محدوديت علم انسان | کتابخانه مجازی الفبا

چرا خدا انسان را در علم محدود كرده است؟

بايد گفت به طور مسلم ظرفيت علمي انسان بسيار زياد است به طوريكه اين ظرفيت پر شدني نيست. از طرف ديگر در شرايط عادي هر اندازه هم كه انسان به معلومات خود بيفزايد باز مطالبي براي اموختن وجود دارد كه البته معلوماتي كه انسان به صورت بالفعل انسان دارد نسبت به علوم بي انتهاي خداوندي چيزي به حساب نمي ايد . ( وما اوتيتم من العلم الا قليلا)(اسراء /85 )
در حديثي از پيغمبر اكرم صلي الله‏ عليه و آله آمده است : « منهومان لا يشبعان طالب علم و طالب مال » . يعني دو گرسنه هرگز سير نمي‏شوند : يكي جوينده علم و ديگر جوينده ثروت ، هرچه بيشتر به آنها داده شود اشتهاشان بيشتر مي‏گردد .
معلوم ميشود بي نهايت طلبي در انسان حكايت از ظرفيتي بي نهايت در وجود خود او دارد .
خوب است اين مطلب را از زبان استاد مطهري پي گيريم .
شهيد مطهري ظرفيت بي پايان علمي انسان را اينطور تحليل مي كند :
«اگر ما بتوانيم علمي را از غير مجراي اين ابزارهاي مادي كه كهنه و فرسوده‏ مي‏شوند بگيريم ( مثلا از طريق الهام الهي ) ، ممكن است بي‏نهايت معلومات‏ بگيريم . به قول( بعضي از عرفاء ) يك پيغمبر مي‏تواند بي‏نهايت معلومات را داشته‏ باشد ، ما هم مي‏توانيم داشته باشيم ، روح ما هم آن ظرفيت را دارد ولي‏ چون از طريق چشم و گوش و اعصاب و . . . مي‏خواهيم بگيريم زمان و تدريج‏ مي‏خواهد و اينها كهنه و فرسوده مي‏شوند و طبعا قدرت يادگيري ما آنقدر زياد نيست ، [ بنابراين ] آن خزانه ناقص مي‏ماند و خيلي رشد نمي‏كند ، و اگر بتوانيم از طريق الهام و اشراق بگيريم و زحمت و فشاري روي مغز و اعصاب ما وارد نيايد ، ممكن است علم بي‏نهايت بگيريم . به اصطلاح مغز و مخ فقط يك آلت ارتباط با ظرفيت واقعي‏ است ، و ظرفيت واقعي معلومات و انديشه‏ها ( يعني آن حالتي كه ما حضورا احساس مي‏كنيم ) در خود ماست و خود ما غير از مغز هستيم . ضرورتي ندارد هر چيزي كه ما ياد مي‏گيريم يك جايي از مغز را پر كرده باشد و پرونده‏اش‏ فقط در همان جا ثبت و ضبط شده باشد . آنوقت چون روح انسان را محدود نمي‏دانند ، به اين معنا كه آن را داراي ابعاد معيني نمي‏دانند كه پر بشود ، مي‏گويند آن يك موجود قابل رشد است و رشدش هم حد معين ندارد . اين‏ است كه مي‏گويند پر شدن ، ديگر در آن معني ندارد ، بلكه در عين اينكه مغز انسان خسته مي‏شود و انسان كه پير مي‏شود قدرت يادگيري‏اش كم مي‏شود ولي ان ظرفيت نا محدود همچنان وجود دارد .
اميرالمؤمنين فرمود كه پيغمبر در لحظات آخر براي من در يك آن و در يك لحظه هزار در از علم باز كرد كه از هر دري هزار در باز مي‏شود . اين مسلم از يك مجراي ديگري غير از مجراي شنيدن و گفتن بوده ، و الا با شنيدن و گفتن بالاخره در يك مدت معين و در يك لحظه اين قدر امكان ندارد كه ( معلومات كسب شود ) ...چون ظرف علم گنجايشش مساوي است با مظروفش ، اينجا ظرف و مظروف يك چيز است .»
يك جمله‏اي هم خود حضرت امير در نهج البلاغه‏ دارد كه از اين نظر جمله جالبي است . ايشان مي‏گويند : « كل وعاء يضيق‏ بما جعل فيه الا وعاء العلم فانه يتسع به » ( نهج البلاغه ، حكمت . 205 ) . خاصيت هر ظرفي اين‏ است كه وقتي مظروف را در آن بريزند دائما گنجايش كمتر مي‏شود . « يضيق بما جعل فيه » يعني ضيقش بيشتر مي‏شود ، مقصود اين است كه‏ گنجايش آن كمتر مي‏شود . معلوم است كه اگر ما در يك ظرفي ولو آن ظرف‏ به اندازه اقيانوس باشد چيزي بريزيم ، ولو مظروف ما به اندازه يك ليتر آب باشد ، به اندازه يك ليتر آب از گنجايشش كاسته شده است ، مگر ظرف علم كه هر چه مظروف ، بيشتر در آن بريزند گنجايشش بيشتر مي‏شود ، چون ظرف علم گنجايشش مساوي است بامظروفش ، اينجا ظرف و مظروف يك چيز است . تقريبا مثل مكان و جسم است كه مكان قبل از جسم وجود ندارد ، جسم كه به‏ وجود بيايد مكان به وجود آمده است . قبلا در روح ما واقعا
يك گنجايشي مثل ظروف مكاني وجود ندارد كه منتظر است علمي در آن ريخته‏ شود . آن عنصري كه اسمش عنصر روحي است ، يك موجودي است كه هر مقدار معلومات بر آن اضافه شود ، خود آن است كه دارد بزرگ مي‏شود و رشد مي‏كند و ظرفيتش براي رشد و توسعه و بزرگ شدن و براي اينكه معلومات بر آن اضافه شود ، يك ظرفيت محدودي نيست . (معاد ص 165)

پرسمان دانشجویی