حديث «نيت المؤمن خير... | کتابخانه مجازی الفبا

برای روشن شدن معنای این حدیث به توضیحات زیر توجه کنید :
1- اعمال انسان به دو قسم ظاهری و باطنی و یا جوارحی و قلبی تقسم می شود . خوردن و آشامیدن وسخن گفتن و زدن و رفتن و امثال آن ازاعمال جوارحی و تفکر و اندیشه و نیت و اراده و محبت و دوست داشتن و تنفر داشتن و راضی بودن از یک عمل و نا خشنودی از عمل دیگر و مانند آن از اقسام عمل قلبی محسوب می گردند .
2- افكار ذهنى انسان خود نوعى عمل محسوب مى‏شوند، اعمال درونى و يا جوانحى در مقابل اعمال خارجى كه اعمال جوارحي ناميده شده و توسط اعضاى انسان مثل دست و پا و چشم و گوش و زبان انجام مى‏شود. اولياى الهى در اثر توجه كامل به مبدأ قدرت و هستى خداوند را در تمام حالات حاضر و ناظر اعمال مي دانند و حتى فكر گناه و انديشه بد نيز در آنها راه نمى‏يابد تا چه رسد به گناه بيرونى و خارجى. البته چنين توجهى براى ما عملاً ممكن نيست و لذا گاهى اوقات در اثر غفلت از ياد خداوند و فراموش كردن حضور او گاهى افكار آلوده به ذهنمان خطور مى‏كند ولى خداوند متعال كه به همه اعمال درونى و بيرونى ما آگاه است به لطف و كرمش اين گونه افكار ناشايست را برما مى‏بخشد و اگر لطف او نمى‏بود استحقاق عقاب و مجازات را بر چنين افكارى داشتيم چون او تبارك و تعالى از سوداى قلب ما و پنهان‏ترين خطورات قلبى ما كه گاهى خود نيز از آن بى خبريم آگاه است چنانچه در آيه 284 بقره مى‏فرمايد: «و ان تبدوا ما فى انفسكم او تخفوه يحاسبكم به الله ؛ امور درونى و افكار و نيات شما بر خداوند آشكار است چه آنها را پنهان كنيد و چه آشكار سازيد و خداوند در مورد آنها از شما حسابرسى مى‏كند». البته روايات متعددى كه مى‏گويند: فكر گناه، گناه نيست در حكم استثناء از اين آيه كريمه است و احتمال دارد بگويد مورد آيه آن گونه افكارى است كه خود نوعى عمل قلبى به شمار مى‏آيند در مقابل اعمالى كه فكر مقدمه انجام در خارج و بيرون است مثلاً سوء ظن گناه است كه مربوط به درون و قلب و فكر انسان است و مستقيما ربطى به بيرون و خارج ندارد و بر خلاف حسادت كه ظهور آن در خارج گناه است ولى فكر درونى در باره آن و لو مذموم و زشت است ولى گناه محسوب نمى‏گردد مثلاً اگر من در ذهنم براى كسى توطئه‏چينى كنم تا آبرويش را بريزم و يا ضربه‏اى به او بزنم به خاطر حقد و كينه و حسادت اين فكر به خودى خود تا در خارج پياده نشده گناه محسوب نمى‏گردد و لذا خداوند متعال در پايان آخرين سوره قرآن كريم يعنى سوره ناس مى‏فرمايد: «و من شر حاسد اذا حسد ؛ اى پيامبر ما بگو به خداوند پناه مى‏برم از شر انسان حسود وقتى كه حسادتش را آشكار سازد و بروز دهد».
3- هر عملی مستند به منبع و معدنی است که در واقع سر چشمه عمل محسوب می گردد و بدون وجود این منبع و سر چشمه از انسان عملی سر نمی زند . این منبع همان نیت است که چشمه زاینده عمل است و عمل مستند به آن است و به آن تکیه دارد . اگر این نیت خیر و نیک و الهی باشد اعمالی که به منزله مولود و ثمره آن نیت هستند همگی نیک و خیر و پسندیده است و اگر این نیت شر و شیطانی باشد مولود و نتیجه آن نیز شر و نا پسند و مذموم خواهد بود . بر این اساس اعمال انسان کافر مستند و متکی بر نیت او و سر چشمه گرفته از آن است و این نیت کا نون و منبع این اعمال محسوب می شود و به همین دلیل از خود عمل کافر بدتر است زیرا اگر این منبع و معدن و سر چشمه بد و شر نبود هیچ عمل بد و شری از کافر سر نمی زد و همین طور نیت مومن سر چشمه و کانون همه اعمال خیر و نیکی های او است و همه اعمال او منبعث از آن است و اگر این نیت خیر نبود عمل خیر و نیکی از او صادر نمی شد پس نیت مومن بهتر از عمل او است . (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه ها، كد: 6/100116598)

پرسمان دانشجویی