خشونت اسلام؟! | کتابخانه مجازی الفبا

شبهه اي زياد مي شنويم بين دانشجويان که از طرف ضد اسلاميون هست و آن اينکه اسلام گفته کافران را هر جا يافتيد بکشيد؟ زن را کتک بزنيد، بر کافران سخت بگيريد، قصاص کنيد، جهاد کنيد تا همه اصلاح شوند، بحث آيات اوليه سوره اسرا و ... . در صورت امکان لطف کنيد جواب اين شبهات رو بديد. سپس هدف اصلي اين شبهه اندازها يعني نشان دادن چهره خشني از اسلام را ارائه بديد و جواب بديد. ممنونم .

برای دریافت پاسخ خود به این نکات توجه فرمایید :
1- این گونه تهمت ها به دین سعادت بخش و مترقی اسلام پیشینه و سابقه ای به قدمت خود این دین دارد و در عصر حاضر که عصر جاهلیت مدرن و جنایت ها و خشونت های پیچیده در زر ورق دمکراسی است این شبهات به اوج خود رسیده است و کسانی که بی پرده وقیح ترین جنایات را بی شرمانه انجام می دهند اسلام را به خشونت متهم می کنند .
2- در کتاب های فراوانی که توسط اهل فن و علمای خبیر دین تالیف شده به این شبهات مفصلا پاسخ داده شده است .
3-بديهي است که پاسخ تفصيلي و جزء به جزء همه موارد ياد شده در يک نامه امکان پذير نيست . از همين رو براي شناخت ديدگاه اسلام در باره جنگ و صلح چکيده اي از مقاله صلح و جنگ در اسلام تقديم مي گردد . اگر در اين مقاله دقت کنيد پاسخ عمده اين شبهات را خواهيد يافت. در رابطه با مساله زدن زن نيز پاسخي مستقل به دنبال مقاله ياد شده تقديم مي گردد.
صلح و جنگ در اسلام
در اين رابطه توجه به چند نكته ضرورى است

يك. اسلام و مبانى صلح بشري

صلح در اسلام مسأله‏اى اصيل و ريشه‏دار است و پيوندى ناگسستنى با طبيعت اسلام و نظريه عمومى و كلى آن درباره جهان و زندگى انسان دارد. اسلام دين همبستگى و وحدت و يگانگى بزرگ در سراسر جهان عظيم و پهناور است. آموزه توحيد، قرار داشتن همه هستى در تحت تدبير واحد و حكيمانه الهى، پيوند نسلى همه آدميان به يك پدر و مادر و اشتراك خانوادگى همه انسان‏ها، حركت جهان و انسان به سوى غايت واحد الهى، وجود فطرت يگانه خداجو و كمال‏خواه در همه انسان‏ها، استوارترين بنيادهاى نظرى صلح و همبستگى جهانى است

دو. قرآن، منشور صلح جهانى‏

چشم‏انداز كلى و راهبرد اساسى قرآن درباره صلح و هم زيستى را مى‏توان در آيات زير جستجو نمود:
(1) قرآن مجيد به صراحت جنگ‏افروزى را مذمت و منشأ آن را فساد و تباهى مى‏داند: «و چون حاكميت يابد (با جنگ و خونريزى)در راه فساد در زمين مى‏كوشد و زراعت‏ها و چهارپايان را نابود مى‏سازد».«وَ اِذَا تَوَلَّى سَعَى فِى الاَرْضِ لِيُفْسِدَ فِيهَا وَ يُهْلِكُ الْحَرْثَ وَ الْنَّسْلَ وَ اللَّهُ لَايُحِبُّ الْفَسَادَ»، (بقره(2)، آيه 205)

2) قرآن بر آن است كه خداوند فرونشاننده آتش جنگ است: «هرگاه آتش جنگ برافروزند، خداوند آن را فرومى‏نشاند. آنان در زمين فساد مى‏گسترند، اما خدا فسادگران را دوست نمى‏دارد».«كُلَّمَا اَوْقَدُواْ نَاراً لِّلْحَرْبِ اَطْفَأهَا اللهُ وَ يَسْعَوْنَ فِى الْاَرْضِ فَسَاداً وَ اللهُ لَايُحِبُّ الْمُفْسِدِينْ»، (مائده(5) آيه 64).

