علوم غريبه | کتابخانه مجازی الفبا

اخیرا کتابی با عنوان «اسرار قاسمی» نوشته «ملاحسین کاشفی» به دست من رسیده است که در مورد علومی مانند ریمیا و کیمیا و سیمیا و غیره مطالبی نوشته است. پرسش من از شما این است که آیا چنین کارهایی که در این کتاب ذکر شده حقیقت دارد؟ توصیه شما درباره این علوم چیست؟

ما مطالب اين كتاب را نه تاييد ونه نفي ميكنيم اما ميگوييم بسياري از اين مباحث واقعيت دارد توصيه ما عدم پيگيري علوم غريبه است توضيح بيشتر:علوم غريبه، علومى مانند علم حروف و اعداد، علم اوفاق، جفر، (جفر صغير و جفر كبير) خافيه، كيميا، ليميا،هيميا، سيميا، ريميا و علوم ديگر است كه شيخ بهايى اين علوم را در كتاب «كلّه سرّ» جمع كرده است كه هر حرفى اشاره به علمى دارد. توضيح اين علوم در جلد اول «الميزان» ، ص 246 نيز بيان شده است.در يك تقسيم بندي علوم را به دو بخش تقسيم نموده اند علوم خفي (علوم غريبه) و علوم جلي (علوم مانند علوم نظري و تجربي) .خفي به معني پنهان و جلي به معني آشكار است. بنابراين علوم غربيه جزو علومي است كه اربابان اين فن و يا علم آن را همواره از انظار نامحرمان و ناشناسان پنهان داشته و در تعليم و تعلم وي شرايطي را ملحوظ نظر قرار مي داده اند. و اين علوم نيز خود داراي شاخه هاي گوناگوني است و دو نوع كاربرد براي آن متصور است يكم: كاربرد عام. دوم: كاربرد خاص.منظور از كاربرد عام همان است كه مي توان از آن به وصول به مطلوب ياد نمود به عبارت ديگر، هدف از تمامي شاخه هاي علوم غريبه نيل به مطلوب و كشف مجهول است. ليكن هر شاخه اي نيز تخصصا عهده دار اين وظيفه است. با آوردن مثالي اين موضوع روشن تر مي گردد. راه پزشكي و طبابت به طور كلي و عام مربوط به شناخت بدن جانداران ، نحوه فعاليت و تشخيص دادن امراض و معالجه آن است كه اين موضوع در طب عمومي يافت مي گردد. ليكن هر بخشي از بدن نيز داراي تخصصي مربوطه به خود مي باشد و پزشكي نيز مربوط به آن بخش وجود دارد كه علاوه بر اطلاعات عمومي در خصايص بدن، در يكي از شاخه هاي آن به گونه تخصصي تحصيل نموده و فعاليت دارد. بنابراين، زماني كه تعبير علوم غريبه را به كار مي بريم بايد روشن كنيم كه منظور از آن، عموم شاخه هاي علوم غربيه است و يا شاخه يا شاخه هاي خاص آن پس تا اين مقطع روشن شد كه غايت علوم غريبه، رسيدن به مطلوب و كشف مجهول است و ديگر اين كه اين علوم، مانند بسياري از علوم تجربي و نظري، داراي شاخه هاي گوناگوني است. و هر شاخه اي نيز عهده دار وظيفه اي خاص.نكته ديگر كه در باب علوم غربيه بايد متذكر گردد اين است كه الزاما چنين نيست كه تمامي رهروان چنين علمي، مي بايست داراي مراتب عالي تقوا و ورع باشند تا به چنين امري دست يابند زيرا بخش هاي عمومي و برخي از شاخه هاي اين علم نيز بدون داشتن چنين شرطي قابل تحصيل است. ليكن نبايد از نظر دور داشت كه تذكر چنين نكته اي فقط يك آگاهي و اطلاع در اين موضوع محسوب مي گردد و نه چيز ديگر . زيرا چنانكه استادي در اين موضوع وجود داشته باشد كه موافق تعليم دادن آموخته هاي خود باشد ديگر دست يافتن به آنچه ذكر شد، متقي و غير متقي نمي شناسد. از طرف ديگر بايد اين نكته را نيز يادآور شد كه كمتر ديده شده است كه فردي غير متقي به چنين علومي دست يافته باشد و يا اهل فن آن را به فردي غير متقي كه تقوا ملكه او نشده و يا در وجودش