ابزار فهم قرآن | کتابخانه مجازی الفبا

براى همگان بهره‏مندى از معارف قرآن تا حدودى ممكن است؛ امّا براى فهم آن - به عنوان منبع اساسى معرفت دينى نيازمنديم كه ابزارهاى خاص آن را بيابيم و حدود استفاده از هر يك از آنها و ميزان تأثير و اعتبار آنها را بدانيم. مهم‏ترين ابزارها براى فهم قرآن، عبارت است از:

يك. ادبيات و قواعد زبان‏شناختى‏

براى درك سخن هر گوينده و نقطه آغاز تفاهم، آگاهى از قواعد اوليه مربوط به زبان و لغت او ضرورى است. از اين رو داشتن اطلاعات كافى و عميق از ادبيات اين زبان، داراى اهميت است. در ادبيات نيز فهم معناشناسى واژه‏ها، آشنايى به علم صرف و علم نحو - كه جايگاه تركيبى كلمات را در ساختار جملات مشخص مى‏سازد و اطلاع از علم معانى و بيان و بديع بايسته است.

دو. آشنا بودن به مضمون و سياق خود قرآن‏

قرآن، قراينى دارد كه بعضى پيوسته و برخى ناپيوسته است و براى فهم مقصود هر گوينده، مناسب‏ترين شيوه آن است كه سخنان گوناگون خود او را در كنار هم و مرتبط با هم بنگريم. اين شيوه در ارزيابى و نتيجه‏گيرى پرفايده است.

سه. سنت معصوم‏عليه السلام‏

از جمله شئون پيامبرصلى الله عليه وآله و ائمه‏عليهم السلام ، تبيين مقاصد كتاب الهى است: «وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ»؛ نحل (16)، آيه 44..

علامه طباطبايى مى‏نويسد: «آيه مباركه دليل بر حجّت بودن سخن پيامبراكرم‏صلى الله عليه وآله در شرح آيات قرآن كريم است» الميزان، ج 12، ص 261..

سنّت و سخن معصوم‏عليه السلام در تفسير قرآن و تعليم شيوه تفسير به مردم و تعليم راهيابى به بطون قرآن، نقش اساسى دارد.

چهار. عقل و تفكر خلاق‏

مفسّر و بهره گيرنده از قرآن، بايد عقل فعّال و تفكّر خلاّق داشته باشد تا بتواند از اين ابزار، به طور صحيح و دقيق، معارف دينى را از آيات آن استفاده كند. براى مثال در معارف عقلى قرآن، درك بديهيات و مسلمات عقلى و به كار بستن آنها لازم و بايسته است و... .

پنج. جامع نگرى‏

دين مجموعه عقايد و آموزه‏هايى را ارائه داده كه اينها، بايد با هم سازگار باشد. از اين رو در برداشت از قرآن، بايد هر مفهوم قرآنى، در مجموعه‏هاى آموزه‏هاى دينى - كه از منابع اصلى به دست آمده نگريسته شود. فهم عميق معانى قرآن، نياز به تلاش علمى بسيار دارد؛ لذا مفسرانى موفق بوده‏اند كه كوله‏بارى از سابقه علمى و تحقيقى بر دوش آنان بوده است. براى آگاهى بيشتر در اين زمينه به كتاب‏هاى علوم قرآنى مراجعه شود؛ از جمله:

الف. كمال، دزفولى، شناخت قرآن؛

ب. محمدحسين، بهشتى، روش برداشت از قرآن؛

پ. محمدباقر، سعيدى روشن، علوم قرآنى. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه ها، كد: 13/500009)

پرسمان دانشجویی