3) قرآن به صلح و زندگى مسالمت‏آميز دعوت مى‏كند: «اى مؤمنان! همگى از در صلح و آشتى درآييد؛ و از«يَا اَيُّهَا الَّذِينَ اَمَنوُاْ ادْخُلُواْ فِى الْسِّلْمِ كَافَّةً وَلَا تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الْشَّيْطَانِ اِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينْ»، (بقره (2)، آيه 208). گام‏هاى شيطانى پيروى نكنيد؛ كه او دشمن آشكار شماست».
قرآن همچنين اهل كتاب را به اصول مشترك كه بزرگترين بنياد و زير ساخت همزيستى مسالمت‏آميز است فرامى‏خواند: «بگو اى اهل كتاب! بياييد به سوى سخنى كه بين ما و شما يكسان است؛ كه جز خداوند يكتا را نپرستيم و چيزى را همتاى او قرار ندهيم؛ و كسى از ما، ديگرى را،«قُلْ يَا اَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَواْ اِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَ بَيْنَكُمْ اَلَّا نَعْبُدَ اِلَّا اللَّهَ وَلاَ نُشْرِكَ بِهِ شَيْئاً وَلاَ يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضاً اَرْبَاباً مَنْ دُونِ اللَّه...»، (آل‏عمران (3)، آيه 64). جز خداى يگانه، به پروردگارى نپذيرد».
(4) قرآن هر گونه تعدى، تجاوز و ستمگرى را محكوم و از آن نهى مى‏نمايد: «تعدى و تجاوز نكنيد، زيرا«وَلَا تَعْتَدُوا اِنَّ اللَّهَ لَايُحِبُّ الْمُعْتَدِينْ»، (بقره (2)، آيه‏190 ؛ مائده (5)، آيه 87 ؛ و مشابه آن اعراف (7)، آيه 55). خداوند ستم‏پيشگان و تجاوزگران را دوست ندارد».
(5) قرآن هر گونه نابرابرى نژادى، قومى و ذاتى انسان‏ها را، كه زمينه زياده‏خواهى و تجاوزگرى است، نفى نموده و تنها ملاك برترى را درستكارى و پاسداشت فضيلت‏هاى اخلاقى و انسانى مى‏داند: «اى آدميان! ما شما را از يك مرد و زن آفريده و تيره‏ها و قبيله‏ها قرار داديم تا يكديگر را بشناسيد؛ (اين امور ملاك امتياز نيست)، همانا گرامى‏ترين شما نزد پروردگار پارساترين شماست، به درستى كه‏«يَا اَيُّهَا الْنَاسُ اِنَّا خَلَقْنَاكُم مِن ذَكَرٍ وَ اُنْثَى وَ جَعَلْنَاكُمْ شُعُوباً وَ قَبَائِلَ لِتَعَارَفُواْ اِنَّ اَكْرَمَكُمْ عِنْدَاللَّهِ اَتْقَيكُمْ اِنَّ اللهَ عَلِيمٌ خَبِيرْ»، حجرات (49)، آيه 13 خداوند دانا و آگاه است».
(6) قرآن تأكيد مى‏كند كه هرگاه گروهى از كفار واقعاً بى‏طرفى برگزيده و در پى مسالمت باشند، مسلمانان بر آنان سلطه‏اى نداشته و حق جنگيدن با آنها را ندارند. «پس اگر از شما كناره‏گيرى كردند و با شما پيكار ننمودند، بلكه پيشنهاد صلح كردند، خداوند به شما اجازه نمى‏دهد كه متعرض آنان شويد».«فَاِنِ اعْتَزَلُوكُمْ فَلَمْ يُقَاتِلُوكُمْ وَ الْقَوْا اِلَيْكُمُ السَّلَمَ فَمَا جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ عَلَيْهِمْ سَبِيلاْ»، نساء (4)، آيه 90

قرآن در جاى ديگر، ضمن تأكيد بر آمادگى دفاعى، به پيامبر(ص) دستور مى‏دهد كه اگر دشمنان به صلح گرايند از صلح و آشتى استقبال كند. «و اگر تمايل به صلح نشان دهند، تو نيز از در صلح درآى؛ و بر «وَ اِن جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لهَاَ وَ تَوَكَّلْ عَلَى اللهِ اِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمْ»، (انفال (8)، آيه 61 ؛ نيز بنگريد: خداوند توكل كن، كه او شنوا و داناست».بقره (2)، آيه 192 و 193

وَالْصُّلْحُ خَيْرٌ...»، (نساء (4)، آيه 128) اين آيه اگر چه در مورد روابط خانوادگى است اما قابل تعميم به همه حوزه‏هاى روابط انسانى و از همين‏رو قرآن مجيد در موارد متعددى به ايجاد صلح و امنيت، وفاق و دوستى و همزيستى (7) قرآن صلح و صفا و صميميت را براى بشر مايه خير و نيكبختى مى‏داند: «صلح و آشتى بهتر است». مسالمت‏آميز فرمان مى‏دهدانفال (8)، آيه 1 ؛ حجرات (49)، آيات 9 و 10 و.... اجتماعى است.
(8) رويكرد اساسى قرآن نيك‏رفتارى با هم‏نوعان است هر چند از كفار باشند، مشروط بر آن‏كه آنان نيز به اصول همزيستى مسالمت‏آميز پاى‏بند و متعهد باشند: «خدا شما را از نيكى كردن و رعايت عدالت نسبت به كسانى كه در امر دين با شما پيكار نكردند و از خانه و ديارتان بيرون‏«لَا يَنْهَاكُمُ اللهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِى الدِّين وَ لَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُم اَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُواْ اِلَيْهِمْ اِنَّ اللهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينْ»، (ممتحنه (60)، آيه 8). نراندند نهى نمى‏كند؛ چرا كه خداوند عدالت‏پيشگان را دوست دارد».
(9) قرآن هرگونه فشار و اجبار در پذيرش دين و دعوت اسلامى را مردود انگاشته و به صراحت اعلام مى‏كند «هيچ اجبارى در دين نيست؛ زيرا«لاَ اِكْرَاهَ فِى الْدّينْ قَدْ تَبيَّنَ الْرُّشْدُ مِنَ الْغَيْ»، (بقره (2)، آيه 256). هدايت و رشد، از گمراهى روشن شده است».
«وَ مَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينْ»، (نور(24)، آيه 54 ؛ عنكبوت(29)، آيه‏18 ؛ نيز بنگريد : آل‏عمران (3)، آيه 20 ؛ مائده (5)، آيه 92 و99 ؛ رعد (13)، در اين راستا پيامبر هيچ سلطه و قدرت اجبار و اكراهى ندارد. «پس تذكر ده كه تو فقط از ديدگاه قرآن وظيفه پيامبر(ص) ابلاغ پيام روشن الهى است. «بر پيامبر نيست مگر رساندن آشكار». تذكردهنده‏اى، تو سلطه‏گر برآيه 40 ؛ نحل (16)، آيه 35و82 ؛ ياسين (36)، آيه 17 ؛ شورى (42)، آيه 48 ؛ تغابن (64)، آيه 12آنان نيستى كه (بر ايمان) مجبورشان كنى».«فَذَكِّرْ اِنَمّا اَنتَ مُذَكِّرٌ. لَسْتَ عَلَيْهِمْ بِمُصَيْطِرْ»؛ غاشيه(88) آيه‏21و22
از آنچه گذشت به خوبى روشن مى‏شود كه: اولاً، در چشم‏انداز قرآن، صلح يك «قاعده» است، و جنگ «استثنا»؛ ثانياً، لشكركشى و نبرد در راه تحميل عقيده و اجبار در پذيرش دين در منطق قرآن مردود و بى‏اساس استسه. صلح در سنت پيامبرصلى الله عليه وآله‏

