دين فطري و تعدد زوجات | کتابخانه مجازی الفبا

طبق نص قرآن شريف دين اسلام دين فطرت است پس چگونه است که براي مردان اختيار نمودن چهار همسر را مجاز مي شمارد (غير از همسران صيغه اي) در حاليکه بسيار مبرهن است که زنان نيز طبق قانون فطرت هرگز قادر نيستند تا زبده ترين کالاي هستي يعني عشق را با ديگري و ديگران براحتي تقسيم نمايند و اينکه زنان در هر دوره و هر جامعه اي (سواي تعداد بسيار نادر و انگشت شماري) نسبت به اين موضوع بسيار ناراضي و شاکي مي باشند حاکي از اين است که اين امر از درون و فطرت ايشان نشات مي گيرد نه از عادت و رسم و حسادت و چرا که اين قانوني همه شمول و فراگير است و با گذشت زمان و تغيير مکان چندان تغيير نمي کند؟

الف) تذکرات و نکات مقدماتي
ابتدا به يکسري نکات و تذکرات مقدماتي اي که در فهم سازوار پاسخ به حکمت ازدواج مجدد تأثير دارند توجه فرمائيد:
1. حکمت ازدواج، پديدآوري فضايي سکونت و آرامش در درون و برون آدمي است، (روم، 21) در اثر چنين پيوند آسماني اي است که آدمي به طهارت روحي و جسمي نائل شده و با همين پاکيزگي است که به لقاء و ديدار الهي نايل مي شود، (بحار، 103 / 220 / 18) زيرا با ازدواج است که ناپختگي ها به کمال و پختگي تبديل مي شود. به عبارتي «فلسفه تشريع ازدواج، بقاء نسل و تأمين آرامش روحي انسانها از طريق ارضاء مشروع غرايز بوده و هدف خدا نيز از تجويز ازدواج، تأمين اين دو هدف است نه زمينه سازي براي عياشي لجام گسيخته مردان! زيرا چنين رابطه اي را دو سويه قرار داده تا از کنارش هم مرد و هم زن بهره ها جويند»، (دور نماي حقوقي ازدواج موقت، اسماعيل هادي، 60) و اينچنين است که ازدواج، هم جلب «مصلحت» است و هم «دفع مفسده و ضرر».
2. ما مي پذيريم که زنان ميل چنداني به شريک شدن ديگران در قلب همسرشان و سهيم شدن در محبت او، و در نتيجه تقليل نظر همسر به خود ندارند. ولي:
اولاً: در کنار نکات منفي بايد به «مصلحت ها و فوائد برتر» نيز توجه داشت؛ چندانکه نمي توان از حقيقتي بدين انگيزه چشم پوشي کرد که حاوي مقداري ضرر و کراهت است. و اساساً عالم مادي و زندگاني در طبيعت، همراه با نوعي تزاحم و تعارض مصلحت ها و تقابل دو قطب مثبت و منفي است. نظام تعدد همسر، اگردر جاي خود قرار گيرد حاوي مزايد قابل توجهي است که نبود آن، نتيجه اي جز براندازي پرده هاي عفت، مصلحت و لذت منطقي نخواهد داشت. و عقلاً دفع مفسده ترجيح دارد.
جان کلام اينکه: نظام قانونگذاري ايده آل، سامانه اي است که سختي ها را براي جلب منافع برتر، توصيه مي کند؛ دقيقاً بسان کاوشگراني که در پي برآورده سازي کام دل، پريشان خاطري را با جان و دل مي خرند.
ثانياً: آنچه سرچشمه تمامي اعمال، بويژه ازدواج است 2 چيز مي باشد: شناخت و محبت . چندانکه ما آن چيزي را طلب کرده و اراده به مهيا کردنش مي نمائيم که در درجه اول، نسبت به آن «شناخت و معرفت» داشته باشيم؛ در اثر اين آگاهي، ميدان مغناطيسي محبت و شوق پديد آمده و سپس طلب، اراده و انجام عملي هدف محقق مي گردد. با روشن شدن مکانيزم کشش، کوشش، کنش و واکنش در مي يابيم که:
تا مرد، مجذوب زن خود باشد، نسبت به زن ديگر تمايل پيدا نمي کند، مگر اينکه:
انگيزه ياري رساني زنان ناتوان يا نيازمند به کمک در کار باشد؛ که در اينصورت مطمئن باشيد اکثر زنان با همسر گزيني مجدد شوهر موافق اند. زيرا مطابق تحقيقات روان شناختي:
«مردان در موقعيتهاي قهرمانانه بيشتر ميل ياري رساني شان شکوفا مي شود. و اين در حالي است که زنان در رابطه با غمخوارگي براي ديگران فعال مي باشند.»، (رواشن شناسي زنان . 91 )
و اساساً قسمتي از ازدواجها انگيزه اي جز مراقبت و پوشش زنهاي بي شوهري که به دليل فقدان امکانات، توانايي ادامه زندگي از آنان سلب شده، ندارد؛ و طبق آنچه از احساس و عواطف زنان بدست آمده آنان چون خود را از لحاظ نفوذ در قلب شوهر در وضعيت ايده آل مي بينند و از طرفي، در موضع غمخوارگي قرار گرفته اند، مخالفت شاياني با اين گونه همسر گزيني ها ندارند.
