نظم جهان | کتابخانه مجازی الفبا

با اين علم محدود چگونه جهان نامحدود را منظم بدانيم؟

اگر مراد از جهان، عالم ماده است معلوم نيست كه عالم ماده نامحدود باشد، اگر مراد از نامحدود بودن، نامحدود بودن حقيقي- طبق اصطلاح فلسفي آن- است يقينا عالم ماده، بلكه كل عالم- اعم از عالم ماده و عالم مثال و عالم عقول- محدودند. چون هر مخلوقي ممكن الوجود است و امكان از لوازم ماهيت است و ماهيت، حد وجود است.
اگر مراد از جهان، عالم ماده است معلوم نيست كه عالم ماده نامحدود باشد، اگر مراد از نامحدود بودن، نامحدود بودن حقيقي- طبق اصطلاح فلسفي آن- است يقينا عالم ماده، بلكه كل عالم- اعم از عالم ماده و عالم مثال و عالم عقول- محدودند. چون هر مخلوقي ممكن الوجود است و امكان از لوازم ماهيت است و ماهيت، حد وجود است. اما اگر مراد از نامحدود، بي نهايت بودن ابعاد جهان ماده است، آن نيز با برهان قطعي اثبات نشده است؛ گر چه عدم تناهي عالم ماده از حيث زماني در فلسفه اسلامي مبرهن است. در عالم مافوق ماده نيز ابعاد به معني دنيايي آن راه ندارد تا از تناهي يا عدم تناهي آن سخن گفته شود. حال به فرض كه عالم ماده از حيث ابعاد نامتناهي باشد باز مشكلي براي فهم آن» نيست چون عقل انسان قادر است بي نهايت و نامحدود را درك كند. اگر عقل قادر به فهم بي نهايت و محدود نيست پس چگونه از جهان نامحدود و بي نهايت سوال مي كنيم؛ پس ما مفهوم نامحدود و بي نهايت را ادراك مي كنيم. ما ابعاد بي نهايت و بي نهايت بودن عدد را درك مي كنيم پس مشكلي از اين جهت نيز پيش نمي آيد. از اينها گذشته روح انسان موجودي است فوق طبيعي و هر موجود فوق طبيعي ميتواند بر كل عالم ماده احاطه و جود داشته باشد. پس در امكان علم به نظم جهان شكي نيست. اما اين كه آيا مي توان نظم جهان مادي را اثبات كرد حرف ديگري است. واقع امر اين است كه تا به حال هيچ كس نتوانسته است مستقيما از راه تفكر در خود عالم ماده نظم كلي عالم ماده را اثبات كند. لكن حكماي اسلامي از راه ديگري نظم كل عالم- اعم از عالم ماده و مثال و عقل- را اثبات مي كنند. حكما ابتدا وجود خدا را با براهين قاطع اثبات مي كنند(مثل برهان صديقين) و آن گاه اثبات مي كنند كه خداوند متعال كمال مطلق، علم نامحدود، قدرت محض و حكيم علي الاطلاق است و از اين راه اسماء اثبات مي كنند كه مخلوق خداوند متعال بالضروره بايد در نهايت نظم و اتقان واستحكام و زيبايي باشد. يا به عبارت ديگر از راه علم به حسن ذاتي خدا به نظام احسن استدلال مي كنند. از راه وجود خدا وجود عالم و از راه صفات او صفات عالم را اثبات مي كنند و اين بهترين شكل برهان است كه در آن از علت به معلول استدلال مي شود كه آن را اصطلاحا برهان لمي مي گويند و روشن است كه اين امر، محال نيست، اگر درك وجود خدا و اسماء و صفات او براي انسان ممكن است پس به نحو اولي درك عالم و نظم آن براي انسان ممكن است؛ اما از راه برهان فلسفي يا شهود عرفاني نه از راه علوم تجربي و خود همين امر كه انسان قادر به درك اين امور است، حكايت از اين دارد كه انسان در بعد عقلي خود از تمام عالم خلقت عظيم تر است. از طرف ديگر در برهان نظم لازم نيست نظم كل جهان را مقدمه قرار دهيم , بلكه اصل وجود نظم به عنوان صغراي برهان كافي است و وجود ناظم را اثبات ميكند.

پرسمان دانشجویی