از ديگر امورى كه در آشنايى با چشم‏انداز اسلامى پيرامون مسأله جنگ و صلح مفيد و مؤثر مى‏باشد آشنايى با خلق و خوى پيامبر(ص) و سيره رفتارى آن حضرت است. آنچه آشكارا در آينه تاريخ مى‏توان ديد اين است كه سماحت و گذشت، حسن خلق و معاشرت نيكو از بارزترين ويژگى‏هاى پيامبر بزرگوار اسلام بوده است.
قرآن مجيد شيوه رفتارى آن حضرت را چنين توصيف مى‏كند: «به راستى تو داراى اخلاقى عظيم و تحسين‏برانگيز هستى»«وَ إِنَّكَ لَعَلى‏ خُلُقٍ عَظِيمْ»، (قلم (68)، آيه 4).

در رابطه با دلسوزى و مهربانى انتهاناپذير حضرتش مى‏فرمايد: «به يقين براى شما پيامبرى از خودتان آمد كه در رنج افتادن شما براى او دشوار است. به جِدّ خواستار هدايت شماست و نسبت به مؤمنان دلسوز و مهربان مى‏باشد».«لَقَدْ جَائَكُمْ رَسُولٌ مِنْ اَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَريصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَئُوفٌ رَحِيمْ»، (توبه (9)، آيه 128).

از ديدگاه قرآن يكى از رموز اساسى گسترش اسلام وگرايش سريع و شديد همگانى به سوى آيين خاتم همان اخلاق نيكو و رفتار كريمانه پيامبر بوده است: «پس به بركت رحمت خداوند با آنان نرم‏خو آل‏عمران (3)، آيه 159 حضرتش در تمام عمر شريف خود هرگز به كسى دشنام نگفت، سخن بيهوده بر زبان نياورد، آه دردمندان را
و مهربان شدى و چنانچه تندخو و سخت‏دل بودى هر آينه از گرد تو پراكنده مى‏شدند» مى‏شنيد، به فرياد اعتراض‏گران گوش فرامى‏داد، و هر اعتراضى را به نيكى پاسخ مى‏فرمود. سخن كسى را قطع نمى‏كرد. فكر آزاد را سركوب نمى‏كرد، اما خطاى در انديشه و كردار را با منطق استوار و بيانى شيرين و دلنشين روشن مى‏ساخت. بر زخم‏هاى دل‏شكستگان مرهم مى‏نهاد. رقيق‏القلب بود و از رنج ديگران آزرده خاطر مى‏گشت.«فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللهِ لِنتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظّاً غَليظَ الْقَلْبِ لَنْ اَنْفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ...»، آل عمران (3)، آيه 159

او با دشمنان خويش نيز با سعه‏صدر و عطوفت برخورد مى‏نمود. سنت رفتارى پيامبر عظيم‏الشان اسلام گواه بر اين است كه، حضرت رسول اكرم(ص) و پيروان آن حضرت، حتى يك جنگ تجاوزگرانه . محمصانى صبحى، القانون و العلاقات الدوليه فى الاسلام، ص‏177، بيروت؛ دارالعلم 1392

نداشته‏اند، بلكه همه جنگ‏هاى پيامبر دفاعى محض و در پاسخ به تجاوزات و پيمان‏شكنى‏هاى دشمنان دين بوده است‏
سيد قطب مى‏نويسد: «حضرت محمد(ص) هيچ گاه نسبت به مردم راه ظلم را نمى‏پيمود، تنها خواسته‏اش از مردم اين بود كه گفتارش را بشنوند، كه اگر دلهايشان نرم و متمايل به خدا گرديد، ايمان بياورند. و چنانچه دلهايشان را قساوت فراگرفت و گمراهى بر آن چيره گرديد، كارشان موكول به خدا باشد. اما مردم آن طورى‏كه محمد(ص) با آنها سازش مى‏كرد، با وى سازش نداشتند و راه دعوت صلح‏جويانه‏اش را باز و آزاد نمى‏گذاشتند، و آزادى پيروانش را محترم نمى‏شمردند؛ به آنها اذيت‏ها مى‏كردند و آنها را از خانه و وطن‏شان بيرون مى‏نمودند و هر كسى كه آنها را مى‏يافت، به قتل مى‏رساندند. بدون داشتن هيچ‏گونه منطق قانع‏كننده‏اى مانع دعوت و تبليغ آنها مى‏شدند و نمى‏گذاشتند منطق آنها به گوش همگان برسد. در اين وقت بود كه اسلام توسل به قوه قهريه را براى دفاع از مبدأ اساسى پيشرفتش، كه عبارت . از آزادى دعوت و عقيده است، جايز شمرد» سيد قطب، زير بناى صلح جهانى، ترجمه خسروشاهى و قربانى، ص‏57، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، چاپ اول، 1355

پيامبر با هر كس كه به او پيشنهاد صلح مى‏داد، پيمان صلح برقرار مى‏كرد و هر كس با او پيمانى مى‏بست با او نمى‏جنگيد، مگر آن‏كه آنان عهدشان را مى‏شكستند، و عليه مسلمين به نبرد پرداخته و يا با دشمنان حربى مسلمين همكارى مى‏كردند. از اين قبيل است جنگ با يهود بنى‏قريظه كه با حضرت پيمان بستند ولى ديرى نپاييد كه عهد خود را نقص نموده و با احزاب مختلف، در جنگ «خندق» عليه مسلمين وارد كارزار شدند.
شيخ جواد بلاغى مى‏نويسد: «قاعده اوليه نزد رسول خدا(ص) صلح بوده است، هرگاه كه كفار متمايل به صلح و مسالمت و زندگى طبيعى بودند با آنان مسالمت‏جويانه رفتار مى‏كرد، حتى با وجود آگاهى . آن حضرت به اينكه در صورت نبرد پيروز و غالب است»الركابى، الجهاد فى الاسلام ص‏44-43؛ دمشق، بيروت : دارالكلم الطيب، الطبقه الثانيه، 1418ه.ق ؛ حسينى، سيد ابراهيم، منع توسل به زور، ص‏97

