گرايش غرب به معنويت | کتابخانه مجازی الفبا

چرا در جوامع غربي در سالهاي اخير گرايش به دين و معنويت نسبت به سالهاي گذشته بيشتر شده.

علل متعددي براي گرايش به دين و معنويت مي توان نام برد. البته به حسب افراد ممکن است دلايل گوناگوني وجود داشته باشد؛ ولي ما اينجا سعي مي کنيم دلايلي را ذکر کنيم که به نظر مي رسد مشترک باشند.اين دلايل عبارتند از :1- نداي فطرت 2- نقص علوم تجربي( و عقل به تنهايي) 3- خسته شدن از زندگي مادي 4- شکست تئوري هاي مبتني بر مادي گرايي البته عوامل ديگر ي از قبيل: ماجراي انقلاب اسلامي ايران ، يازده سپتامبر ، مواجهه غربي ها با رفتارهاي مثبت مسلمانان ، افزايش تبليغات اينترنتي وماهواره اي مسلمانان و... ، بي تاثير نبودند. پاسخ تفصيلي1- فطرت انساني اقتضاي گرايش به دين و معنويت را دارد.به طور كلي اين حرف كه معنويت در حال گسترش است حرف درستي است. سر آن هم فطري بودن گرايش به دين ومعنويت در انسان است. توضيحي در مورد اين مسالهيكي از مهم‌ترين اقتضاءات ذاتي و سرچشمه گرفته از سرشت انساني، خداباوري، خداجويي و تكيه بر مبدأ آفرينش و اعتماد به روش و برنامه‌هايي است كه پروردگارش براي او ترسيم كرده است. آدمي با بازگشت به خويشتن خويش و رجوع به سرشت انساني، بدون نياز به استدلال‌هاي عقلي و روش‌هاي علمي، از راه دل و با علم حضوري و بي‌واسطه مي‌تواند به سوي مبدأ و كوي يار جذب و در پرتو آن متنعم شود و آرامش يابد. انسان به لحاظ آفرينش، محدودّيت پذير نيست و در طلب كمال مطلق است؛ جز به مطلق و موجود نامحدود تكيه ندارد چنان‌كه آرامش و طمأنينه و آسايش خويش را در پيوند با او دانسته، فقط او را شايسته و اشباع كننده دل انسان مي‌داند:« أَلاَ بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ -آگاه باشيد كه فقط با ياد خدا دل‌ها آرامش مي‌يابد» (رعد/ 28). اعراض از اين اقتضايِ ذاتي و گرايش قلبي، اضطراب و تشويش خاطر را به دنبال داشته، زندگي را تاريك و غير قابل تحمل مي‌كند و آرامش و راحتي را از انسان مي‌گيرد، گرچه همه امكانات مادي و موقعيت‌هاي خوب دنيايي را داشته باشد. آري، انسان همراه با همه چيز و منهاي خدا با نگراني و زندگي تنگ و پر ازفشار روحي مواجهه است: وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنكاً؛ و هر كس از ياد من رويگردان شود، زندگي [سخت] و تنگي خواهد داشت (طه / 124).هر فردي از افراد انسان، هر گاه به خود واگذار شود و فطرت او از پيرايه‌هاي علمي و فشار عوامل خارجي رهايي يابد، متوجه نيرويي توانا و مقتدر و ما فوق قدرت‌هاي مادي و محسوس مي‌شود و خود را با علم حضوري، مقهور و مملوك خدايي مي‌داند كه مبدأ و سرانجام انسان است؛ خالقي كه از روح نامتناهي خود در انسان دميده و شخصيت او را به گونه‌اي ساخته كه جز به پروردگار و مبدأ نامتناهي و غير محدود كه تدبير او را هم در دست دارد، تكيه و اعتماد نداشته باشد، و چنين گرايش دروني، انسان را به تلاش پيگير براي نزديك شدن به خدا و هدف نهايي فرا‌خوانده، كمال و سعادت خويش را در تقرب به او مي‌جويد و به اقتضاي همان فطرت و سرشت انساني، يگانه راه رسيدن به مقصود و دست‌يابي به كمال انساني را تبعيّت از شريعت و روشي مي‌داند كه خدا و مدير آفرينش هماهنگ با نياز‌ها و استعداد‌هاي انسان براي او ابلاغ و ارائه كرده‌ است.به تعبير ديگر، فقط گرايش به خدا فطري نيست؛ بلكه همه دين و از جمله شريعت و احكامي كه خدا براي انسان انشا و ابلاغ كرده نيز فطري است؛ چرا كه اين احكام و دستورها مبتني بر مصالح و استعداد‌ها و نيازهاي واقعي و خلقتيِ انسان و ابزاري براي تعالي او است؛ بدين سبب، قرآن پذيرش اسلام را بازگشت به فطرت انساني و اقتضاي آفرينش او معرفي مي‌كند؛ آفرينشي كه تغيير ناپذير است: فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لاَ تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لاَ يَعْلَمُونَ(روم/30).