فطرت انسان و گمراهي | کتابخانه مجازی الفبا

علت نهايي عدم هدايت بعضي از انسانها چيست؟ با توجه به اينکه گفته مي شود تعليمات اسلام همسو با درون و فطرت همه انسان هاست و اگر به درستي عرضه شود بر دل خواهد نشست پس چرا مثلا امام حسن نتوانست همسرش را هدايت کند يا رسوال الله چرا نتوانست ابوجهل را هدايت کند؟(لطفا نگوييد اينها دلهايشان خيلي سياه بود) و در واقع مي خواهم برسم به آنجا که چطور مي توان اختيار انسان را در نظام علي و معلولي جهان جا داد و انسان در يک آن هم در احاطه عليت و معلوليت باشد و هم به طور مستقل مختار و تصميم گيرنده باشد و مگر جز اين است که هر تصميم انسان نشات گرفته از گذشته و تربيت و محيط و وراثت است و اصلا هابيل و قابيل که در يک شرايط بودند پس چرا قابيل هدايت نشد؟

لازم است که به اين پرسش در چند بخش پاسخ داد:
اولا : سؤال شده، علت نهايي عدم هدايت بعضي از انسانها چيست؟ با توجه به اينکه گفته مي شود تعليمات اسلام همسو با درون و فطرت همه انسان هاست و اگر به درستي عرضه شود بر دل خواهد نشست.
سؤال شما از فطرت است « فطرة الله الَتی فطر النّاس عليها» اينکه خداوند انسان را بر فطرت پاک خلق کرده و اقتضاء هدايت را دراو قرار داده ترديدی نيست,امّا توجه به اين نکته لازم است که انسان را خداوند موجودی مختار نيز خلق کرده , وهدايت يافتن شخص ودر واقع به دنبال ندای فطرت حرکت کردنش فقط با وجود اين اقتضاء به فعليّت نمی رسد وبه بيان ديگربايد عوامل هدايت شخص را شمارش کرد : اوّل وجود مقتضی, بعد از آن, عدم مانع, نيز مطلب مهمّی است؛موانع هدايت بسيار است؛ تمايلات نفسانی نقش زيادی را دارد,ومانع مهمّی است در آية کريمه :«إنّا هديناه السّبيل امّا شاکرا وإمّا کفورا»ترجمه آيه :«ما به انسان راه را نشان داده ايم واو را هدايت کرده ايم ، خواه شکر گذار باشد و ( از ندای فطرتش پیروی کند) و خواه، ناسپاسی کرده وکفر بورزد (وندای فطرت را پاسخ ندهد) » به اين موضوع اشاره فرموده.
درکريمه( سوره قصص، آيه 56.) نيز بيان دقيقی بر اين مطلب دارد: «إنّك لاتهدي من اَحببتَ ولكنّ الله يهدي من يشاء؛ همانا تو ـ پيامبر ـ هر كه را دوست داشته باشي نمي‌تواني به مقصد برساني بلكه خدا هر كه را بخواهد به مقصد مي‌رساند.»
دقت درآيه اين است که شخص با پاسخ گويی به ندای فطرت و پيروی از آن؛ توفيق هدايت الهی نصيبش شده وهدايت می شود, خلا صه اينکه فطرت را بايد پرورش داد و هنر انبياء نيز همين بوده تا پاداش عمل وبهشت برين از آن کسانی باشد که با اختيار خودعمل صالح انجام داده اند, به اين آيه نيز توجه شود: ( سوره بقره، آيه 213.)
«فَبَعث اللهُ النبيّينَ مُبشّرين ومنذرين؛ پس خدا پيامبران را برانگيخت (به عنوان) بشارت دهندگان و بيم دهندگان». در اينجا، وظيفه پيامبران تنها بشارت دادن و بيم دادن است؛ خواه مردمان بپذيرند و به هدف برسند و خواه نپذيرند و در گمراهي باقي بمانند.
ثانيا، فرموده ايد: که چطور مي توان اختيار انسان را در نظام علي و معلولي جهان جا داد و انسان در يک آن هم در احاطه عليت و معلوليت باشد و هم به طور مستقل مختار و تصميم گيرنده باشد؟ اين دو؛ يعنی جبر نظام در عالم واختيار عمل , چنين نيست که قابل جمع نباشند.در اعتقاد دينی، ما در احاطة نظام علّی و معلولی قرار نمی گيريم بلکه در عين اينکه ان را قبول داريم و به آن پايبند هستيم؛ آن را در اختيار خود قرار می دهيم؛ چون می دانيم که در اثرسوء اختياردچار عواقب آن خواهيم شد ؛« و من يعمل مثقال ذرّه شرا يره» يعنی نقش اراده واختيار شخص نبايد فراموش شود.
ثالثا: فرموده ايد: هر تصميم انسان نشات گرفته از گذشته و تربيت و محيط و وراثت است و اصلا هابيل و قابيل که در يک شرايط بودند پس چرا قابيل هدايت نشد؟
درست است که تربيت ،محيط ووراثت هر کدام نقش مهمی را در تصميمات انسان دارند اما ارادة هر کسی در دست خود اوست وخود شخص است که انجام می دهد ،عدم هدايت قابيل نيز مربوط به سوء اختيار خودش بود

پرسمان دانشجویی