نهادينه نشده باشد تعليم داده باشد. يعني اساتيد و اربابان چنين علومي با قطع نظر از امكان آموزش به فرد متقي زاهد و يا غيرمتقي فقط اين علوم را به افرادي مي آموخته و مي آموزند كه به خدا ترسي و عدالت آنان وثاقت كامل داشته باشند. علت چنين امري نيز، ناگفته پيداست زيرا غايت و هدف اين علم رسيدن به مطلوب و كشف مجهول است و اين هر دو، موضوعي است كه دامنه اي بسيار گسترده دارد و مصاديقي بي شمار. از كوچكترين خواسته گرفته تا بزرگترين خواسته. و از كوچكترين مجهول گرفته تا بزرگترين و سري ترين آن. بنابراين سوء استفاده و خداي ناخواسته استفاده خلاف شرع كردن از اين طريق، عملي ترين، سريع ترين و شدني ترين راهي است كه در عالم طبيعت وجود دارد. از همين روست كه مي بينيد فرضا اگر شخصي غير متقي در اين مسير قرار گرفته جز خسارت دنيوي و اخروي چيزي را عايد خود نكرده است و وزر و بال آن در همين دنيا هم ، دامن وي را خواهد گرفت و قطعا از اين منزل به سلامت نخواهد گذشت.عرفان عملي نيز امري است كه نسبت منطقي ميان آن و علوم غريبه، عام و خاص من وجه است يعني اين دو امر مي توانند داراي نقطه اشتراك بوده و افراد مشتركي داشته باشند چنان كه هر يك نيز داراي افراد مخصوص به خود باشند. ليكن راه تقرب به خداوند متعال، هرگز از طريق آموزه هاي علوم غريبه نيست گر چه عنوان «تقرب به خداوند» نيز يكي از مصاديق غايت علوم غريبه است و در آن مجموعه مي گنجد و باز هم گر چه آموزه هاي علوم غريبه و شيوه هاي آن مي تواند در مواردي به امداد سالك بيايد ليكن قطعا چنين انتخابي نه معمول عرفا و سلوكيان بوده است و نه مطلوب آنان. و هيچ استادي جهت سير و سلوك معنوي، شاگردي را به آموزش علوم غريبه تشويق و ترغيب نكرده است . چه از عارفان متقدم و چه از عارفان معاصر همانند مرحوم سيد علي شوشتري(1)، ملا حسين قلي همداني (2)، سيد احمد كربلايي (3)، ميرزا جواد آقا ملكي تبريزي (4) ، حاج ميرزا علي قاضي طباطبايي (5) شيخ محمد بهاري (6) ، علامه محمدحسين طباطبايي(7)، شيخ جعفر مجتهدي (8)، شيخ رجب علي خياط(9)، و غير هم.و حتي شايد هيچ يك از اين اولياي خدا، به علوم غريبه آشنا نيز نبوده باشند تا چه رسد به عمل كردن به آن و يا آموزش آن به ديگران. از اين رو، اين تصور كه راه وصول به قرب خداوند (جل و علا) از طريق آموزه هاي علوم غريبه است بي ترديد تصوري است نادرست. گذشته از اين كه چند نكته را نيز در اين باب بايد متذكر گرديم:اولا: استادي را كه مسلط به اين امور باشند به سادگي نمي توان يافت.ثانيا: چنانچه استادي را نيز بيابيد به دلايلي شايد اعتراف به تسلط در اين امر نكند.ثالثا: معلوم نيست كه آن استاد در چه حد و در كدام يك از شاخه هاي گوناگون اين علوم تسلط داشته باشد.رابعا:آموختن چنين علومي نيازمند شرايطي است كه حصول تمامي آن شرايط براي هر كسي ميسر نيست از جمله اين شرايط و از اهم آنها گذشته از تقوا، صرف وقت فراوان و تحمل رياضتها و مرارتهاي گوناگون طولاني مدت است و چله نشيني و انزوا است.خامسا: تسلط در تمامي شاخه هاي اين علم بي كران و شريف، از حوزه امكان عادي هر كس خارج است مگر در برخي از شاخه ها. زيرا علوم غريبه به شاخه هايي چون علم جفر، علم حروف و اعداد، علم رمل، علم اوفاق، علم كيميا و ... تقسيم مي گردد. كه برخي از اين شاخه ها همانند علم جفر خود نيازمند صرف عمري وقت است تا به تدريج به تمامي زوايا و مراحل آن واقف گشت.