علامه طباطبايي بعد از آن‌كه دين را روش زندگي و راه رسيدن انسان به سعادت مي‌داند، آفرينش انسان را به گونه‌اي معرفي مي‌كند كه زمينه‌ها و ابزار سلوك به سوي اين سعادت در وجود او هست (طباطبايي، محمدحسين، تفسير الميزان،قم، اسماعيليان، بي‌تا، ج16، ص 178). در بياني در معناي فطري بودن دين مطالب ارزشمندي را بيان كرده، چنين نتيجه‌ مي‌گيرد كه «روشن شد كه لازم است دين [= اصولي علمي و قوانين و روش‌هايي كه سعادت انسان را تضمين مي‌كند] با اقتضاها و آفرينش انسان هماهنگي داشته باشد و تشريع بر فطرت و تكوين انطباق داشته باشد و معناي آيه شريفه همين است (همان، ص 193).لقاء الله، هدف، و دين، راه رسيدن به هدف است و قرآن هر دو را فطري و برخاسته از نهاد انسان مي‌داند، نه تحميل از بيرون. هم گرايش و طلب خدا در سرشت آدمي نهاده شده هم تبعيت و پيمودن راهي كه او را به مقصود مي‌رساند. كلمه فطره در آيه شريفه منصوب به فعل محذوف است؛ يعني خُذْ فِطْرَتَكَ يا اَلْزِم فِطْرَتَك؛ يعني دين شكوفا شده فطرت است. آن را بپذير و ملتزم باش كه تمام وجود تو آن را مي‌طلبد و خدا آفرينش همه مردم (اعم از مسلمان و غير مسلمان) را هماهنگ و هم سنگ با دين حنيف آفريده و تشريع و تكوين او يك مقصود و هدف را دنبال مي‌كنند و وحدت دارند.2- نقص علم تجربيبا اينکه علم تجربي در غرب در مواردي پيشرفت بسيار خوبي داشته و پيامدهاي خوبي براي جامعه بشري ايجاد نموده است؛ ولي نتوانسته است به تمام ساحت هاي انسان توجه نموده و ان را ارضا کند. به عبارت ديگر انسان ساحت هاي مختلفي دارد و مي خواهد علاوه بر ابعاد حيواني ابعاد انساني و روحي خود را نيز ارضا کند و مي بنيد که با علم تنها نمي تواند تمام نيازهايش را برآورده کند . لذا گرايش به دين و معنويت پيدا مي کند.3- خسته شدن از زندگي ماديمردم خواستار اين هستند که به حقايق نزديک شوند. مردم ديگر از اين زندگي خسته شده اند، مي خواهند از سطح حيوانيت بالاتر باشند مي خواهند به روح و روان خود بپردازند اينها مسايلي است که به قول حافظ درون من خسته دل ندانم چيست که در خم چم او در فقان و در غوغا است.اين است فقان و غوغايي که در وجدان بيدار اينها هميشه جريان دارد اينها را وادار مي کند به جستجوي حقيقت و اين حقيقت همين است که آنها فقط خواسته خود را و گمشده معنوي خود را دارند در اسلام پيدا مي کنند و اينجاست که گرايش ها زياد است.و به بياني ديگر آدمي در طول تاريخ خود هرگز بدون نوعي معنويت زيست نكرده است و بايد اعتراف كنيم كه اين نياز اساسي در جهان امروز و ساختار فرهنگي و اقتصادي موجود بيشتر احساس مي شود. انسان ها دريافته اند كه به شدت به آرامش نياز دارند و در نبود معنويت، زندگي، سلامت و آرامش آنها به مخاطره خواهد افتاد و فهميده اند كه بهترين عامل تامين آرامش در دنياي صنعتي امروز گرايش به معنويت است.4- ناکارآمدي تئوري هاي مبتني بر مادي گرايي تدريجا آشکار شده و آنها فهميدند که تئوري ها نمي تواند آنها را کاملا ارضا کرده و به آرامش برسانند. 5- ماجراي 11 سپتامبربعد از اين حادثه تبليعات زيادي عليه مسلمانان انجام گرفت؛ ولي از سوي ديگر حس کنجکاوي مردم نسبت به اسلام افزايش يافته و در نتيجه سعي نمودند با تحقيق و شناخت اسلام را بهتر بشناسند و همين شناخت آنها را بسوي دين سوق داد.6- پيروزي انقلاب اسلامي با نام دين و معنويت قبل از اين پيروزي خيلي ها دين را منافي با حکومت مي دانستند ولي بعد از پيروزي، غربي ها متوجه شدند که با دين و معنويت هم مي توان حکومت را اداره نمود . و دين وجهه مثبتي برا آنها پيدا نمود.خلاصه و جمع بنديهمانطور که جسم انسان به غذا نياز دارد و بدون آن دچار مرگ جسمي مي‌شود ؛ روح انسان نيز به دين و معنويت نياز دارد و بدون آن صداي ناله اش بلند مي شود.بطور کلي برخي از چيزهايي که انسان با گرايش به معنويت دنبال ان است ؛ عبارتند از :ـ يافتن پاسخى مطمئن به زندگى و «چرايى» آن است.ـ يافتن تکيه گاهى مطمئن در دنياى متغير و پر شتاب امروزى است.ـ حال معضلات و مشکلاتى که به طور معمول از عهده آن ها بر نمى آيند.ـ پر کردن خلأ هاى آرمانى و مفهومى زندگى به مدد معنويتى منطقى و مستدل.ـ اقناع کردن «حسن مذهبى» يا «بعد چهارم روح انسانى».- در پرتو معنويت، روح را به تفرج واداشتن.ـ غلبه بر احساس بيهودگى و پوچى و از دورن تهى شدن.

پرسمان دانشجویی