فضايل امامان(ع) | کتابخانه مجازی الفبا

اگر فضائل اهل بيت (عليهم السلام) خدادادي است، و همانطور که خودتان در پاسخ به يکي از سؤالات، به روايتي از امام رضا(عليه السلام) اشاره نموديد به مضمون اينکه مقام ولايت و امامت اکتسابي نبوده، پس چرا ما بايد امتيازي را براي آنان (عليهم السلام) قائل باشيم و فضائل آنها را ذکر کنيم؟ در حالي که خود آنها - به تعبير خودم - کاري نکردند که به اين مقام برسند؟ و چرا بايد بر آنها صلوات بفرستيم؟ و همچنين اگر آنان واسطۀ فيض الهي هستند، چرا از آنها تشکر و قدرداني مي کنيم در حالي که عنايت در واقع از خداست و آنها فقط وسيله هستند؟

1. بين مقام امامت و ولايت بايد فرق گذاشت؛ امامت يك منصب الهي است كه خدا به برخي از اولياء خدا عطا مي كند لذا امامت به هيچ وجه اكتسابي نيست؛ اما چنين نيست كه اعطاء مقام امامت از جانب خدا بي علت باشد؛ خداوند متعالي امامت را به كسي عطا مي كند كه قابليت و ظرفيت آن را داشته باشد لذا امامت يك شخص بيانگر اين است كه در او لياقت و قابليت ويژه اي وجود دارد. از اين رو امامت، علامت و نشانه يك كمال وجودي در شخص امام است و آن كمال وجودي همان ولايت است. پس هر كسي كه به امامت، نصب شود يقينا داراي مقام ولايت باشد، امام نيز باشد. ولايت شرط لازم امامت است ولي شرط كافي نيست، حال سوال اين است كه ولايت، امري اعطايي است يا اكتسابي؟جواب اين است كه هم اعطايي است همه اكتسابي؛ بين اعطايي بودن و اكتسابي بودن، تقابلي وجود ندارد كه يكي ديگري را نفي كند. اساسا هر كمالي از جانب خداست، بنابراين كمالات اكتسابي هم اعطايي هستند؛ تلاش و كوشش هاي ما همه علل مُعِدّه و زمينه سازند؛ نه علل ايجاد؛ ما كتاب مي خوانيم، سخن استاد را گوش مي كنيم و اينها زمينه عالم شدن را فراهم مي كنند و خداست كه علم عطا مي كند؛ و بدون آن كسي عالم نمي شود. در مورد ولايت نيز چنين است؛ خداوند متعال اهل بيت را هم مثل ديگران آفريد و به آنها اختيار داد و استعدادهايي را در مثل ديگران در آنها تعبيه كرد و از جمله اين استعدادها،‌ استعداد ولايت و امامت بود. اما استعداد به خودي خود شكوفا نمي شود. اين خود امام يا پيغمبر است كه با اختيار خود، استعدادهاي خود را شكوفا مي كند لكن در اين بزرگواران، شكوفا نمودن استعدادها بسيار سريع اتفاق مي افتد لذا براي ما عجيب جلوه مي كند در حالي كه براي افراد عادي نيز چنين تكامل آني ممكن است. كل راه تكامل تنها يك عمل و در يك لحظه قابل طي كردن است؛ كافي است يك عمل را فقط و فقط براي خدا انجام دهد و ذره اي هم خود را نبيند؛ اگر شرح زندگ شيخ رجبعلي خياط را در كتاب كيمياي محبت مطالعه فرماييد، ملاحظه مي فرماييد كه يك لحظه اخلاص چه ترقي عظيمي در انسان ايجاد مي كند و چگونه انسان ره صد ساله را در يك لحظه با اخلاص طي مي كند. البته رتبه وجودي انسانها در خلقت يكي نيست لكن كسب مقام ولايت براي هر كسي به مقدار سعه وجودي خودش امكان پذير است و استعداد آن در همه انسانها وجود دارد .