محمود دهدار غياثي (1016- م) صاحب كتاب شريف و ارجمند «مفاتيح المغاليق» تمامي عمر خود را صرف آموختن علوم غريبه ، علي الخصوص جفر نمود، وي در سن 71 سالگي بود كه موفق گرديد اسم اعظم خداوند و نحوه كاربرد آن را كشف كند و سپس آن را در ابياتي طولاني و به صورت معما گونه به نظم در آورد كه شروح گوناگوني نيز تاكنون بر آن نگاشته اند همانند شرح مرحوم حجت بلاغي ( ابيات ياد شده مجموعا 103 بيت است كه مرحوم بلاغي آن را از روي نسخه عالم مرتاض، سيد محمد رضا موسوي (متوفي در سنه 1385 قمري استنساخ نموده و در آخر كتاب كشكول گونه خود به نام «از هر چمن گلي» آورده است.)و شرح مرحوم عالم عادي شيخ يوسف نجفي جيلاني (12) و نيز مرحوم عالم صمداني رجب برسي حلي (13) (متوفي حدود813 ق.) که در باب اسم اعظم و کاربرد آن به گونه مفصل و اعجاب آور قلم فرسايي نموده است و فاضل کامل مرحوم محمد حسن ميرجهاني (14) نيز آن را شرح و توضيح داده است.بنابراين نه رسيدن به تمامي خواسته ها به سادگي مقدور و ميسر است و نه چنين است كه چنين علومي را بتوان در مدت چند ماه و يا چند سال آن هم با دغدغه هاي فراوان ذهني و عملي چنين عصري ، آموخت.براى مطالعه بيشتر در اين باب، به كتاب «مفاتيح المفاليق و زبدة الالواح» محمود دهدار عيانى و يا «شرح كنوزالاسما» عيانى كه استاد علامه حسن‏زاده آملى در كلمه 343 از هزار و يك كلمه به طور مبسوط آن اشعار را توضيح داده است.در رابطه با علوم غريبه لازم است توجه داشته باشيد علومي که در رابطه با سحر, طلسم , شعبده , حروف , اعداد و تسخير صحبت مي كند جمعا هفت علم مي باشد كه در كتابي به نام ((اسرار قاسمي )) جمع آوري شده است و يادگرفتن آن از نظر اسلام , آنجا كه براي ارشاد و تبليغ افراد و تميز حق از باطل باشد, اشكال ندارد; مثلا اگر كسي ادعاي پيغمبري نمايد - همان طور كه در گذشته افراد شيادي با فرا گرفتن اين علوم چنين ادعاهايي مي كرده اند - ياد گرفتن اين علوم براي مبارزه با آنها و بيان راه حق اشكال ندارد; ولي اگر كسي براي استفاده هاي نامشروع (مثل سحر) بخواهد اين علوم را ياد بگيرد, مخالف دستور اسلام است و جايز نمي باشد.از باب مثال علم جفر، از علوم غريبه است كه به وسيله آن، به برخى از اطلاعات آينده دست مى‏يابند. پايه‏هاى اين دانش، برنوعى رياضيات پيچيده استوار است. البته پى‏گيرى آن را به شما توصيه نمى‏كنيم؛يادگيري اين علوم براي استفاده ها مشروع اشکال ندارد مثل آنجا كه براى ارشاد و تبليغ افراد و تميز حق از باطل باشد، در اين صورت اشكال ندارد؛ مثلاً اگر كسى ادعاى پيغمبرى نمايد (همان طور كه در گذشته افراد شيادى با فراگرفتن اين علوم چنين ادعاهايى مى‏كرده‏اند چنانچه در مورد مبارزه مرحوم شيخ بهايي نسبت به مردي كه ادعاي نبوت داشته نقل شده است) و از طريق اين علوم بخواهد مردم را اغفال کند ياد گرفتن اين علوم براي مبارزه با اين افراد اشکال ندارد ولي براي استفاده هاي غير مشروع و کسب مال از اين طريق جايز نيست.
در عين حال پيرامون علوم غريبه مي توانيد به کتاب زير مراجعه نماييد:=گنجينه دانش, خزائن الاسرار, ايوب صادقي نزاد, نشر ميراث ماندگار.ـ نفايس الفنون، شمس الدين آملىـ سرمايه سخنوران، ج 1، مقدمـ گلزار اكبرى، نهاوندى= انواع و اشكال شناخت، آل اسحاق

پرسمان دانشجویی