عدل الهي در دیدگاه اهل سنت | کتابخانه مجازی الفبا

در زمينه مبحث عدالت در ديدگاه برادران سني توضيحي بدهيد.

براي عدل معاني مختلفي ذكر شده است:

1. موزون بودن؛ يعني خداوند جهان را موزون و متعادل آفريده و در ساختمان هستي رعايت تعادل نشده است. در هر چيز از هر ماده اي به قدر لازم استفاده شده است، فاصله ها اندازه گيري شده است.

عدل به معناي تناسب و توازن از شئون حكيم و عليم بودن خداوند است.

2. عدل به معناي شادي و نفي هر گونه تبعيض، البته رعايت تعادل در زمينه استحقاق هاي متساوي، و رعايت حقوق افراد و عطا كردن هر ذي حق حقش را

3. رعايت استحقاق ها در افاضه وجود و امتناع نكردن از افاضه و رحمت به آن چه امكان وجود و يا كمال وجود را دارد.

4. از نظر حكماي الهي صفت عدل آنچنان كه لايق ذات پروردگار است و به عنوان يك صفت كمال براي ذات احديت اثبات مي شود. عدل الهي، مرتضي مطهري، قم، انتشارات صدرا، دهم، 1357، ص 59-66.

5. عدل خدا در قيامت كه به اندازه عمل خير پاداش، و به اندازه عمل شر جزا دهد. با توجه به معاني پيش گفته مي توان گفت در اصل معناي عدالت خيلي بين شيعه و سني مخصوصاٌ گرده معتزله از سني ها هم نظر با اماميه هستند؛ ولي اختلافي بين شيعيان و معتزله با اشاعره وجود دارد، آنهم در بحثي كه لازمة آن انكار عدل الهي است و در نتيجه در عدل الهي اختلاف نظر به وجود مي آيد.

و آن بحث اين است كه آيا كارهاي خداوند نيز مانند انسان ها هدفمند و ناظر به يك سري اغراض است؟ و آيا كارهاي خداوند نيز بر اساس انتخاب اصلح و ارجع است؟

معتزله طرفدار غايت داشتن و غرض داشتن صنع الهي شدند و حكيم بودن خداوند را كه در قرآن كريم مكرر به آن تصريح شده است به همين گونه تفسير كردند كه او در كارهاي خويش غرض و هدف دارد و از روي كمال دانائي كارها را براي اغراض و اهداف مشخص با انتخاب اصلح و ارجح انجام مي دهد.

و اما اشاعره كه زماني «اهل السنه» يا «اهل الحديث» هم خوانده مي شدند، منكر غايت و غرض داشتن خداوند در فعل خويش شدند و مفهوم حكمت را كه در قرآن كريم مكرر آمده است همانگونه توجيه كردند كه عدل را توجيه كردند، يعني گفتند آن چه خداوند مي كند حكمت است نه اين كه آن چه حكمت است خدا مي كند به اين جهت عدل الهي به نظر آنها اين نيست كه خداوند طبق معيارهاي عدل رفتار كند، بلكه عدل آن است كه خداوند طبق آن رفتار مي كند «هر چه آن خسرو كند شيرين بود». طبق نظر اشاعره از اهل سنت اگر خداوند يزيد را بهشت و امام حسين(ع) را جهنم ببرد جاي هيچ اعتراضي نيست و اين عين عدل است و لازمه اين حرف انكار عدالت الهي است به همين جهت در تاريخ معتزله و اماميه به عدليه معروف شده اند(همان، ص 21) و شيعيان بر اين صفت الهي بيشتر تأكيد و تكيه نموده اند و عدل را (به اين كه از اوصاف الهي است همچون علم و قدرت و ... ) جزء اصول دين قرار داده است.

اختلاف ديگر كه در مورد عدل وجود دارد بين شيعه و اهل سنت اين است كه شيعيان در جانشينان پيغمبر اكرم(ص) و همين طور در مراجع تقليد عدالت را شرط مي دانند اما اهل سنت در خلفا و حاكمان جامعه اسلامي عدالت را شرط نمي دانند به اين جهت حتي يزيد را كه آنها هم او را فاسق مي دانند، خليفه مسلمين مي دانند.

پرسمان دانشجویی