بر خلاف تبليغات سوء دشمنان رشد و بالندگى اسلام بيش از هر چيز در گرو اخلاق فاضله و روش بشر دوستانه پيامبر بوده است، تا آنجا كه گفته‏اند: «شمار كسانى كه پس از صلح حديبيه به اسلام‏ نجفى، محمد حسين، نكته‏هايى از فقه روابط بين‏الملل، مجله فقه (كاوشى نو در فقه اسلامى) ص 8، قم : دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم، شماره‏10، سال‏3، زمستان 1357.ق ؛ همان، ص 86. . گرويده‏اند، بيش از همه كسانى است كه ظرف بيست سال پيش از آن مسلمان شده بودند»
در سيره پيامبر هيچ گاه اجبار در پذيرش دين مشاهده نگرديده است؛ حتى آن حضرت پيشنهاد برخى از انصار مسلمان در مورد الزام فرزندانشان براى پذيرش اسلام را رد كرده و در اين باره به آيه «لا...»بقره (2)، آيه 256استناد مى‏كردند .جهت آگاهى بيشتر نگا : مطهرى، مرتضى، جهاد، صص‏22-20، تهران : صدرا، چاپ ششم،1374

إِكْراهَ فِى الدِّينِ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ

گاندى رهبر استقلال هند مى‏نويسد: «عنف و اجبار در دين اسلام وجود ندارد. حيات شخصى‏نيك‏بين، نصراللَّه، اسلام از ديدگاه دانشمندان غرب، ص 55، درود، فارسيست، بيتا؛ به نقل از اسلام‏شناسى غرب، ص 36. پيامبر اسلام، به نوبه خود، نشانه و سرمشق بارزى براى رد فلسفه عنف و اجبار، در امر مذهب مى‏باشد»
جالب است دانسته شود كه «طبق مدارك معتبر تاريخى مجموع كشته‏شدگان همه‏ نگا : الطبقات، ج‏2؛ بحارالانوار، ج‏20 ؛ تاريخ طبرى، ج 3 ؛ مودودى ابوالاعلى، برنامه انقلاب اسلامى، ترجمه غلامرضا سعيدى، ص‏43، چاپ دوم. جنگ‏هاى صدر اسلام حدود يك هزار و چند نفر از مجموع مسلمانان و كفار بوده است»
پروفسور حميداللَّه مى‏نويسد: «محمد(ص) بر بيش از يك ميليون ميل مربع حكومت مى‏كرد. اين مساحت، معادل تمام خاك اروپا منهاى روسيه بود و به طور قطع در آن روزها اين محوطه مسكن ميليون‏ها جمعيت بود. در ضمن تسخير اين منطقه وسيع، يكصد و پنجاه نفر از افراد مخالف در ميدان‏هاى جنگ از بين رفته بودند و تلفات مسلمين، روى‏هم‏رفته براى مدت ده سال در هر ماه يك نفر شهيد بود. اين اندازه احترام به خون بشر در داستان‏هاى بشرى، امرى است بى‏نظيرچهار. مدارا در سيره مسلمين‏

سيره مسلمين و اعتراف غربى‏ها
روش پيامبر(ص) تا حد زيادى توسط مسلمانان پس از آن حضرت مورد توجه بوده است. سماحت و بزرگوارى مسلمانان از چنان وضوحى برخوردار است كه انديشمندان غربى را به اعتراف و تحسين وا داشته است. آنچه در سيره مسلمين حايز اهميت است سه نكته اساسى است:
1. نبرد و فتوحات مسلمانان در زمان خلفاى راشدين نوعاً رهايى‏بخش و همراه با خواست وجهت آگاهى بيشتر نگا : مطهرى، مرتضى، خدمات متقابل اسلام و ايران، ج‏1، صص‏107-77، دفتر انتشارات اسلامى، بى‏نا. همكارى مردم سرزمين‏هاى فتح شده بوده است‏
ادوارد براون در اين‏باره مى‏نويسد: «رفتار ستمگرانه موبدان نسبت به پيروان ساير مذاهب و اديان سبب شد كه درباره آيين زرتشت و پادشاهانى كه از مظالم موبدان حمايت مى‏كردند حس بغض و كينه شديد در دل بسيارى از اتباع ايران برانگيخته شود و استيلاى عرب به منزله نجات و رهايى ايران از چنگال ظلم تلقى گردد»براون، ادوارد، تاريخ ادبيات ايران، ج‏1، ص‏299.

دكتر صاحب‏الزمانى نيز آورده است: «توده‏هاى مردم نه تنها در خود در برابر جهان‏بينى و ايدئولوژى ضد تبعيض طبقاتى در اسلام مقاومتى احساس نمى‏كردند، بلكه درست در آرمان آن همان چيزى را مى‏يافتند كه قرنها به بهاى آه و اشك و خون خريدار و جان‏نثار و مشتاق آن بودند و عطش آن را از قرنها در خود احساس مى‏كردند...»صاحب‏الزمانى، ناصرالدين، ديباچه‏اى بر رهبرى، ص‏255 ؛ مطهرى، خدمات متقابل اسلام و ايران.

