند بنده اش را فرا مى خواند و نخستين چيزى كه از او مى پرسد نماز است، اگر آن را به طور كامل انجام داده باشد، (به بهشت مى رود) و گرنه در آتش د افكنده مى شود.»
بهترين اعمال در قيامت
قال الصادق(عليه السلام): «إِنَّ أَفْضَلَ الْأَعْمَالِ عِنْدَ اللَّهِ يوْمَ الْقِيامَةِ الصَّلَاة». مستدرك الوسائل، ج 3، ص 42.؛ ( همانا بهترين عمل در روز قيامت نزد خداوند، نماز است. »
علامت و نشانه عمل كنندگان به دين
قال الصادق(عليه السلام): «قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ يا بُنَى لِكُلِّ شَى ءٍ عَلَامَةٌ يعْرَفُ بِهَا وَ يشْهَدُ عَلَيهَا. .. وَ لِلْعَامِلِ ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ الصَّلَاةُ وَ الصِّيامُ وَ الزَّكَاة ». بحارالأنوار، ج 13، ص 415.؛ ( حضرت لقمان به فرزندانش فرمود: براى هر چيزى علامتى است كه به وسيله آن علامت شناخته مى شود و به او شهادت داده مى شود،. .. براى عامل به دين سه علامت است: 1 - نماز 2 - روزه، 3 - زكات. »
مجموعه از ويژگى هاى برجسته در نماز
ضمرة بن حبيب گفته: از پيامبر راجع به نماز پرسش شد، گفت: نماز از شرايع دين است و خشنودى خدا در آن ست و آن روش پيامبران است. فرشتگان نمازگزار را دوست دارند و از ايشان است رهنمايى و ايمان و نور معرفت در روزى و آسايش بدن است. نماز راندن شيطان است و سلاحى ست بر ضد كافر و انگيزه برآورده شدن خواهش و پذيرفتن اعمال است و توشه يى ست كه زير پهلو است و جواب نكير و منكر است. نماز نمازگزار در قيامت تاجى ست بر سر وى و نور روى او و جامه تن او و پرده يى ست ميان وى و دوزخ. و حجتى ست ميان او و خدا و رهايى وى از آتش و سبب آسان گذشتن وى از صراط و كليد بهشت و مهريه حورالعين و بهاى بهشت است، نمازگزار به سبب نماز به برترين مقامات مى رسد چون نماز ستايش و بزرگ داشت خداست.. الخصال، ج 2، ص 522. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه ها، كد: 28/310024)

پرسمان دانشجویی