آثار وضعي اعمال | کتابخانه مجازی الفبا

آيا همه اعمال اعم از خير و شر داراي بازتاب و پيامد تكويني در دنيا هستند يا برخي اعمال؟

باید گفت اساساً گناه داراى آثار وضعى است و بسيارى از گناهان مكافاتى در اين جهان دارند. به تعبير ديگر يكى از حكمت‏هاى الهى در نظام آفرينش اين است كه نظام هستى نسبت به كردارهاى انسان بى‏تفاوت نيست و در برابر نيك و بد اعمال آدمى واكنش مناسب نشان مى‏دهد. قرآن مجيد مى‏فرمايد: وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ اَلْقُرى‏ آمَنُوا وَ اِتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَيْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ اَلسَّماءِ وَ اَلْأَرْض ؛ اگر آدميان پارسايى پيشه مى‏ساختند، هماره نعمت‏ها و بركات را از آسمان و زمين برايشان فرو مى‏ريختيم‏(اعراف، آيه 96). بنابراين در نظام علت و معلول كنش‏هاى نيك و بد آدمى در تعيين نيك‏بختى و نگون‏سارى انسان در همين دنيا نيز مؤثر است و بازگشت نتايج اعمال انسان به وى اختصاص به سراى آخرت ندارد.برخی كيفرها رابطة علّي و معلولي با جرم دارند؛ يعني معلول جرم و نتيجه طبيعي آن است. بسياري از گناهان، اثرات وضعي ناگواري در همين جهان براي ارتكاب كننده بوجود مي‏آورد؛ مثلاً شرابخواري علاوه بر اينكه زيانهاي اجتماعي ببار مي‏آورد صدمه‏هايي بر روان و جسم شرابخوار وارد مي‏سازد. شرابخواري موجب اختلال اعصاب و تصلّب شرائين و ناراحتي هاي كبدي مي‏گردد. فحشاء ممكن است سوزاك و سفليس توليد كند .
. در حديثي نوراني آمده است: ان البلاء للظالم ادب و للمؤمن امتحان و للاولياء درجه؛ گرفتاري و زيان ها براي ستمگر موجب ادب و مكافات عمل اوست و براي مؤمن امتحان و آزمايش است و براي اولياء خدا موجب ترفيع مقام و درجه است...». از اين حديث شريف به خوبي فهميده مي شود برخي از مجازات ها در همين دنيا انجام مي پذيرد. اما اين گونه نيست كه همه گرفتاري ها مكافات عمل انسان باشد. بلكه اگر انسان خطايي از او سر نزده اين گرفتاري نشانه ظلم و ناهنجاري ديگران است و براي اين مؤمن ثواب و ترفيع درجه خواهد داشت.
بخش معظمي از مجازات‌هاي تلخ و شيريني كه انسان با آن مواجه مي‌شود، ريشه در تاريخ رفتاري ما درگذشته دارد. حال اگر اين مجازات‌ها از قسم سختي‌ها ودشواري‌ها باشد، گاهي فقط صورت جزا دارد و بازتابي براي كرده‌هاي ناشايستي است كه انسان در گذشته انجام داده است. و بيشتر نيز حالت تنبيه و آگاهي دادن به فرد دارد تا با نوعي گوشمالي او را از روند نادرستي كه در زندگي برگزيده، برحذر دارد. و اگر اين مجازات‌ها در لباس نعمت و خوشي ظاهر شود گاه صورت جزا و پاداش براي فرد دارد كه به موجب رفتار خوبي (مثلا نيكي به پدر ومادر)، كه او انجام داده، خداوند در اين دنيا نيز او را بي‌نصيب نمي‌كند. وگاهي نيز نوعي مكر الهي است كه با خوشي و رفاه، انسان به كلي از خود غفلت نموده و به رفتار شرورانه خود ادامه مي‌دهد، تا به يكباره با قهر و خشم الهي مواجه مي‌شود و خداوند او را از اوج منيت و آقايي به حضيض ذلت و پسشي فرو مي‌كشد.