2. مسلمانان هيچ گاه به زور دعوت به اسلام نكرده و همواره اصل آزادى مذهبى را سرلوحه برنامه‏هاى خود قرار داده‏اند.
«آرنولد» مى‏نويسد: «از اين نمونه‏هايى كه تاكنون ذكر كرديم كه همه از گذشت و سهل‏گيرى مسلمان‏هايى كه در قرن اول هجرى بر عرب‏هاى مسيحى پيروز شده و تسلط داشتند، حكايت مى‏كرد و همچنان در نسل‏هاى بعدى جريان داشته است، مى‏توانيم به طور قطع و اخلاص اين معنى را ادعا كنيم: اين قبائل مسيحى كه در مقابل اسلام گردن نهاده و معتقد به آن شده‏اند، اين كار را روى اختيار و اراده آزاد انجام داده‏اند، هيچ‏گونه جبر و اكراهى در ميان نبوده است. و عرب‏هاى مسيحى مذهب، كه هم‏اكنون در ميان مسلمين زندگى‏ آرنولد، سر ت.و. الدعوه الى الاسلام، ترجمه : حسن ابراهيم حسن، ص 51. شاهد اين تسامح و سهل‏گيرى هستند»
همو مى‏نويسد: «از پيوندهاى دوستى كه همواره ميان عرب‏هاى مسلمان و مسيحى برقرار بوده و هست، ممكن است قضاوت كنيم كه زور و نيرو، هيچ گاه در گرويدن مردم به اسلام مؤثر نبوده است. محمد(ص) شخصاً پيمان‏هايى با بعضى از قبائل مسيحى بست و به عهده گرفت كه از آنها حمايت كند، و به آنها در اقامه شعائر دينى آزادى بخشيد، حتى حقوق و احترامى را كه رجال كليساها داشته‏اند محترم شمرد. و همچنين، پيمان‏هايى نظير اين، بين پيروان و جانشينان پيغمبر(ص) با بعضى از هموطنانشان كه طبق آئين قديمى خود بت مى‏پرستيدند، موجود بوده است» همان، ص 48.

ولتر» مى‏گويد: «دين اسلام وجود خود را به فتوت و جوانمردى‏هاى بنيان‏گذارش مديون است، در صورتى كه مسيحيان با كمك شمشير و تل آتش آيين خود را به ديگران تحميل مى‏كنند. پروردگارا . كاش تمام ملتهاى اروپا، روش تركان مسلمان را سرمشق قرار مى‏دادند»خسروشاهى، فلسفه حقوق، ص 117 ؛ حسينى، سيد ابراهيم، منع توسل به زور، ص 115

3. مسلمانان هيچ گاه اصل همزيستى مسالمت‏آميز و رعايت اصول انسانى و احترام به ديگران را فرو ننهادند، و اين در حالى است كه غيرمسلمانان با آنان بر خلاف اين روش عمل مى‏نمودند.
روبرتسون مى‏نويسد: «هنگامى‏كه مسلمانان (در زمان خليفه دوم) بيت‏المقدس را فتح كردند هيچ‏گونه آزارى به مسيحيان نرساندند؛ ولى بر عكس هنگامى كه نصارا اين شهر را گرفتند با كمال بى‏رحمى مسلمانان را قتل‏عام كردند، و يهود نيز وقتى به آنجا آمدند، بى‏باكانه همه را سوزاندند».
همو مى‏گويد: «بايد اقرار كنم كه اين سازش و احترام متقابل به اديان را كه‏ گوستاولوبون، تاريخ تمدن اسلام و غرب، ترجمه : سيد هاشم حسينى، صص‏147-142 (به نقل از : على ربانى گلپايگانى، تحليل و نقد پلوراليسم دينى، ص‏57 نشانه رحم و مروت انسانى است، ملت‏هاى مسيحى مذهب از مسلمانان ياد گرفته‏اند»پنج. خشونت در عهدين‏

برخلاف آنچه از مسيحيت تبليغ مى‏شود در عهد عتيق كه كتاب مقدس مسيحيان و يهوديان است آموزه‏هاى بسيار خشونت‏آميزى مشاهده مى‏شود كه نمونه آن را هرگز در نصوص اسلامى نمى‏توان يافت از جمله در عهد عتيق آمده است:
«يهوه خداى ما عوج ملك باشان را نيز و تمامى قومش را به دست ما تسليم نمود. او را به حدى شكست داديم كه احدى از براى وى باقى نماند... و آنها را بالكل هلاك كرديم چنان‏كه با سيحون ملك حشبون كرده بوديم. هر شهر را با مردان و زنان و اطفال هلاك ساختيم و تمام بهايم و غنيمت‏ تورات، سفر تثنيه، باب سوم، آيه‏7-4. نيز آمده است: «البته ساكنان شهرها را براى خود به غارت برديم...» آن شهر را به دم شمشير بكش و آن را با هر چه در آن است و بهايمش را به دم شمشير هلاك نما... و شهر .از ديدگاه اسلامى همه پيامبران الهى منادى صلح و عدالت و نيك‏فرجامى انسان بوده‏اند و هر جريانى به نام دين كه در تعارض با اين حركت باشد ناشى از تحريفات بشرى است. را با تمامى غنيمتش براى يهوه خدايت به آتش بالكل بسوزان»همان، باب سيزدهم، آيه‏17-13

در عهد جديد نيز از عيسى مسيح(ع) چنين آمده است:يعنى صلح و سلم را در سطح زمين منتشر و حاكم سازم. نيامده‏ام تا سلامتى بگذارم، بلكه شمشير را. زيرا كه آمده‏ام تا مرد را از پدر خود و دختر را از «گمان مبريد كه آمده‏ام تا سلامتى بر زمين بگذارم مادر خويش و عروس را از مادر شوهرش جدا سازم و دشمنان شخص اهل خانه او خواهند بود».انجيل متى، فصل 10، آيات 36-34شش. خشونت تاريخى مسيحيان غربى‏

