دینداری و مصائب | کتابخانه مجازی الفبا

چرا عده اي هرچه حق خوري و اجحاف در حق ديگران از يکسو و بي ديني و هرزگي از سوي ديگر مي کنند، زندگيشان روز به روز بهتر مي شود ولي عده اي خداجو و حق شناس و ... گرفتار مريضي و اجاره خانه و ... هستند.

نکته اول در پاسخ اين سوال آنست که آواز دهل شنيدن از دور خوش است، ما تصور مي کنيم ديگران مشکلي ندارند،در صورتي که مشکلات آنها از نوع ديگر است،ضمن آنکه تقلب ودزدي ونيرنگ وپول بدست آوردن با زد وبند،عاقبت خوشي ندارد ويک جا گلوي آنها فشرده خواهد شد،علاوه بر عقوبت هاي اخروي که ترديدي در آن نيست.
از ديدگاه قرآن نعمت و نقمت و رفاه و رنج دنيا هر دو آزمون الهي است؛ نه هر انسان مرفّهي مورد اکرام خداست و نه هر انسان مبتلايي مورد تحقير او.
قرآن کريم چنين مي فرمايد: انسان عادي مي پندارد اگر ما او را از نعمت برخوردار کرديم وي را گرامي داشته و اگر در تنگي قرار داديم به او توهين روا داشته ايم.
هرگز اين چنين نيست؛ نه رفاه نشانة کرامت شخص مرفّه است و نه رنج زمينه تحقير انسان رنجور: «فأمّا الإنسان إذا ماابْتليه ربّه فأکرمه ونعّمه فيقول ربّي أکرمَنِ ٭ وأمّا إذا ماابْتليه فقدر عليه رِزقه فيقول ربّي أهانَنِ کلاّ» فجر/15ـ16؛ [اما انسان چون خداوند به کرم خود او را نعمتي براي آزمايش و امتحان بخشد در آن حال مغرور نعمت شود و گويد: خدا مرا عزيز و گرامي داشت و چون او را براي آزمودن تنگ روزي و فقير کرد گويد: خدا مرا خوار گردانيد. چنين نيست]، بلکه هر دو براي آزمون است .
اما در مورد روي اوردن نعمت به انسانهاي فاسق و فاجر و حكمت اين مسئله ودرباره گرفتاري هاي مومنين ، مطالب زير از استاد شهيد مطهري اورده ميشود ، اميد است مورد استفاده واقع شود :
در مورد ابتلاها حديثي هست از امام صادق عليه السلام كه مي‏فرمايند : ان الله اذا احب عبدا غته بالبلاء غتا » ( بحارالانوار ، ج 15 ، جز اول ، ص 55) يعني خداي متعال آنگاه‏ كه بنده‏اي را دوست بدارد او را در درياي بلا فرو مي‏برد. غت، فرورفتن در آب است ، تشبيه به فرورفتن در آب شده است .
پيغمبر اكرم ( صلي الله عليه و آله و سلم ) به خانه يكي از مسلمانان‏ دعوت شدند ، وقتي وارد منزل او شدند مرغي را ديدند كه در بالاي ديوار تخم‏ كرد و تخم مرغ نيفتاد يا افتاد و نشكست . رسول اكرم در شگفت شدند . صاحب خانه گفت : آيا تعجب فرموديد ؟ قسم به خدايي كه تو را به پيامبري‏ برانگيخته است به من هرگز آسيبي نرسيده است . رسول اكرم برخاستند و از خانه آن مرد رفتند ، گفتند كسي كه هرگز مصيبتي نبيند ، مورد لطف خدا نيست . ( بحار الانوار ، ج 15 ، جزء اول ص 56 ) .
