روح و نفس ناطقه | کتابخانه مجازی الفبا

روح ناطق و نفس ناطقه چه فرقي با هم داشته و لطفا در موردشان برايم توضيحي ارائه بفرماييد.

در ابتدا بهتر است به فرق بين روح و نفس اشاره اي كوتاه بنماييم تا بحث روشن تر گردد تفاوت اين دو در اينست كه روح مظهر ظهور و تجلي است و آن چيزي است كه از افاضه و دميدن پروردگار عالم حاصل شده است اما نفس حاكي از يك فرد مشخص است. در مورد انسان روح همان است كه خداوند در او دميده است و باعث حيات و زند بودن وي گشته است و نفس او نيز همان نفس خاص و متمايز از ساير موجودات است.
روح ، امري است كه منشاء حيات است و مترادف با جان و روان مي باشد. گاهي روح چيزي است كه در مقابل ماده قرار مي گيرد و گاهي به امري اشاره دارد كه در برابر بدن است از آن رو كه روح شكل دهند قوه عاقله است و بدن موجب عرايز حيواني است. روح به عنوان امري در مقابل احساس نيز مطرح است كه در اين صورت امري خواهد بود كه دلالت بر قوه تفكر مي كند. ( المعجم الفلسفي / دكتر جميا صليبا / ج2/ ص 492 )
نفسي را كه در اينجا از آن سخن خواهيم گفت همان است كه در مقابل بدن قرار مي گيرد و چيزي است كه در سراسر بدن وجود دارد و امري تمايز ناپذير از بدن است. فلاسفه در مورد توضيح مراتب نفس بر اين باورند كه سه مرتبه براي نفس وجود دارد كه عبارتند از : نفس نباتي ، نفس حيواني و نفس ناطقه. نفس نباتي را امري گويند كه موجب رشد كمي بدن مي گردد همان ويژگي كه در همه نباتات يكسان است. نفس حيواني ، آن است كه غرايز و قواي حيواني مانند خوردن ، خوابيدن ، توليد مثل و... را تشكيل مي دهد ؛ يعني همان خصوصييتي كه همه حيوانات در آن شريك اند. نفس ناطقه ، امري است كه مي تواند كليات را درك كند و مبداء تصورات و نيز اشياء خارجي را دريابد كه اين ديگر از ويژگي خاص انسان است. البته بايد توجه داشت كه اين سه مرتبه همگي در انسان وجود دارد و در واقع بايد گفت انسان موجودي است كه نفس او ويژگي كمالي تمام نفس ها و موجودات ديگر را دارا است.
ارسطو نفس را نخستين مبدا حركت و احساس و تفكر مي داند. او چنين قوه اي را كه منشاء فكر است نفس انساني يا نفس ناطقه مي داند. از آن جهت كه داراي ويژگي منحصر به فردي است يعني كليات را درك مي كند و عمليات فكري را انجام مي دهد. ( همان ) در واقع بايد گفت « ناطقه» ويژگي است كه نفس انساني از آن برخوردار است و همان امري است كه وجه تمايز انسان از حيوان است. نفس در اصطلاح فلاسفه جوهری است که ذاتا مستقلّ و در فعل، نیاز به مادّه دارد و متعلّق به اجساد و اجسام است. او وجودي است كه بدن را تدبير و هدايت مي كند.
بر اساس آنچه گفته شد در مي يابيم كه نفس را در مرتبت كمال ، نفس ناطقه گویند و عقل و صورت نوعیهء انسان هم نامند. ناطق بودن در مورد انسان همان عاقل بودن و داري قوه تفكر و تعقل بودن است. با آنكه روح از نظر مصداق امري كليتر از نفس است اما اگر روح را با قيد ناطق همراه سازيم با اصطلاح نفس ناطقه يكسان و يكي مي گردد.
در پايان بايد گفت كه : انسان برای پاکی و اعتدال مزاجی که دارد از طرف خداوند شايسته صورت کمالی نفس ناطقه شناخته شده است. اين نفس که قوه‌اي روحانی است آدمی را قادر مي‌سازد تا درک کلی و جزئي داشته باشد و در معانی و صُور تصرف نمايد. نفس ناطقه دارای دو قوه است که با يکی به ادراک امور کلّی و با ديگری به انجام اعمال فکری مي‌پردازد. قوه‌اي که نفس ناطقه با آن به درک کليات مي‌پردازد عقل نظری ناميده مي‌شود.

پرسمان دانشجویی