دعای سحر | کتابخانه مجازی الفبا

«دعاى سحر» چشمه معرفتى است كه از قلب سرشار و علم و محبت بى كران امام باقر عليه السلامجوشيد و بر زبان حق گوى او جارى گشته است و به وسيله امام رضا عليه السلامنقل شده است. اين دعا در سحرگاهان ماه رحمت و ضيافت الهى، زينت بخش محمل دل سوختگان و شمع بزم مناجاتيان شب زنده دار است.

حضرت باقر عليه السلام در عظمت و ارزش اين دعا مى فرمايد: «اگر مردم به اهميت و بزرگى خواسته هايى كه در اين دعا آمده و سرعت اجابت آنها در حق خواننده اش، پى مى بردند، براى دست يافتن آن با شمشير با يكديگر مى جنگيدند»[1].

و در كلامى ديگر مى فرمايد: «اگر مى خواستم سوگند بخورم، قسم مى خوردم كه اسم اعظم خداوند در اين دعا است. پس در هنگام خواندن خداوند با اين دعا، جديت و كوشش كنيد؛ چون اين دعا از علوم و حقايق پنهان و سر به مهر است. آن را از نااهلان؛ يعنى، منافقان و دروغ گويان و منكران كتمان كنيد و تنها بر شايستگان آشكار سازيد»[2].

اين دعاى نورانى و پرمايه، در بردارنده درخواست ها و تقاضاهاى بزرگ و ارزش مندى است و اوصاف جلال و جمال الهى، در آن درخواست شده است. شايد مهم ترين هدف اين دعا، قرار گرفتن انسان در مسيرى است كه اسما و صفات پاك خداوند، در او تبلور يابد و وجودش جلوه گاه اين اوصاف برجسته و ممتاز گردد.

انسان با زمزمه اين دعاى ربانى و تضرّع و التجا به ذات اقدس اله، فراهم شدن زمينه تجلّى و ظهور اسماى حسنى و صفات اولياى الهى را در وجود خود درخواست مى كند؛ تا اين قابليت و شايستگى را بيابد كه آينه دار كمالات حق و مظهر صفات پروردگارش گردد.

«دعاى سحر» سبك و سياق ويژه اى دارد كه ممكن است براى خواننده عجيب و نامأنوس باشد و درك و فهم محتواى آن، دشوار و سنگين به نظر برسد؛ ولى بايد دانست كه اين دعا و ساير ادعيه معصومين عليهم السلام ، تنها بيان الفاظى زيبا و آهنگين و چينش عباراتى موزون و قافيه دار نيست؛ بلكه اين دعاها، ترجمان حالات قلبى و مشاهدات باطنى و يافته ها و شهود آنان است كه از زبان حال، به زبان سر و از درون به گفتار سرايت مى كند. بنابراين پى بردن به اشارت هاى آنان و آشنايى با مراد و منظورشان، جز با نزديكى به افق معرفت و همگونگى با حالات روحى و مشاهدات ايشان، امكان پذير نيست.

تا انسان به كمال بندگى و اوج دلدادگى و شيفتگى نسبت به حضرت محبوب نرسد و حضور و ظهور حق را در همه مظاهر و جلوه هاى هستى، به تماشا ننشيند و حجاب هاى غفلت و گناه و خودبينى از مقابل ديدگان بصيرتش كنار نرود؛ نمى تواند به حقيقت و سرّ خواسته هاى ولىّ اعظم خداوند، در اين دعاى آكنده از رموز بندگى و توحيد و معرفت برسد. البته معناى اين سخن، محروم ماندن از بركات اين سفره رحمت و هديه الهى نيست؛ چون آثار و فوايد دعاهاى خاندان عصمت عليهم السلام ، به حدى گسترده و بى كران است كه هيچ كس از آنها بى بهره نمى ماند. اما ميزان برخوردارى از اين بركات روحانى و ملكوتى، بستگى كامل به مقدار نياز معنوى و درجه معرفت و آمادگى انسان دارد.

در مورد سبك و شيوه خاص دعاى سحر، مى توان چنين گفت: سالك راه خدا و دوستدار كمال و سعادت، پس از گذشتن از عوالم حسّ و خيال و عقل و پشت سر نهادن سراى فريب، به وادى آخرت گام مى نهد و به عالم اسما و صفات الهى وارد مى شود. در اين عالم نيز از اسما و صفاتى كه احاطه و اشراف كمترى دارند، عبور مى كند و به اسما و صفاتى كه شمول و احاطه و گستردگى بيشترى دارند، مى رسد. سپس از اسما و صفات گذشته و به عالم خدايى و حضرت الهى مى رسد و با چشم و ديده باطن، حضرت احديت را مشاهده مى كند و پروردگار متعال، با تجليات اسمايى و صفاتى براى او تجلّى مى كند.

در اينجا متوجه مى گردد كه برخى اسما و صفات، گسترده و بعضى گسترده تر، برخى زيبا و بعضى زيباتر، پاره اى شريف و بخشى شريف تر و بعضى كامل و برخى كامل تر است. در اين حال با زبانى در خور و مناسب با اين حال و آن عالم، از پروردگارش خوب ترين، زيباترين، شريف ترين و كامل ترين صفات ربوبى را درخواست و چنين تضرع مى كند: «اللهم انى اسئلك من بهائك بابهاه»، «اللهم انى اسئلك من جمالك باجمله»، «اللهم انى اسئلك من كمالك باكمله»، «اللهم انى اسئلك من عظمتك باعظمها» و... .

هنگامى كه چنين بنده مجاهد و سعادت مندى، از عالم الوهيت گذشت و به مقام «احديت» و «قرب مطلق» و «رحمت واسعه» رسيد و شهود اين مقام برايش ثابت و مستقر گرديد؛ همه صفات الهى را امواج درياى وجود و اشراقات نور ذات مى يابد و همه را متحد با يكديگر و با ذات پاك خداوند مى بيند و در مى يابد كه برخى صفات نسبت به بعضى ديگر، افضليت، اشرفيت و اكمليتى ندارند؛ بلكه همگى زيبا، شريف، كامل و عظيم هستند و هر چه هست، زيبايى، شرف، كمال و عظمت است و اين ديد و مشاهده اش را چنين بيان مى دارد: «و كل بهائك بهى»، «كل جمالك جميل»، «كل كمالك كامل» و «كل عظمتك عظيمة».

چون مسافر به سوى خدا و طالب رستگارى و فلاح به اين مقام و منزلت ـ كه مقام تساوى تجليّات است ـ نائل مى گردد و همه صفات را در شرافت و كمال يكسان مى بيند؛ همه آنها را يك جا درخواست مى كند: «اللهم انى اسئلك ببهائك كلّه»، «اللهم انى اسئلك بكمالك كلّه»، «اللهم انى اسئلك بكامل كلّه»، «اللهم انى اسئلك بعظمتك كلّها...»[3].

پرسمان دانشجویی