خلقت انسان | کتابخانه مجازی الفبا

آيا اين درست است كه انسانها از دو آب تلخ و گوارا آفريده شدند؟

خداوند متعال می فرماید: « إِنَّا خَلَقْناهُمْ مِنْ طينٍ لازِب‏. ـــــ ما آنها را از گِل چسبنده ای آفریدیم.» (الصافات:11) و امام باقر (ع) فرمودند: « لَوْ عَلِمَ النَّاسُ كَيْفَ ابْتِدَاءُ الْخَلْقِ مَا اخْتَلَفَ اثْنَانِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ الْخَلْقَ قَالَ كُنْ مَاءً عَذْباً أَخْلُقْ مِنْكَ جَنَّتِي وَ أَهْلَ طَاعَتِي وَ كُنْ مِلْحاً أُجَاجاً أَخْلُقْ مِنْكَ نَارِي وَ أَهْلَ مَعْصِيَتِي ثُمَّ أَمَرَهُمَا فَامْتَزَجَا فَمِنْ ذَلِكَ صَارَ يَلِدُ الْمُؤْمِنُ الْكَافِرَ وَ الْكَافِرُ الْمُؤْمِنَ ثُمَّ أَخَذَ طِيناً مِنْ أَدِيمِ الْأَرْضِ فَعَرَكَهُ عَرْكاً شَدِيداً فَإِذَا هُمْ كَالذَّرِّ يَدِبُّونَ فَقَالَ لِأَصْحَابِ الْيَمِينِ إِلَى الْجَنَّةِ بِسَلَامٍ وَ قَالَ لِأَصْحَابِ الشِّمَالِ إِلَى النَّارِ وَ لَا أُبَالِي ثُمَّ أَمَرَ نَاراً فَأُسْعِرَتْ فَقَالَ لِأَصْحَابِ الشِّمَالِ ادْخُلُوهَا فَهَابُوهَا فَقَالَ لِأَصْحَابِ الْيَمِينِ ادْخُلُوهَا فَدَخَلُوهَا فَقَالَ كُونِي بَرْداً وَ سَلاماً فَكَانَتْ بَرْداً وَ سَلَاماً فَقَالَ أَصْحَابُ الشِّمَالِ يَا رَبِّ أَقِلْنَا فَقَالَ قَدْ أَقَلْتُكُمْ فَادْخُلُوهَا فَذَهَبُوا فَهَابُوهَا فَثَمَّ ثَبَتَتِ الطَّاعَةُ وَ الْمَعْصِيَةُ- فَلَا يَسْتَطِيعُ هَؤُلَاءِ أَنْ يَكُونُوا مِنْ هَؤُلَاءِ وَ لَا هَؤُلَاءِ مِنْ هَؤُلَاء. ـــــــــ اگر مردم می دانستند ، آغاز آفرينش چگونه بوده، دو تن با يكديگر اختلاف نمی کردند.
همانا خداى عزّ و جلّ پيش از آنكه مخلوق را بيافريند، فرمود: آبى گوارا پديد آى ، تا از تو بهشت و اهل طاعت خود را بيافرينم، و آبى شور و تلخ پديد آى تا از تو دوزخ و اهل معصيتم را بيافرينم، سپس به آن دو دستور فرمود تا آميخته شدند، از اين جهت است كه مؤمن از كافر زاده می شود و كافر نیز از مؤمن متولّد می شود. آنگاه گِلى را از قشر زمين برگرفت و آن را به شدّت مالش داد، به ناگاه ذرّیّه ی آدم مانند مور به جنبش در آمدند سپس به اصحاب يمين فرمود: به سلامت به سوى بهشت روید و به اصحاب شمال فرمود: به سوى دوزخ شوید و مرا باكى نیست. آنگاه امر فرمود تا آتشى افروخته گشت و به اصحاب شمال فرمود: در آن داخل شويد! آنها از آن ترسيدند و پرهيز كردند، سپس به اصحاب يمين فرمود: داخل شويد! آنها داخل شدند، پس فرمود: سرد و سلامت باش! و آتش سرد و سلامت شد.