يا مرد، در کنار محبتي که به زن خود دارد، به زن ديگري علاقه مند شده و به نوعي سعي در خواستگاري از او دارد. در اين حالت بايد توجه داشت:
الف) اگر مرد، با محبت و انگيزه موجود دست به گريبان شده و به سرکوبش بپردازد، اثرات شديد و تأسف باري بر روح و جسم او داشته و نه تنها راهي به بهبودي نخواهد داشت بلکه احتمال تخلفات اخلاقي نيز منتفي نخواهد بود. در چنين موقعيتي هيچ فايده اي براي همان همسر فعلي او قابل تضمين نخواهد بود. و چون هم دفع مضرات احتمالي، ضروري است و هم حفظ منافع دو گانه.
ب) قسمتي ديگر از ازدواجهاي مجدد مردان، ريشه در کاستيهاي زنان دارد. زيرا همچنانکه گفته شد اگر محبت مرد نسبت به همسرش، کاسته شود وي طبيعتاً به سمت و سويي ديگر تمايل پيدا مي کند. وقتي زن در جلب محبت همسر کوتاهي کرده و در کسب رضايت او نمي کوشد، در واقع عملاً پذيرفته که قلب شوهرش از عشق بوي خالي شده و او به نحوي چنين خلائي را پر کند. چنين زني نمي تواند به صرف اين ادعا، که «من روحاً تمايل به تقسيم جايگاهم در قلب شوهر با ديگري ندارم» همسر را از داشتن انيس و مونس منع نمايد. (توجه داشته باشيد که ازدواج مجدد، به معناي عدم محبت به همسر اول نيست بلکه پر کردن شکاف محبتي اوست).
ب) حکمت هاي تجويز ازدواج مجدد و تعدد همسر
در تحليل مسائل، بايد نگاهي فراگير داشت و جنبه هاي مثبت و منفي هر جهت را دقيق سنجيد؛ و نظر به اينکه صرف تکيه بر خواسته هاي يکسويه مرد يا زن گشايشگر نمي باشد، ضروري است به برخي حکمت ها، فوائد و ضرورتهاي نظام تعدد زوجات توجه داشت:
1. تعداد زنان همواره بيش از مردان بوده و تعدد همسران، راهکاري جهت تحت پوشش قرار گرفتن زنان فاقد همسر.
2. در اثر حوادثي مانند جنگ، افراد زيادي از مردان کشته شده و همسران بيوه آنان بدون تکليف و امکانات باقي مي مانند؛ و با جواز انتخاب چند همسر مي توان مشکل اين دسته را حل نمود.
3. مردان بخاطر مسافرتها و ساير عواملي که به نوعي از خانه و زندگي دور مي افتند، دچار خلاء همسر و استفاده از فوائد روحي _ جسمي او مي گردند. به عنوان مثال ناچار است هميشه نيمي از ماه را در محل کارش زندگي کند. در اين موقعيت چه مي توان کرد؟ بگذاريم در طوفان مشکلات خرد شوند يا از تسهيلات ازدواج مجدد بهره مند شوند تا همچنان سايه شان بر سر همسر نخست باقي بماند؟!
4. عمر جنسي مردان طولاني تر از زنان است.
5. در موقعيتهايي مثل: مسافرت، عادات ماهيانه، بارداري و ... محدوديتهاي فراواني حاصل مي گردد؛ و پر واضح است که روش جايگزيني توأم با حفظ عدالت بهترين گزينه است.
ج) نکات پاياني
در پايان، بايد توجه داشت:
1. اساساً بين زن و مرد تفاوتهاي عاطفي و فيزيولوژيک وجود داشته و صرف چنين تفاوتهايي بدون توجه به ساير امتيازات روحي _ جسمي، موجب خدشه به حکم تعدد زوجات نمي گردد. چه، بايد ويژگيهاي ايندو را با هم لحاظ کرد و آنگاه ساير مصلحت ها را نيز مورد توجه قرار داد.
2. به دليل آيه 3 سوره نساء، مرد نمي تواند همه زنهايش را عادلانه دوست داشته باشد زيرا محبت از کنترل شخص خارج است؛ از اينرو زنها در موضوع تعدد زوجات، در مسابقه راضي نگهداشتن مرد وارد شده و چنين رقابتي به محکم نمودن ارکان روحي مرد و آزاد شدن پتانسيلهاي زنان کمک مي نمايد.
3. شرط تعدد همسر، توانايي ايجاد عدالت مالي در امکانات زندگي براي همه همسران است. (بدون تبعيض)
4. اين حکم همانند ساير احکام ديني برگرفته از منبع علم و حکمت الهي و مقرون به علت بوده و عموم مؤمنين بايد عبوديت و اطاعت خود از احکام را عملاً و اعتقاداً حفظ کنند. از اينرو چه بسا همين احکام، نوعي امتحان براي مردان، زنان و دين داران است. امتحان در بعد اعتقاد و رعايت چنين دستوري.