چه نيكوست بدانيم كه پاسخ غرب در برابر نرمخويى و بردبارى مسلمانان جز كشتار بى‏رحمانه نبوده است. در تاريخ معاصر مى‏خوانيم: «... با وجود ارفاق و تساهلى كه مسلمين در اسپانيا و بعضى از ممالك مفتوحه روا مى‏داشتند، پس از چند قرن، در اثر عناد و تعصب كشيش‏ها و تحريك افكار ملى و نژادى، جنجال و مخالفت شديدى عليه مسلمين در اسپانيا به وقوع پيوست و پيشوايان دين، به قتل پير و جوان، مرد و زن مسلمان فتوا دادند، تا اين‏كه فيليپ دوم به فرمان پاپ، به وضعى ناهنجار فرمان اخراج مسلمين را از سرزمين اسپانيا صادر نمود. ليكن قبل از آن‏كه مسلمين موفق به فرار شوند سه چهارم آن‏ها به حكم كليسا در خاك و خون غلطيدند و كسانى‏كه جان خود را با هول و هراس از خطر مرگ نجات دادند بعدها به دستور محكمه تفتيش عقايد جملگى محكوم به اعدام شدند. بعد از فيليپ در دوران زمامدارى فرديناند شارل پنجم مسلمين در فشار و محدوديت‏ نگا : راوندى، مرتضى، تاريخ تحولات اجتماعى، ج 2 ؛ عنان، محمد عبداللَّه، نهايه‏الاندلس، صص‏292-260، طبع قاهره ؛ سيد قطب، زيربناى صلح جهانى، ص 17. فراوان زيست مى‏كردند. در طول اين مدت قريب سه ميليون مسلمان از دم تيغ تعصب و جاهليت گذشتند...»هفت. مدارا و خشونت در دنياى حاضر

در عصر حاضر نيز در ميان پيروان اديان بزرگ مسلمانان بردبارترين آنان در برخورد با صاحبان ديگر اديان مى‏باشند، در حالى‏كه بزرگترين جنايات تاريخى از سوى سردمداران شعار صلح و امنيت و دموكراسى نسبت به مسلمانان انجام مى‏پذيرد. نمونه‏هاى اين مسأله در بوسنى و هرزه‏گوين، فلسطين اشغالى، عراق، افغانستان و... مشاهده شده و مى‏شود.
دكتر سيد حسين نصر در اين‏باره مى‏نويسد: «... يهوديان، مسيحيان و مسلمانان در صلح و صفا و تسامحى چشمگير در اسپانياى زمان حاكميت مسلمانان در كنار هم زيسته‏اند... حتى همين امروز ميليون‏ها مسيحى و نيز شمار كمى از يهوديان، زرتشتيان، بودائيان و هندوان، در گستره‏اى از مغرب تا مالزى تحت حاكميت مسلمانان مشغول گذراندن زندگى‏اند. نه تنها بر آنها در مقام انسان، تسامح و مدارا روا داشته شده، بلكه بسياريشان در كشورهاى خود ثروتمندترين گروه‏ها به شمار مى‏آيند، مانند قبطيان در مصر يا بوداييان چينى در مالزى. اين گروه‏ها هرگز مشمول «تصفيه قومى» نشده‏اند. در حالى‏كه، گذشته از جنايات دهشتناك آلمان نازى، مسلمانان و يهوديان در اسپانياى پس از 1942 يا تاتارها در روسيه تزارى و همين امروز نيز مسلمانان در بوسنى مورد . the Question of Intolerance.N asr, Sayyed Hossein, Metaphysical Roots of and Intolerance: An Islamic Interpretation From Philosophy of Religion and Tolerance
تصفيه قومى قرار گرفته‏اند» . ترجمه هومن پناهنده، دو ماهنامه كيان، ش‏45،صص‏46-38

همو مى‏گويد: «عده زيادى درباره جهان اسلام چنان سخن مى‏گويند تو گويى اين جهان اسلام است كه ناو خود را در خليج مكزيك و به قصد تهديد آمريكا مستقر كرده است. حال آنكه اين ناو . آمريكاست كه بر خليج‏فارس و عمده منابع اقتصادى قاطبه ملل مسلمان در آن منطقه تسلط دارد»همان