اصحاب شمال گفتند: پروردگارا از لغزش ما درگذر ! فرمود: گذشتم ، داخل شويد! ايشان برفتند و باز ترسيدند داخل شوند ، در آنجا فرمانبردارى و نافرمانى ثابت گشت، پس نه اين دسته توانند از آنها باشند و نه آنها توانند از اينها باشند.» (الكافي، ج‏2، ص 7 ) « عَنْ زُرَارَةَ أَنَّ رَجُلًا سَأَلَ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ- وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى‏ إِلَى آخِرِ الْآيَةِ فَقَالَ وَ أَبُوهُ يَسْمَعُ ع حَدَّثَنِي أَبِي أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ قَبَضَ قَبْضَةً مِنْ تُرَابِ التُّرْبَةِ الَّتِي خَلَقَ مِنْهَا آدَمَ ع فَصَبَّ عَلَيْهَا الْمَاءَ الْعَذْبَ الْفُرَاتَ ثُمَّ تَرَكَهَا أَرْبَعِينَ صَبَاحاً ثُمَّ صَبَّ عَلَيْهَا الْمَاءَ الْمَالِحَ الْأُجَاجَ فَتَرَكَهَا أَرْبَعِينَ صَبَاحاً فَلَمَّا اخْتَمَرَتِ الطِّينَةُ أَخَذَهَا فَعَرَكَهَا عَرْكاً شَدِيداً فَخَرَجُوا كَالذَّرِّ مِنْ يَمِينِهِ وَ شِمَالِهِ وَ أَمَرَهُمْ جَمِيعاً أَنْ يَقَعُوا فِي النَّارِ فَدَخَلَ أَصْحَابُ الْيَمِينِ فَصَارَتْ عَلَيْهِمْ بَرْداً وَ سَلَاماً وَ أَبَى أَصْحَابُ الشِّمَالِ أَنْ يَدْخُلُوهَا. ــــــ زراره گويد: مردى از امام باقر عليه السّلام در باره ی اين آيه پرسيد: «و چون پروردگارت از فرزندان آدم، از پشتهايشان، نژادشان را برگرفت و آنها را بر خودشان گواه ساخت كه مگر من پروردگار شما نيستم؟ گفتند: چرا ـ تا آخر آيه 172 اعراف» حضرت در حالى كه پدرش می شنيد پاسخ داد. پدرم به من حديث فرمود كه: خداى عزّ و جلّ يك مشت از خاك زمينى كه آدم عليه السّلام را از آن آفريد برگرفت و آب گوارای شیرین بر آن بريخت، و آن را چهل صباح به حال خود گذاشت، سپس بر آن آب شور و تلخ ريخت و چهل صباح ديگر واگذاشت.
چون آن گِل خمير شد، آن را برگرفت و به شدّت ماليد، آنگاه آدميان مانند مور از راست و چپش به جنبش در آمدند، به همگى دستور فرمود به آتش درآيند! اصحاب يمين‏ داخل شدند و آتش بر آنها سرد و سلامت گشت و اصحاب شمال از داخل شدن سرپيچى كردند. » (الكافي، ج‏2، ص 7 ) از این روایات ، که مشابه آنها زیاد است ، بر می آید که در طینت اوّلیّه ی انسان افزون بر خاک ، از دو گونه آب شیرین و تلخ نیز استفاده شده است. همچنین از برخی روایات استفاده می شود که خاک انسان نیز مخلوطی از خاک شور و شیرین بوده است.
باز در روایات چندی بیان شده که به جز معصومین (ع) باقی انسانها در زندگی دنیوی هر دو طینت و آب را در وجودشان دارند ، لذا گاه به اقتضای طینت شیرین کار خیر می کنند و گاه به اقتضای طینت تلخ کار شرّ ؛ پس آنکه طینت خیری او غالب شود او وارد بهشت می شود و آنکه جنبه ی شرّی او غالب گردد اهل جهنّم است. در اینجا ذکر این نکته نیز لازم است که مراد از طینت و آب ، در چنین روایاتی صرفاً همین آب و خاک متعارف نیست بلکه این آب و خاک بخشی از سرشت انسان را تشکیل می دهند.
در روایات دیگری بیان شده که طینت انسان از هفت زمین و هفت آسمان گرفته شده است ؛ لذا فهم عمقی اینگونه روایات بسیار دشوار بوده منوط به داشتن اطّلاعات عمیق فلسفی و عرفانی است.

پرسمان دانشجویی