از حضرت صادق ( ع ) روايت شده است كه : « ان اشد الناس بلاء الانبياء ، ثم الذين يلونهم ، ثم الامثل فالامثل » ( بحار الانوار ، ج 15 ، جزء اول ص 53) . پر گرفتاري ترين مردم انبياء هستند ، در درجه بعد كساني كه از حيث‏ فضيلت بعد از ايشان قرار دارند ، و سپس هر كس كه با فضيلت تر است به‏ ترتيب از بالا به پايين(گرفتاري او بيشتر است ) . بلا از براي دوستان خدا لطفي است كه سيماي قهر دارد ، آنچنانكه نعمتها و عافيتها براي گمراهان و كساني كه مورد بي مهري پروردگار قرار مي‏گيرند ، ممكن است عذابهايي باشند اما به صورت نعمت ، و قهرهايي به قيافه لطف‏ . از اين رو است كه وقتي خدا نسبت به بنده‏اي از بندگانش لطف مخصوصي‏ دارد او را گرفتار سختيها مي‏كند . جمله معروف البلاء للولاء مبين‏ همين اصل است . در حديثي از امام باقر ( ع ) آمده است كه : « ان الله عز و جل ليتعاهد المؤمن بالبلاء كما يتعاهد الرجل اهله‏ بالهدية من الغيبة » ( 2 ) . خدا از بنده مؤمنش تفقد مي‏كند و براي او بلاها را اهداء مي‏نمايد همانطوري كه مرد در سفر براي خانواده خودش هديه‏اي مي‏فرستد . (عدل الهي ص185) .
( يكي از سنت هاي الهي در دنيا ) سنت استدراج است كه در آيات قرآن آمده است . مال و ثروت با نوع عكس‏العملي كه انسان‏با داشتن مال و ثروت نشان بدهد مشخص مي‏شود كه بلاست يا نعمت . مال ،ثروت ، سلامت ، فرزندان براي يك انساني كه اينها را نعمت خدا مي‏بيند ومي‏داند و مغرور نمي‏شود و شكر اين نعمتها را بجا مي‏آورد ، يعني اين نعمتهارا آنچنان استفاده مي‏كند كه رضاي الهي در آنهاست ، مي‏شود نعمت . همينها به علاوه غرور و اسراف در نعمتهاي خدا و خرج‏كردن در راه نامشروع يادرآوردن از راه نامشروع ، نقمتهاي الهي است . فقر هم همين‏طور است . اي‏بسا مردمي كه با داشتن فقر جهنمي هستند ، براي اينكه عكس‏العملي كه در اين زمينه نشان مي‏دهند عكس‏العمل ناسپاسي ، نارضايي ، ناشكري ، كفرگويي وامثال اينهاست .پس افرادي ممكن است كه متنعم به نعمتهاي ظاهري باشند و هيچ اشكالي دركارشان پيش نيايد ، بيشتر بايد از اين وحشت كنند كه نكند ما مغضوب پروردگار هستيم كه هيچ اشكالي در كار ما پيش نمي‏آيد .
در حديث است كه در زمان‏ شعيب مردي بود كافر نعمت ، فاسق و فاجر ، آمد به شعيب گفت كه شعيب ! اين چگونه است ، اينهايي كه شما اسمش را گناه گذاشته‏ايد من همه اين‏ گناهها را مرتكب مي‏شوم ، معلوم مي‏شود خدا مرا خيلي دوست دارد براي‏ اينكه هرگز مرا معاقبه و اخذ نمي‏كند . شعيب در عالم وحي از خدا سوال كرد كه اين بنده چنين مي‏گويد . به او وحي رسيد كه به او بگو كه ما مدتهاست‏ كه تو را گرفته‏ايم و تو خودت خبر نداري . همين كه اساسا ما هيچ اشكالي‏ در كار تو به‏وجود نمي‏آوريم اين بدترين عقوبتهاست كه نمي‏خواهيم تو رويت‏ به طرف ما بيايد . اين ، اخذ تدريجي است و يكي‏ از بدترين عقوبتهاست ، چون مجال و فرصت توبه‏كردن را از انسان مي‏گيرد ، « سنستدرجهم من حيث لا يعلمون » تدريجا و درجه به‏ درجه اينها را مي‏گيريم از راهي كه خودشان نمي‏دانند .