زدن زن

آيه قرآن در اين باره چنين است: «... وَ اَللاَّتِي تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اُهْجُرُوهُنَّ فِي اَلْمَضاجِعِ وَ اِضْرِبُوهُنَّ، فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلاً، إِنَّ اَللَّهَ كانَ عَلِيًّا كَبِيرا» (نساء، آيه 34). آيه ياد شده پس از آن كه اعلام مى‏دارد قوام زندگى زن؛ يعنى، مسؤوليت اداره و تأمين نيازهاى او بر عهده مرد است، دستوراتى را در رابطه با چگونگى برخورد با برخى از مشكلات در روابط زوجين بيان مى‏دارد. در اين رابطه نكاتى چند شايان توجه است: 1- دستورات صادره در اين آيه در مورد نشوز است و نشوز آن است كه زن در مقابل تكاليف اختصاصى‏اش؛ يعنى، تمكين و عفاف، بدون هيچ عذر موجهى سرپيچى نمايد. جالب اين است كه اگر زنى از انجام كارهاى خانه، بچه‏دارى و... سر باز زند، شرع مقدس هيچ حقى براى مرد در برابر آن قرار نداده و حكم مزبور صرفاً اختصاص به مورد «نشوز» دارد؛ نه هر گونه نافرمانى از دستورات شوهر. 2- «نشوز» مسلماً امرى برخلاف حقوق مرد است و براى مقابله با آن، بهترين راه اين است كه قبل از مراجعه به ديگران، مشكل را در داخل خانه حل نمود؛ ولى اگر چنين چيزى ميسر نبود، نوبت به خارج از منزل و دخالت دادن ديگران مى‏رسد كه در آيه بعد سالم‏ترين راه آن عنوان شده است. 3- حل مسأله نشوز در داخل خانه نيز به اشكال مختلفى انجام‏پذير است و جالب اين است كه خداوند از ملايم‏ترين راه‏ها شروع نموده و در صورت تأثيرگذارى آن، مراتب بالاتر را اجازه نداده است. ازاين‏رو در مرتبه اول سفارش به پند و اندرز نموده است. چنين روشى حكيمانه‏ترين شيوه در حل مشكلات زوجين است؛ ليكن اگر زنى در برابر اندرزها و نصايح شوهر، سر تسليم فرود نياورد و هم‏چنان بر تخلف از حقوق زوج پايدارى ورزيد، چه بايد كرد؟ در اين جا نيز خداوند راه دومى را پيشنهاد نموده است كه از حد برخورد منفى عاطفى بالاتر نمى‏رود و آن خوددارى از هم‏بستر شدن با وى مى‏باشد. پس اگر مشكل حل شد، ديگر كسى حق پيمودن راه سوم را ندارد؛ اما اگر زن در چنين وضعيتى نيز سرسختى نشان داد و حاضر به تأمين حقوق طرف مقابل نگرديد چه بايد كرد؟ در اين رابطه چند راه قابل تصور است: الف) مرد حقوق خود را ناديده انگارد و در مقابل نشوز زن به كلى ساكت شود، هر چند ساليان دراز اين برنامه ادامه يابد. چنين چيزى براساس هيچ منطقى قابل الزام نيست و اختصاص به مرد هم ندارد؛ يعنى، در هيچ يك از نظام‏هاى حقوقى جهان، نمى‏توان به صاحب حقى الزام كرد كه در برابر حقوق خود ساكت شود و دم نزند. بلى از نظر اخلاقى، آن هم در موارد خاصى مى‏توان چنين توصيه‏اى نمود؛ ولى نبايد بين مسأله حقوقى و اخلاقى خلط كرد. از طرف ديگر نشوز زن تنها به ضرر شوهر نيست؛ بلكه غالباً تمام خانواده و چه بسا شخص زن نيز در اين رابطه آسيب بيند. ازاين‏رو بر مرد لازم است كه به عنوان مدير كانون خانواده، كنترل هدايت‏گرانه و سازنده بر رفتار زن داشته باشد. ب) راه ديگر آن است كه مرد از هر طريق ممكن استيفاى حقوق نمايد. چنين چيزى را هرگز شارع اجازه نمى‏دهد و براى استيفاى حق روش‏هاى معينى وضع نموده است؛ زيرا محدود نساختن شيوه‏هاى احقاق حق و اصلاح مشكل، موجب روا داشتن ستم‏هاى زيادى به زن مى‏شود و مفاسد و مظالم ديگرى به بار مى‏آورد. ج) راه سوم آن است كه مرد با مراجعه به ديگران - اعم از مراجع قضايى يا افراد ذى‏نفوذ ديگر - حقوق خود را استيفا كند، چنين چيزى اگر چه ممكن است حق مرد و ديگر اعضاى خانواده را تأمين كند، ولى با امكان حل مشكل در داخل خانه، بهتر است مسأله به بيرون كشيده نشود؛ زيرا ابراز خارجى مسائل داخل خانه، آسيب‏هاى فراوانى براى حيثيت خانواده به بار مى‏آورد. ازاين‏رو خداوند حكيم حل خارجى را به عنوان آخرين راه ممكن پيشنهاد مى‏كند. د) راه چهارم آن كه مرد اندكى قاطعانه‏تر از برخورد منفى عاطفى ياد شده، برخورد نمايد. در اين راستا قرآن مجيد به عنوان آخرين راه ممكن جهت حل مشكل در داخل منزل، مسأله «ضرب» را مطرح نموده است. البته در اين جا نيز مسأله حدودى دارد كه هرگز با آنچه در اذهان عمومى يا تبليغات مسموم مطرح مى‏شود، سازگارى ندارد. در رابطه با حد و چگونگى زدن، علامه مجلسى(ره) در بحار الانوار، ج 104، ص 58 روايتى از فقه الرضا(ع) نقل نموده است كه: ...والضرب بالسواك و شبهه ضرباً رفيقا .زدن بايد با وسايلى مانند مسواك و امثال آن باشد، آن هم با مدارا و ملايمت‏». روايت ياد شده به خوبى نشان مى‏دهد كه «ضرب» بايد در پايين‏ترين حد ممكن باشد و نبايد اندك آسيبى بر بدن وارد كند. وسيله‏اى كه در اين روايت اشاره شده چوبى بسيار نازك مانند سيگار و سبك و كم ضربه است و شيوه زدن نيز بايد ملايم و خفيف باشد به طورى كه حتى رنگ پوست اندك تغييرى نكند. نكته ديگرى كه از آيه شريفه به دست مى‏آيد اين است كه دستور فوق جنبه موقت و گذرا دارد و نبايد به آن مداومت بخشيد؛ زيرا به دنبال اين عمل دو واكنش احتمال مى‏رود: يكى آن كه زن به حقوق مرد وفادار شود. در اين صورت قرآن مى‏فرمايد: «فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلاً؛ اگر به اطاعت