لذا استعداد آن در همه اعطايي است ولي به فعليت رساندن آن نيازمند اين است كه خود انسان نيز نيت و عمل اختياري خود را به كار گيرد تا ولايت از جانب خدا به او اعطاء شود. كساني كه به مقام ولايت رسيدند چنين زمينه اي را فراهم نمودند لذا به آن رسيدند و بقيه كه محروم شدند، خود باعث اين محروميت بوده اند. خلاصه كلام اين كه استعداد ولايت اعطايي است و آن با تفاوت درجاتي در همه هست ولي به فعليت رسيدن آن محتاج به نيت و عمل اختياري است ولي باز اعطاكننده خداست ولي منصب امامت و نبوت اعطايي محض است و خدا به هركدام از اولياء كه بخواهد آن را عطا مي كند و اين لطفي است در حق ديگران. لذا با اينكه حضرت فاطمه(س) و داراي مقام ولايت بود ولي امام يا پيامبر نبود. همچنين با اينكه حضرت خضر مراتب بالايي از ولايت را داشت و حضرت موسي(ع) به علم او محتاج بود ولي با اين حال خداوند متعال او را پيامبر صاحب شريعت قرار نداد و به مقام امامت برنگزيد.2. اما اينكه ما به آن بزرگواران احترام مي كنيم به خاطر اكتسابي يا اعطايي بودن كمال آنها نيست كمال هر جا كه باشد محترم است چه اكتسابي باشد و چه اعطايي. كمال مطلوبيت و محبوبيت ذاتي دارد لذا ما از ديدن يك منظره زيبا ذلت مي بريم و آن را تحسين مي كنيم در حالي كه زيبايي آن منظره از خود او نيست؛ ما ملائك را مقدس مي شماريم در حالي كه اكتساب در آنها راه ندارد. خود ذات حق تعالي را مي ستاييم در حالي كه اكتساب و اعطا در او راه ندارد. پس كمال اقتضاي تكريم دارد از هر كه مي خواهد باشد. علم با ارزش است زيبايي باارزش است؛ شجاعت باارزش است و ... چه كسي باشند و چه اعطايي؛ احترام به اين امور و صاحبان آنها امري فطري است.3. واسطه فيض بودن اهل بيت(ع) به اين معني است كه وجود آنها براي خلق ديگر موجودات لازم است يعني در سلسله علل و معلولات؛ وجود نوراني آن بزرگواران بعد از خداوند متعال قرار دارد و اگر آنها نبودند چيزي ديگري هم نبود، لذا تمام مخلوقات، با تمام وجودشان وابسته به وجودي نوري اهل بيت(ع) هستند و خود آنها نيز با تمام وجود وابسته به خدايند لذا از خدا وجودي به كسي نمي رسد مگر به واسطه آنها؛ رزقي نمي رسد مگر به واسطه آنها، علمي نمي رسد مگر به واسطه آنها و هدايتي نمي رسد مگر به واسطه آنها و ... و باز عملي از ما به سوي خدا عروج نمي كند مگر به واسطه آنها و دعاي ما عروج نمي كند مگر به واسطه آنها و ... بنابراين قدرداني و تشكر ما از آن ذوات مقدس، به زبان وجود است؛ وجود ما از آنها قدردان است چه ما با اختيار خود از آنها قدرداني بكنيم و چه نكنيم لذا به ما امر شد كه در اختيار نيز قدردان آنها باشيم يعني متوجه باشيم كه احتياح ما آنها عين احتياج ما به خداست و تشكر ما از آنها عين تشكر ما از خداست. نسبت به مخلوقات به وسائط فيض الهي، مثل نسبت يك انسان است به طنابي كه با آن طناب از سقفي بلند آويزان است همان گونه كه نياز اين شخص به آن طناب عين نياز او به سقف است. نياز مخلوقات به انسان كامل نيز عين نياز آنها به خداست. لذا در آيات و روايات از قرآن كريم و اهل بيت و انبياء(ع) تعبير به «حبل الله» طناب خدا شده است.4. صلوات فرستادن ما به آن بزرگواران نيز در واقع توجه دادن خودمان است به همين رابطه و نياز ما با صلواتمان از خداوند متعال خواهيم كه فيض خود را بر آن بزرگواران نازل كند و روشن است كه تا بر آنها چيزي نازل نشود و بر ديگران نازل نمي شود پس هر چه نصيب آنها شود؛ خير آن به ديگران نيز مي رسد. لذا خداوند متعال فرمود: « اي پيامبر بگو من براي رسالتم از شما چيزي نمي خواهم مگر دوست داشتن اهل بيتم را».(شوري/23) و فرمود: « اي پيامبربگو، من از شما اجري نمي خواهم مگر آن كه آن اجر براي خود شماست، اجر من نيست مگر بر عهده خدا ... .»(سباء/47)

پرسمان دانشجویی