علي عليه السلام مي‏فرمايد : « فاتقوا سكرات النعمه و احذروا بوائق النقمه » از مستيهاي نعمت بترسيد . تنها شراب نيست كه مست كننده است ، خيلي‏ چيزهاي ديگر هم مست‏كننده است ، با اين تفاوت كه مست‏كنندگي شراب جنبه‏ جسماني دارد يعني تاثيري روي بدن و اعصاب مي‏گذارد و لهذا در همه افراد يكسان اثر مي‏گذارد ولي يك چيزهاي ديگري است كه روي جسم اثر نمي‏گذارد ، مستقيم روي روح انسان اثر مي‏گذارد و قهرا بستگي به روحها پيدا مي‏كند ، روحهاي ضعيف بسا هست با ذره‏اي از اين امور از خود بي‏خود مي‏شوند ، گويي‏ عقل از سر اينها مي‏پرد ، چرا ؟ براي اينكه من دارم ، من ماهي اين‏قدر درآمد دارم ، من فلان چيز را دارم . همين دارم‏ها مستي و سكر مي‏آورد . اين‏ است كه حضرت مي‏فرمايد بترسيد از مستي نعمتها كه نعمتهاي الهي شما را مست نكند ، و كمتر كسي است كه نعمت او را مست نكند ، يعني عقلش باز سر جاي خودش باقي باشد و آن حالت بي‏هوشي در او پيدا نشود . اين مستيها و غرورها براي مردم پيدا مي‏شود .
حال ، رفتار خداوند با بندگان دو جور است : گاهي راز مطلب خيلي آشكار است ، يعني يك رابطه علت و معلولي واضح و آشكاري هست كه انسان زود مي‏تواند راز مطلب را بفهمد . گاهي قضيه برعكس مي‏شود ، يعني جريان كار عالم با انسان طوري رفتار و عمل مي‏كند كه راز مطلب بر انسان پوشيده است‏ و انسان ضد آنچه كه هست خيال مي‏كند . مثلا ، اگر فرض كنيم كه انسان معصيتي را انجام بدهد و بلافاصله يا با فاصله كم نتيجه بد آن معصيت را ببيند ، اين يك كار آشكار است ، يعني‏ عكس‏العمل دارد ولي عكس‏العمل آشكار . يا كار خيري انجام بدهد و اثر كار خير خودش را خيلي واضح در عمل مشاهده كند ، اين يك كار آشكار است . اينكه انسان كار بد بكند و خود اثر كار بد خود را احساس كند ، خودش يك‏ نعمتي است براي انسان . ولي يك وقت انسان مي‏رسد به آنجا كه استحقاق‏ اين مقدار لطف را هم ندارد كه خداوند با چشاندن اثر گناه او ، او را بيدار كند و به او بفهماند . اين [ چشاندن ] خودش يك نعمت و لطفي است‏ از پروردگار . گاهي اين لطف از او گرفته مي‏شود ، كار بد مي‏كند ، مي‏بيند برعكس بجاي اينكه يك اثر بد ببيند اثرهاي خوب مي‏بيند ، يعني نعمتها بيشتر بر او مي‏بارد ، باب نعمت بيشتر به روي او باز مي‏شود ، هيچ اثر ظاهري نمي‏بيند . آيا اين از باب اين است كه كار بد اثر بد ندارد ؟ نه ، اثر بد دارد ، ولي به دليل اينكه او چنين شايستگي نداشته است ، كار بد مي‏كند ، باب نعمت بيشتر به روي او باز مي‏شود ، بدتر مي‏كند و باز باب‏ نعمت بيشتر به رويش باز مي‏شود . مي‏رسد به آنجا كه ديگر پيمانه‏اش پر مي‏شود ، يك وقتي به سراغ او مي‏آيند كه ديگر هيچ فايده‏اي ندارد .( اشنايي با قران ج 8 )
منابع جهت مطالعه :
1ـ تفسير موضوعي قران ج 4(معاد در قرآن) - ايت الله جوادي املي
2ـاشنايي با قران ج8 ص 297
3ـ حكمتها و اندرزها استاد مطهري

پرسمان دانشجویی