انسان و اراده الهي | کتابخانه مجازی الفبا

اين که مي گويند اراده انسان در طول اراده خداوند است يعني چه؟( اصلا اين ارتباط طولي و عرضي چيست؟)

وقتی بین دو موجود هیچگونه ارتباط علّت و معلولی (وجود دهندگی و وجود گیرندگی ) نباشد ، گفته می شود آن دو موجود در عرض هم قرار دارند. برای مثال درخت ، انسان ، خورشید ، ماه و آب در عرض همند ؛ چون هیچکدام اینها ، علّت و به وجود آورنده ی دیگری نستند.امّا دو موجودی که یکی از آنها معلول و دیگری علّت آن است در طول هم قرار دارند. به این معنی که رتبه ی وجودی علّت قبل از رتبه ی وجودی معلول قرار دارد ؛ و تا علّت نباشد معلول نیز نخواهد بود. برای مثال میوه ی سیب در طول درخت سیب قرار دارد. البته این مثال چندان دقیق نیست و یک مثال عرفی است ، چون درخت سیب ،علّت حقیقی سیب نیست. علّت حقیقی سیب موجودی غیرمادّی و ملکوتی است که به آن وجود می دهد و درخت مادّی تنها زمینه ی افاضه ی وجود به سیب را فراهم می کند. خود آن علّت ملکوتی نیز علّتی فراتر از خود در عالم جبروت دارد. خود آن موجود جبروتی نیز عللی دارد که در نهایت به ارده ی خداوند متعال ختم می شود. لذا خداوند متعال را علّت العلل می گویند. از اینرو هیچ چیزی در عرض خدا نیست. «وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أَحَد». لذا خداوند متعال فرمود: «وَ إِنْ مِنْ شَيْ‏ءٍ إِلاَّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَعْلُوم‏ : و هیچ چیزی نیست مگر آنکه خزائن آن (حقیقت آن ) نزد ماست و ما آن را نازل نمی کنیم مگر به اندازه ی معلوم و معیّن.» (حجر: 21) و فرمود: «... وَ أَنْزَلْنَا الْحَديدَ فيهِ بَأْسٌ شَديدٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ : و آهن را نازل كرديم كه در آن نيروى شديد و منافعى براى مردم است» (الحديد:25) یعنی تک تک موجودات عالم مادّه در حقیقت از علم و اراده ی خدا نازل شده ، مرتبه به مرتبه در مراتب وجود پایین آمده اند تا در عالم مادّه ظاهر شده اند. و به همین نحو نیز مرتبه مرتبه به سوی خدا باز می گردند. « وَ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ وَ إِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُور : آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است، از آنِ الله است ؛ و همه ی امور ، به سوى الله باز گردانده می شوند.» (آل‏عمران:109) بنا بر این ، وقتی گفته می شود اراده ی انسان در طول اراده ی خدا قرار دارد ، مقصود این است که اراده ی انسان معلول اراده ی خداست. یعنی خدا اراده نموده که انسان اراده داشته باشد ؛ و اگر او چنین اراده نکرده بود انسان اراده نمی داشت. پس هرچه انسان اراده کند در عین اینکه اراده ی خود اوست اراده ی خدا نیز هست. همانگونه که هر چه دست انجام دهد کار روح نیز محسوب می شود. چرا که اگر روح اراده نکند دست هم حرکت نمی کند.

پرسمان دانشجویی