نكته ديگري كه در اين ارتباط بايد به آن اشاره داشت اين است كه رابطه ميان دنيا و آخرت رابطه‌اي تنگاتنگ است. بنابراين جزايي كه در آخرت رخ مي‌دهد، جزايي تازه نيست، بلكه آنچه درآخرت واقع مي‌شود، كشف حقايق اعمالي انسان در اين دنيا است. بنابراين حزاهاي رفتاري انسان ابتدا در اين دنيا واقع مي‌شود، و آنگاه باطنش درآن دنيا كه روز كشف اسرار و بواطن است، آشكار مي‌شود. آنچه هست به موجب ديد ظاهر بيني كه ما انسان‌ها داريم، همواره جزاي اعمالي را در ناحيه عذاب و شكنجه مي‌دانيم، در حالي كه اگر با نگاه معرفتي به مسايل نگاه شود، احساس تنگي و پوچي درزندگي، افسردگي روحي و رواني، حرص و ولع نسبت به امور دنيوي و نبود روحيه قناعت وسيري در دنيا، حسادت به بندگان ديگر خدا و احساس دشمني نسبت به آنها، نبود حس محبت و دوستي نسبت به بندگان، همه وهمه عذابي است كه باكرده‌هاي خود، گرفتار آن مي‌شويم و حتي دراثر كثرت مشاغل دنيوي خود كه همواره درگير ظواهر و امور ناچيز هستيم، تلاش مي‌كنيم كه خود را از حس عذاب نيز فارغ كنيم.
نکته جالب اينکه برخي ازاعمال علاوه بر اثر روحی , تاثيرتکوینی انها با هم مختلف است مثلا بعضی اثر مستقيم روي سلامت انسان دارد ، به عنوان مثال رسول اکرم(ص) ميفرمايند:روزه بگيريد تا سالم شويد.
امام سجاد(ع)نيز فرمودند:حج و عمره بجا اوريد تا بدنهاي شما سالم گردد.
برخي از عبادتها سبب گشايش در زندگي و روزي فراوان مي شود.
مردي خدمت حضرت رسول رسيد و احضار داشت:دوست دارم ثروتمند شوم و وسعتي در زندگيم پيدا شود،ان حضرت فرمود:هميشه با طهارت باش تا روزي ات زياد شود.
برخی باعث طول عمر انسان می شود مثل صله رحم و صدقه .
ذکر این نکته لازم است که هرچند بعضی از اعمال هم اثر دنیوی دارند و هم اثر اخروی , اما باید دانست که بعضی از اعمال هم اثر انها فقط در جهان بعد از مرگ ظاهر می شود یعنی در عوالم برزخ و قیامت .
خلاصه این که:
1. خداوند نظام هستى را به گونه‏اى خلق و تدبير نموده است كه نسبت به نيك و بد كردار انسان واكنش و عكس‏العمل نشان مى‏دهد. اين اختصاص به آخرت ندارد؛ بلكه در همين دنيا نيز جارى است .
2. بين پاداش و كيفر دنيوى واخروى اعمال، تفاوت‏هاى زيادى وجود دارد .
3. اين به معناي آن نيست که همه بدي هاي انسان در اين دنيا پاسخ داده مي شود و يا مکافات دنيوي پاسخ کامل بدي هاست. آنچه ما مي دانيم اين است که اجمالا در اين جهان پاسخهايي در برابر اعمال ما وجود دارد ، ولي تمام خصوصيات و جزئيات دقيق آن شايد براي ما روشن نباشد. وليمسلما پاسخ کامل در قيامت است.
4 اعمال نيک انسان مي تواند نتايج سوء سيئات را خنثي کند. توبه، صدقه و بسياري از رفتارهاي خوب در اين زمينه مؤثر است.
براى آگاهى بيشتر ر.ك: عدل الهى، شهيد مطهرى. و کتاب انسان و ایمان - استاد مطهری

پرسمان دانشجویی