5. اما در مورد اينکه گفته مي شود: «عدم تمايل به وجود چند زن در زندگي مرد، امري فطري است». چنين پاسخ مي دهيم:
اول - بايد مجموع روحيات زنان را لحاظ کرد و صرفاً به يک يا دو خصلت توجه ننمود. چه بسا همين ويژگي در کنار روحياتي مثل احساس غمخواري زن ، يا حتي همان عشق و علاقه اش به شوهر و فرزندان، او را نسبت به تصميم مرد مبني بر تعدد همسر، راضي و پذيرا قرار دهد.
دوم - چنين ادعايي درباره همه زنها صادق نيست؛ لذا نمي توان آنرا فطري دانست. موارد بسياري ديده شده که زنان (مخصوصاً در طوايف عرب و لر» نسبت به چنين موضوعي به راحتي برخورد مي کنند.
شايد بتوان خلاصه پاسخ را چنين بيان کرد:
اولا: بناي اسلام بر عدم سخت گيري در زندگي انسانها است و خداوند دوست دارد بندگانش از نعمتهاي خلق شده، استفاده نمايند. چرا کفار و غربيها بتوانند غرائز خويش را از راه هاي گوناگون حرام ارضاء نمايند ولي براي مؤمنين هيچ راه حلالي وجود نداشته باشد.
پر واضح است که گاهي خانم مردي دچار مشکلات جسمي يا شرائطي مي شود که اگر مرد، اجازه ازدواج مجدد را نداشته باشد مسلماً به گناه مي افتد يا شرائط جسماني برخي از مردها طوري است که محدود کردن او به زندگي با يک زن او را به حرام مي کشاند.
خلاصه بناي اسلام بر آزادي جنسي تا حدي که مفسده مهمي ايجاد نکند مي باشد و اين مسئله اگر براي زنها هم مفسده نداشت خداوند اجازه مي داد ولي با توجه به اختلاط نسل و برخي خصوصيات جسمي خانمها اين مسئله براي آنان تجويز نگشته.
ثانياً: شهوت مردان تهاجمي است و شهوت زنان انفعالي لذا زن با داشتن يک شوهر به گناه نمي افتد ولي ممکن است مرد با داشتن يک زن به گناه بيفتد.
ثالثاً: در بسياري از مواقع تعدد زوجات براي زن اول منافع فراواني دارد يعني علاوه بر اين که شوهر شما از آلوده گشتن به گناه حفظ مي شود از تحميل خواسته هاي مرد به زن اول در شرائطي که براي زن اول هم زيستي با مرد موقتاً مشکل باشد جلوگيري مي کند - به عبارت ديگر بخشي از سختيها از دوش زن اول برداشته مي شود و در فرض هايي که نياز به استراحت دارد فارغ البال تر مي باشد و اگر طوري شد که عمل زناشويي مقدور نگرديد مرد ناچار به طلاق دادن او نيست و مي تواند تا آخر عمر هم با او زندگي کند و هم نيازهاي خويش را با ازدواج مجدد تأمين نمايد.
رابعاً: زن بايد فکر کند که تجويز تعدد زوجات فقط به ضرر او و به نفع زنان بي سرپرست نيست زيرا همان زنان نيز روزي سرپرست داشتند و چه بسا همين خانم خداي ناکرده در آينده دچار همان درد گردد لذا خوب است مقداري هم خانم هاي شوهر دار خود را به جاي کساني بگذارند که هيچ امکان ازدواجي حتي تا آخر عمر به جز شوهر نمودن به يک مرد زن دار برايشان وجود ندارد.
خامساً: فطري بودن دين به اين معنا نيست که هيچ کس با احکام آن يا اصل آن مخالفت نکند اصل شناخت خداوند واعتراف به وجود او فطري است و در عين حال در اثر جهل ها و تعصب هاي گوناگون و هواهاي نفس و خودخواي ها گروهي (کمونيستها) منکر وجود او مي شوند.
سادساً: حکم تعدد زوجات يک امر مباح و جائز است نه واجب در نتيجه اگر مردي به اين مسئله نياز شرعي و عرفي داشت اقدام مي نمايد و اين بدان معنا نيست که هميشه مردها اقدام به اين مسئله نمايند.
سابعاً: اينکه گفته ايد همه زنها حتي از اديان و ملتهاي مختلف با حکم تعدد زوجات مخالفند حرف دقيق و صحييح نيست. زيرا چطور شده که در غرب با انواع گناه ها و بي بند و باريها و روابط نامشروع موافقند ولي خانمها ي مسلمان حتي با حلال خداوند نيز مخالف مي باشند؟بلكه فرهنگ جامعه وتربيت پذيري اجتماع دراين باره بسيار موثراست.
در پايان آنچه گفته شده كه خواسته دروني وفطري زن عدم پذيرش چند همسري است،نشانه خوبي است برتك شوهري اما مانع چند زني نيست.
در پايان بيان نکته اي حائز اهميت است و آن :اسلام در واقع با جواز تعدد همسر به شرط عدالــت
در واقع تک همسري را ترويج مي کند

پرسمان دانشجویی