درآمدند بر آن‏ها ستم روا مداريد»؛ يعنى، اگر زن در برابر حقوقى كه بر آن پيمان بسته است، تسليم شد ديگر مقابله با وى ظلم و تجاوز است. واكنش احتمالى ديگر آن است كه هم چنان سرسختى نشان دهد و كانون خانواده را گرفتار تزلزل و بى‏ثباتى نمايد. در اين رابطه در آيه بعد فرموده است: «وَ إِنْ خِفْتُمْ شِقاقَ بَيْنِهِما فَابْعَثُوا حَكَماً مِنْ أَهْلِهِ وَ حَكَماً مِنْ أَهْلِها إِنْ يُرِيدا إِصْلاحاً يُوَفِّقِ اَللَّهُ بَيْنَهُما إِنَّ اَللَّهَ كانَ عَلِيماً خَبِيرا؛ اگر خوف گسست در ميان آن دو يافتيد، پس حَكَمى از ناحيه مرد و حَكَمى از بستگان زن برگزينيد، اگر از پى آن خواستار صلاح باشند، خداوند بين آنان وفاق ايجاد خواهد كرد. همانا خداوند دانا و آگاه است‏». نكته جالب توجه اين است كه قرآن مجيد در آخرين مرحله، گشودن گره را به دست نزديكان و بستگان قرار مى‏دهد. حكمت اين حكم آن است كه در اين مرحله فقط پاى قانون و مراجع قانونى به ميان نمى‏آيد؛ بلكه ابتدا كار به نزديكان و خويشان سپرده مى‏شود، تا با برخوردهاى عاطفى و بررسى‏هاى عقلانى، حتى‏الامكان مشكل را با صفا و صميميت حل كنند و خداوند نيز وعده داده است كه در توفيق اصلاح با آنان، همراهى و همكارى كند و اين از لطايف احكام و دستورات نورانى قرآن است، تا مسأله با سلامت هر چه بيشتر روال خود را طى كند و براى اين كه حقى از هيچ يك از طرفين زايل نشود و تبعيضى رخ ندهد، فرموده است كه از هر جانب حكمى برگزيده شود و با رعايت حقوق و مصالح طرفين، مشكل را برطرف نمايند. خلاصه در اين حكم شرايط زير ديده مى‏شود: 1- اين حكم اختصاص به مورد سرپيچى زن از تكليف خود و حقوق مسلم مرد دارد؛ حقوقى كه زن با پيمان ازدواج، وفادارى خود را نسبت به آن متعهد شده است. 2- در راستاى حل مشكل در داخل خانه و خوددارى از بروز خارجى وضع شده است. 3- سومين مرحله، حل اختلاف در خانه است و بدون گذر از مراحل پيشين روا نيست. 4- حد آن نازل‏ترين مرتبه ضرب است و نبايد موجب كمترين آسيبى بر بدن زن شود. 5- موقتى است؛ يعنى، چه داراى نتيجه مثبت باشد و چه منفى، بايد به زودى از آن دست كشيد. 6- از بند 2 حكمت وضع اين حكم روشن مى‏شود و با توجه به بندهاى 4 و 5 درمى‏يابيم كه اين مقدار ضرب با كيفيت اشاره شده هيچ تأثيرى در خفتن و آسيب‏رساندن به استعدادهاى زنان ندارد؛ بلكه آنچه موجب اخلال در توانايى‏هاى جسمى و فكرى زن مى‏شود، خروج از حدود ياد شده از نظر استمرار زمانى و به كارگيرى شيوه‏هاى خشن و ظالمانه در اين رابطه است. براى آگاهى بيشتر ر.ك: 1- واژه‏نامه روان‏پزشكى و روان‏شناسى، ص 132هارولد كاپلان و بنيامين سادوك 2- واژه‏نامه روان‏پزشكى‏انجمن روان‏پزشكان آمريكا، ترجمه: مهرداد فيروز و خشايار بيگى 3- تفسير نمونه، ج 3، ص 373. در پايان شايان ذكر است كه ديدگاه كلى شارع نسبت به زدن همسر، نگرشى منفى است و نصوص زيادى در نهى از اين عمل وارد شده است. اين روايات همه در زمانى بيان شده كه خشونت عليه زنان از توهين و فحاشى گرفته تا ضرب و جرح و حتى قتل رواج داشت و اسلام آنها را تحريم و مستوجب مجازات فقهى و قضايى در دنيا و عذاب آخرت دانست. برخى از اين روايات عبارتند از: 1- پيامبر(ص) فرمود: «من در شگفتم از كسى كه زن خود را مى‏زند، در حالى كه خودش براى كتك خوردن، سزاوارتر است. زنانتان را مزنيد كه قصاص دارد». 2- و نيز فرمود: «زنان بر مرد كريم، غالب مى‏شوند و مرد لئيم، بر زنان مسلط مى‏گردد. من دوست دارم كريم مغلوب باشم نه لئيم غالب». 3- از امام صادق(ع) از پدرش روايت شده كه گفت: «وقتى با زنى ازدواج مى‏كنيد، احترامش كنيد. زن مايه آرامش شما است. زنان را آزار ندهيد و حقوق آنان را ضايع نكنيد». 4- پيامبر(ص) فرمود: «هر مردى كه بر بد اخلاقى همسرش صبر كند، خدا اجر داوود(ع) را به او مى‏دهد و به هر زنى كه بر بداخلاقى مردش صبر كند، همچون اجر آسيه - كه با فرعون، كنار آمد - عطا مى‏كند». 5- حضرت محمد(ص) فرمود: «زنان را نزنيد و تقبيح مكنيد». 6- حضرت على(ع) فرمود: «در هر حال با زنت مدارا كن و با او به نيكى رفتار نماى تا زندگى لبريز از صفا و صميميت باشد». 7- آخرين چيزى كه به وقت وفات، از رسول خدا(ص) شنيدند - كه در زير زبان همى گفت، سه سخن بود: «نماز بر پاى داريد و مراقب حقوق بردگان باشيد و ستم نكنيد واللَّه اللَّه درباره زنان، كه در دست شمايند. با زنانتان، نيكو زندگى كنيد و حريم آنان را نگاه داريد». 8- و رسول خدا(ص)، خشم و توهين زنان را تحمل مى‏كرد. روزى زن عمر جواب وى را به خشم، باز داد. عمر گفت: يالكعاء، جواب باز مى‏دهى؟ گفت: آرى كه رسول(ص) از تو بهتر است؛ زيرا زنان، وى را جواب باز مى‏دهند و او تحمل مى‏كند. 9- يك روز، زنى به خشم، دست فراسينه رسول خدا(ص) زد. مادر وى با وى درشتى كرد كه: چرا كردى؟ رسول خدا گفت: بگذار بيش از اين نيز كنند و من درگذرم. (احاديث به نقل از بولتن انديشه، ويژه «زن»، ص 350)
جهت مطالعه بيشتر ر.ك: 1- زن در آئينه جلال و جمال، جوادي آملي، ص 388 تا 393 2- زن در تاريخ و انديشه اسلامي، دكتر فتاحي زاده، ص 76 تا 83 3- تفسير نمونه، ج 3، ص 474

پرسمان دانشجویی